Αναδημοσιεύεται από το “Άρδην” κείμενο προβληματισμού, συνοπτικό, για την ιστορία του ελληνικού κοινοτισμού ο οποίος διεκόπη βιαίως από τα πρώτα βήματα της ίδρυσης του ελληνικού κράτους. Οι ημέρες που διανύουμε και ιδιαίτερα μετά την τελευταία 30ετία σε συνδυασμό με τις δημαγωγικές μεταρρυθμίσεις που δήθεν ευνοούν την αποκέντρωση, το καθιστούν επίκαιρο. Η διάλυση του κοινοτικού ιστού των γειτονιών και των χωριών, η σχεδόν απόλυτη σύνδεση της κοινωνίας με το κράτος, η διάλυση των παραγωγικών δυνατοτήτων του ντόπιου πληθυσμού και των συνεργατικών του δυνατοτήτων βρίσκονται μπροστά σε ένα δίλημμα: ή που θα ακολουθήσουν κατά γράμμα ό,τι έρχεται από μακριά μη δυνάμενες να το συνδυάσουν με τις εγχώριες επιβιώσεις ή που θα εγκλωβιστούν σε προγονόπληκτα σχήματα της παράδοσης που είναι απολύτως ξεπερασμένα.

Των Ελλήνων οι κοινότητες

by admin

Αν ανατρέξομε στην ελληνική ιστορία θα διαπιστώσουμε πως οι περίοδοι της ακμής και της υψηλής δημιουργικής δραστηριότητας των Ελλήνων υπήρξαν εκείνες που διαπνέονταν από το κοινοτικό πνεύμα και ήθος. Ο ελληνισμός της αρχαιότητας, μέχρι τους ελληνιστικούς χρόνους, θα συγκροτείται από πόλεις-κράτη, –πάνω από εφτακόσια–, ενώ στην πρόσφατη ιστορία μας, στη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας μέχρι το 1922, και πάλιν οι κοινότητες θα συντελέσουν αποφασιστικά στην ακμή του νεώτερου ελληνισμού. Η συγκρότηση μεγαλυτέρων κρατικών οντοτήτων, είτε στους ελληνιστικούς χρόνους και στο Βυζάντιο –με την σταδιακή ελληνοποίηση της Ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας– είτε στο σύγχρονο ελληνικό έθνος κράτος, στα οριστικά ελλαδικά σύνορά του, μετά το 1922, ενώ αποτέλεσε συχνά μία αδήριτη ιστορική ανάγκη, στο βαθμό που αντιπαρατέθηκε στο κοινοτικό πνεύμα σημάδεψε μια απομείωση και συρρίκνωση του δημιουργικού πνεύματος του ελληνισμού. Μοιάζει ως εάν οι Έλληνες να μπορούν να δημιουργούν και να αναπτύσσουν τις δραστηριότητές τους πολύ πιο εύκολα και ευρύτερα μέσα από κοινοτικές δομές, ενώ αντίθετα νεκρώνονται στις συνθήκες των συγκεντρωτικών και γραφειοκρατικών κρατικών οντοτήτων.

Παρόλο που δεν υπάρχουν αυστηρές τυπολογίες εθνών και παραδόσεων, ωστόσο κάθε έθνος περιοχή ή τύπος παραδόσεων συναρτάται με ορισμένες πολιτικές ή πολιτειακές μορφές που σφραγίζουν τον εθνικό ή τοπικό χαρακτήρα των συλλογικών υποκειμένων. Έτσι η Κινεζική παράδοση π.χ. είναι παράδοση αυτοκρατορική και συγκεντρωτική. Και το ίδιο σε άλλη κλίμακα ισχύει για τη γαλλική. Η ρωσικήπαράδοση είναι ταυτοχρόνως συγκεντρωτική-δεσποτική και κοινοτιστική. Η ελβετικήείναι κοινοτιστική και αποκεντρωτική. Και το ίδιο ισχύει για τον Καναδά ή την Ινδία σε διαφορετικό βαθμό. Η εβραϊκή και η ελληνική παράδοση είναι κατ’ εξοχήνκοινοτικές και κοινοτιστικές, αλλά με αρκετά διαφορετικό τρόπο. Στους Εβραίους, οι κοινότητες, ήδη από την εξορία στη Βαβυλώνα, για δυόμισι χιλιάδες χρόνια περίπου, είναι κοινότητες των πόλεων και σχεδόν ποτέ εθνοτικά αμιγείς. Οι εβραϊκές κοινότητες είναι κοινότητες μειονοτικές, στα πλαίσια άλλων πλειοψηφικών εθνοτήτων και εθνών. Δεν περιλαμβάνουν αγροτικούς πληθυσμούς και συγκροτούνται από κοινότητες εμπόρων, βιοτεχνών και εργατών[1]. Οι ελληνικές κοινότητες από την αρχαιότητα είναι αγροτικές και αστυκές ταυτόχρονα. Οι αρχαίες πόλεις-κράτη είναι αγροτικά και“αστυκά” μορφώματα και γι’ αυτό δεν χαρακτηρίζονται από τη διχοτόμηση πόλης και υπαίθρου που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες κοινωνίες. Οι αγρότες, οι βιοτέχνες και οι έμποροι είναι εξ ίσου πολίτες της αρχαίας πόλης. Και το ίδιο θα επαναληφθεί στην δεύτερη μεγάλη κοινοτική περίοδο της ιστορίας μας, την εποχή της τουρκοκρατίας. Στα Αμπελάκια, τα Ζαγοροχώρια και αλλού θα συνδυάζονται οι αγροτικές με τις δευτερογενείς (βιοτεχνία-κατασκευές) και τις τριτογενείς δραστηριότητες (εμπόριο). Παράλληλα βέβαια υπάρχουν και άλλες μορφές κοινότητας –αποκλειστικά αστυκές– όπως συμβαίνει με τις παροικίες –στα Βαλκάνια, την Αυστροουγγαρία και αλλού στη διάρκεια της Οθωμανικής περιόδου– ή μεταλλευτικού –πχ. Μαντεμοχώρια– ή ναυτικού τύπου –τα ναυτικά νησιά, κλπ. κλπ. ή ακόμα και στρατιωτικού, όπως οι Σουλιώτες ή οι αρματολοί και οι κλέφτες. Πάντως ο πυρήνας της ελληνικής κοινότητας και στην αρχαιότητα και στη νεώτερη Ελλάδα είναι μια κοινότηταπολλαπλών δραστηριοτήτων ενταγμένη σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό τόπο.

Αυτό το κοινοτικό αποκεντρωτικό πνεύμα της μακράς ελληνικής παράδοσης εκκινά από γεωγραφικό-ιστορικούς παράγοντες –διάσπαρτη γεωγραφικά δομή του ελληνικού χώρου, νησιά, μικρές κοιλάδες, οροπέδια, ορεινή συγκρότηση και πολλαπλή φυλετική συγκρότηση, παράδοση εξισωτισμού των ελληνικών φύλων– και καταλήγει στην ιδιαίτερη διαμόρφωση του ελληνικού “δαιμονίου”, που κινητοποιείται και αναπτύσσεται σε μικρά σχήματα και μονάδες, ενώ παραλύει μέσα σε μεγα-σχηματισμούς και γραφειοκρατικά δομημένα σύνολα.

Σε περιόδους που το ευρύτερο γεωπολιτικό περιβάλλον συγκροτεί μεγάλες ενότητες –ελληνιστικοί χρόνοι, ρωμαιοκρατία, βυζάντιο– αυτό το κοινοτιστικό ήθος θα “δραπετεύει” σε άλλες μορφές κοινότητας, τις θρησκευτικές, είτε σε μικρότερες μονάδες –και κατ’ εξοχήν στην οικογένεια. Όταν η “εκκλησία του Δήμου” ωςπολιτειακή μορφή θα υποχωρήσει, θα αναπτυχθεί η χριστιανική “εκκλησία” ως χώρος αυτοδιοικούμενος και αυτοδιαχειριζόμενος, που για αρκετούς αιώνες θα εκλέγει τους κληρικούς και θα συγκεντρώνει την πνευματική δραστηριότητα των Ελλήνων. Το κοινοτικό πνεύμα θα επιβιώνει στα μοναστήρια, στις ομάδες των παρανόμων, στις κτηνοτροφικές και νομαδικές κοινότητες, και θα αναπαράγεται εν σμικρογραφία στην ευρύτερη οικογένεια που θα λειτουργεί ως μία κοινότητα, με τις ιεραρχήσεις της και την εσωτερική της συγκρότηση. Το ιδιαίτερο βάρος της κοινοτιστικής παράδοσης των Ελλήνων αντανακλάται και στην ιεραρχική συγκρότηση της ελληνικής ορθοδοξίας. Εδώ οι κατά τόπους επίσκοποι είναι ουσιαστικώς αυτόνομοι και δεν υπάρχει η αυστηρή και πυραμιδική ιεραρχία της καθολικής εκκλησίας[2]. Δηλαδή ακόμα και στις περιόδους που η κοινότητα τίθεται εκποδών στο θεσμικό επίπεδο, το κοινοτικό ήθος αναπτύσσεται μέσα από δρόμους πολλαπλούς έστω και σκολιούς, διότι είναι στενότατα συνδεδεμένο με την ιδιοπροσωπία των Ελλήνων.

Ακμή και παρακμή του νεοελληνικού κοινοτισμού

Όταν, αργότερα, στις συνθήκες της τουρκοκρατίας, θα δοθεί εκ νέου η δυνατότητα για την ανάπτυξη των κοινοτήτων, το κοινοτικό ήθος θα εκδιπλωθεί και πάλιν ακέραιο και θα επιτρέψει την μεγάλη πολιτιστική αναγέννηση που από τα 1700 έως το 1922 θα σφραγίσει τον νεώτερο ελληνισμό.

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε κατ’ εξοχήν φορο-εισπρακτικές σχέσεις με ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού χώρου. Ενδιαφερόταν για την είσπραξη των φόρων και κατά συνέπεια η κοινοτική οργάνωση των ραγιάδων αποτελούσε μάλλον εγγύησηκαι πλεονέκτημα γι’ αυτήν. Επί πλέον ο περιορισμός των κατακτητών, κυρίως στις διοικητικές και στρατιωτικές δραστηριότητες, άφηνε ελεύθερο το πεδίο για την ανάπτυξη βιοτεχνικών, εμπορικών και χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων στις επι-μέρους εθνότητες, ιδιαίτερα στους Έλληνες, τους Εβραίους, τους Αρμένιους. Τέλος η πολυεθνική και πολυεθνοτική συγκρότηση της αυτοκρατορίας, και κατ’ εξοχήν στις μεγάλες πόλεις, ευνοούσε την συγκρότηση των πληθυσμών κατά κοινότητες. Έτσι το κοινοτικό πνεύμα και η κοινοτική μορφή οργάνωσης κυριαρχούν σε όλα τα πεδία. Η ανάπτυξη του ναυτικού θα γίνει με κοινοτικές-συνεργατικές μορφές (αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα εξισωτικές˙ ο καπετάνιος-πλοιοκτήτης παίρνει περισσότερα μερδικά από τους απλούς ναύτες, ωστόσο η συνεταιριστική μορφή παραμένει κυρίαρχη.) Τον ίδιο θα συμβεί με το τσελιγκάτο, στην κτηνοτροφία, με τις στρατιωτικές κοινότητες των Σουλιωτών και των Μανιατών, με τις κοινότητες των Ελλήνων στη Βιέννη και τη Βουδαπέστη. Οι κοινότητες θα δημιουργήσουν τα σχολεία και τα πρώτα νοσοκομεία, και θα επιβάλλουν ακόμα και το δίκαιό τους, παράλληλα με το Οθωμανικό ή το εκκλησιαστικό δίκαιο. Ακόμα και στην Επανάσταση του 1821 η κύρια μορφή οργάνωσης των ένοπλων δυνάμεων, θα είναι κοινοτική.

Ωστόσο, και παρά το γεγονός ότι στα πρώτα Συντάγματα αναγνωρίζεται η σημασία και ο ρόλος της κοινότητας, όπως επίσης και από την διακυβέρνηση του Καποδίστρια, μέχρι την Ε’ Εθνοσυνέλευση το 1832, και γίνεται μια προσπάθεια συγκερασμούκοινοτικής και συγκεντρωτικής οργάνωσης, στη συνέχεια, η βαυαροκρατία θα εγκαθιδρύσει ένα καθεστώς που θα βρίσκεται στον αντίποδα της παλιάς κοινοτικής οργάνωσης. Και αυτό το καθεστώς θα παραμείνει αναλλοίωτο μέχρι το 1912, ξεριζώνοντας βίαια την κοινοτική παράδοση της χώρας. Οι δημοτικοί θα διορίζονταικαι η κοινότητα θα λειτουργεί ως κρατική διοικητική υποδιαίρεση. Μόνο με το Σύνταγμα του 1912, μετά την επανάσταση του 1909, και από το 1925 και μετά, το Σύνταγμα θα αναγνωρίσει την σημασία της κοινότητας και θα αναθέσει στο κράτος μόνο την εποπτεία στους κοινοτικούς και δημοτικούς οργανισμούς. Όμως μετά τον πόλεμο και ως συνέπεια του εμφυλίου, το σύστημα θα γίνει και πάλι απόλυτα συγκεντρωτικό, με αποκορύφωμα το χουντικό Σύνταγμα του 1968. Η εκπαίδευση θα αφαιρεθεί σε όλες τις βαθμίδες της από τις κοινότητες, καθώς και πολλοί οργανισμοί κοινής ωφέλειας (οργανισμοί ηλεκτροδότησης, συγκοινωνιών, κλπ.). Το συγκεντρωτικό κράτος θα στηριχτεί πλέον και στην πληθυσμιακή και οικονομική συρρίκνωση των κοινοτήτων και θα ταυτιστεί με το Αθηνοκεντρικό κράτος. Αν ηΑθήνα αντιπροσώπευε κάποτε ένα πολλοστημόριο του συνολικού πληθυσμού και μέχρι το 1941 δεν θα ξεπερνά το 10% του συνόλου, στα 2001 θα αντιπροσωπεύει το 35-40% και οι αγροτικές κοινότητες –ιδιαίτερα οι ορεινές–, βάθρο του αρχέγονου κοινοτισμού, θα συρρικνωθούν μέχρις εξαφανίσεως. Η είσοδος εκατομμυρίων προσφύγων, μετά το 19222, η εσωτερική και η εξωτερική μετανάστευση, η καταστροφή των παλιών συνοικιών και της γειτονιάς, η μαζική είσοδος ξένων μεταναστών από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, η εκβιομηχάνιση και η αυξανόμενη διαφοροποίηση χώρου κατοικίας και χώρου εργασίας στις μεγαλουπόλεις, αποτέλεσαν παράγοντες παραπέρα αποσύνθεσης της παραδοσιακής κοινοτικής δομής .

Ένας επί πλέον αποφασιστικός παράγων για την υποχώρηση του κοινοτικού ήθους υπήρξε η καταστροφή του ευρύτερου ελληνισμού, που συντηρούσε την κοινοτική παράδοση έξω από το ελλαδικό κράτος. Οι κοινότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, –στα Βαλκάνια και τη Μικρά Ασία– της Αιγύπτου, της Μέσης Ανατολής, της Μεσευρώπης, της Νότιας Ρωσίας, η μια μετά την άλλη, θα συρρικνωθούν βίαια ή σταδιακά, από το 1914 και στο εξής, διαδικασία που θα συνεχίζεται ακόμα και σήμερα, με το ξερίζωμα των Βορειοηπειρωτών και των Ελλήνων της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Και αυτές οι κοινότητες του ευρύτερου ελληνισμού συνέχιζαν μια παράδοση τριών ή τεσσάρων χιλιάδων χρόνων που φαίνεται να οδηγείται στο οριστικό τέλος της. Οι πολυεθνικές αυτοκρατορίες, ιδιαίτερα η Οθωμανική, επέτρεπαν την επιβίωση των διαφορετικών εθνικών και θρησκευτικών κοινοτήτων ή μιλέτ. Είναι χαρακτηριστικό πως ενώ το 1864 με το νέο Σύνταγμα στην Ελλάδα αγνοούνταν πανηγυρικά ο ρόλος των κοινοτήτων, την ίδια στιγμή, το 1865 το Οθωμανικό Σύνταγμα αναβάθμιζε το ρόλο των νομαρχιών, ενώ οι κοινότητες συνέχιζαν να παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην εκπαίδευση, την κοινωνική πρόνοια, τη θρησκεία κ.λπ. που το κεντρικό κράτος εγκατέλειπε στα χέρια των κοινοτήτων. Αντίθετα τα νέα εθνικά κράτη συγκροτήθηκαν ακριβώς επί τη βάσει της συντριβής των κοινοτήτων, εξέλιξη που για έναν λαό “κοινοτικό”, όπως οι Έλληνες, υπήρξε καθοριστικό. Η συρρίκνωση του ελληνισμού υπήρξε ταυτόσημη με την κατάρρευση των κοινοτήτων και του αντίστοιχου ήθους.

Έτσι, στο εσωτερικό του ελλαδικού κράτους ο συγκεντρωτισμός και έξω από αυτό ή συρρίκνωση του ελληνισμού, θα συμβάλλουν, μέχρι τις μέρες μας, στην υποχώρηση του παραδοσιακού κοινοτισμού.

Από πρώτοι… έσχατοι

Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια παράδοξη, από πρώτη άποψη εικόνα. Ένας λαός κατ’ εξοχήν κοινοτικός, όπως ο ελληνικός, εισάγοντας το δυτικό –ευρωπαϊκό– συγκεντρωτικό πρότυπο διακυβέρνησης, που στηρίζεται στο κοινοβουλευτικό ατομοκρατικό σύστημα δημοκρατίας, διαθέτει τους ασθενέστερους κοινοτικούς θεσμούς από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, όπως και από τις χώρες του Τρίτου Κόσμου!

Σε ότι αφορά στις ευρωπαϊκές χώρες, ο βαθμός του συγκεντρωτισμού είναι μικρότερος: Το Παρίσι και το Λονδίνο φθάνουν μόλις το 20% του συνολικού πληθυσμού Γαλλίας και Αγγλίας˙ η περιφερειακή οργάνωση του κράτους εδραία – από τα γερμανικά και ισπανικά ομόσπονδα κράτη έως τις ιταλικές περιφέρειες˙ και οι κοινοτικοί θεσμοί κάθε είδους ασύγκριτα ισχυρότεροι – από τις δημοτικές επιχειρήσεις έως τους πανίσχυρους σκανδιναβικούς και ελβετικούς συνεταιρισμούς και τις εναλλακτικές επιχειρήσεις της Γερμανίας και τις οικολογικές οργανώσεις με τα εκατομμύρια μέλη της Βρετανίας. Και αυτό διότι οι κοινωνικοί και πολιτικοί αγώνες των υπόλοιπων ευρωπαϊκών λαών, όπου οι παραδοσιακές κοινότητες συρρικνώθηκαν πολύ ενωρίτερα από την Ελλάδα, –ήδη από την εποχή του διαφωτισμού– αποκρυσταλλώθηκαν σε νέα κοινοτικά ή κοινοτιστικά μορφώματα που αντιστρατεύονται την ισοπεδωτική λογική του κεφαλαίου.

Στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, το παλιό κοινοτικό πνεύμα είναι ακόμα πολύ ισχυρότερο, διότι η αποσύνθεση που έχει υποστεί από τη λογική του κεφαλαίου μικρότερης κλίμακας και έκτασης απ’ ότι στην Ελλάδα. Ο μουσουλμανικός κόσμος διέπεται από ένα πανίσχυρο κοινοτιστικό ήθος θρησκευτικού χαρακτήρα που διατηρεί τη συνοχή της κοινωνίας και αντιτάσσει την κοινοτική θρησκευτική αλληλεγγύη στις δυτικές αξίες (βλέπε τα δίκτυα αλληλεγγύης της “Χαμάς”, τις ισλαμικές τράπεζες, το Ιράν, την εφαρμογή του “ζακάτ” στο Ιραν, κλπ). Στη Λατινική Αμερικήσυνδυάζονται οι παλιές κοινοτικές αρχές των ινδιάνικων κοινοτήτων με τη “θεολογία της απελευθέρωσης”, τις ευαγγελικές και προτεσταντικές αιρέσεις και τα σύγχρονα επαναστατικά κινήματα (χαρακτηριστικές περιπτώσεις τα κινήματα των Ινδιάνων Ζαπατίστας, η ιδεολογία του Τσάβες στη Βενεζουέλα, του Κόμματος Εργασίας στη Βραζιλία). Στην Ινδία και τη Νοτιοανατολική Ασία –Μπάγκλα Ντες, Μαλαισία, Ινδονησία, Σρι Λάνκα– η αγροτική κοινότητα είναι πανίσχυρη ακόμα και έχουν δημιουργηθεί ρωμαλέα κινήματα για την υποστήριξη των κοινοτήτων –η Γκράνμεν Μανκ στο Μπάγκλα Ντες που δανείζει και υποστηρίζει εκατομμύρια φτωχούς αγρότες είναι μόνο ένα παραδειγμα. Η μαύρη Αφρική εξακολουθεί να ζει ακόμα εν πολλοίς σε μια κοινοτική μορφή στο υπόβαθρο της οποίας αναπτύσσονται νέες μορφές κοινοτικής αλληλεγγύης.

Το ελληνικό παράδοξο

Η Ελλάδα –και ίσως το σύνολο του “ορθόδοξου ευρωπαϊκού χώρου”– αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση και ένα “μυστήριο” για την παραδοσιακή κοινωνιολογική σκέψη. Η καταστροφή του κοινοτικού ήθους δεν θα πραγματοποιηθεί μέσα από την άμεση ξένη κατάκτηση και αποικισμό –αντίθετα την εποχή της ξένης κατάκτησης θα ανθίσουν οι κοινότητες–, αλλά μέσα από την εθελούσια προσχώρηση των ελίτ και των “λογίων” του ελληνικού κράτους στο δυτικό υπόδειγμα. Ο ελληνικός κοινοτισμός θα καταρρεύσει όταν το ελληνικό έθνος θα αντιπαρατεθεί με την ανάγκη δημιουργίας ευρύτερων συσσωματώσεων, είτε στους αρχαίους χρόνους, είτε –κατ’ εξοχήν και παραδειγματικά– μετά την επανάσταση του 1821. Το κοινοτικό πνεύμα θαεκφυλίζεται σε πνεύμα διάσπασης, αντιπαράθεσης και εμφυλίου, ενώ ο συγκεντρωτικός δεσποτισμός της βαυαροκρατίας και γενικότερα του νεωτερικού έθνους-κράτους θα εμφανίζεται ως το μόνο αντίδοτο στις “διαλυτικές” εκφάνσεις του εκφυλισμού του κοινοτικού πνεύματος. Η Αθηναϊκή ομοσπονδία θα μεταβληθεί σε Αθηναϊκή τυραννία στην αρχαία Ελλάδα, ενώ η καποδιστριακή απόπειρα ενός συγκερασμού εθνικού κράτους και κοινότητας θα αποδειχτεί βραχύβια και θα λήξει τραγικά μέσα από την δολοφονία του κυβερνήτη. Εν τέλει θα επιβληθεί ένα μοντέλο συγκεντρωτικού κράτους που θα βρίσκεται στον αντίποδα της κοινοτικής οργάνωσης, και το οποίο σταδιακώς θα συρρικνώσει τις δυνάμεις του ελληνισμού, παρόλο που το έθνος-κράτος θα εμφανίζεται ταυτόχρονα ως η μόνη καταφυγή για τη διάσωση του, σε έναν κόσμο που θα κυριαρχείται από τα έθνη κράτη και θα αποκλείει την κοινοτική μορφή οργάνωσης.

Η εποχή των εθνών-κρατών, στον 19ο και κατ’ εξοχήν τον 20ό αιώνα, θα συνοδευτεί με την κυριολεκτική κατάρρευση του κοινοτικού ήθους και –πράγμα ταυτόσημο– της ισχύος και της επιρροής του ελληνισμού. Αυτή η συρρίκνωση θα συμβάλει αποφασιστικά και στην μεταβολή του κοινοτικού ήθους σε έναν διεστραμμένοοικογενειοκρατικό ατομισμό, ως υποκατάστατου του κοινοτικού ήθους. Το κοινοτικό ήθος θα υποστραφεί σε τετράστενη οικογενειοκρατία. Εδώ θα πρέπει να αναζητήσουμε και την αδυναμία της συγκρότησης ενός σύγχρονου κοινωνικού και συλλογικού ήθους στην Ελλάδα. Το συλλογικό, στη δική μας παράδοση είναι κοινοτικό και κοινοτιστικό και μόνο μια “ομοσπονδιακού” τύπου δομή θα επέτρεπε την μετεξέλιξή του. Η αποκλειστική δυνατότητα για την ομαλή μετεξέλιξη του ελληνικού ήθους ήταν μόνο μια ομοσπονδιακή μετεξέλιξη του κοινοτισμού, τέτοια που φάνηκε να διαγράφεται στα πρώτα χρόνια της επανάστασης του ’21 ή σε μικρότερη κλίμακα στην “Ελεύθερη Ελλάδα” στη διάρκεια της Αντίστασης ενάντια στους Γερμανούς. Το συγκεντρωτικό πρότυπο που επιβλήθηκε μετά το 1832 μαζί με το κοινοτικό πνεύμακατέπνιξε και κάθε δυνατότητα για τη συγκρότηση ενός ελληνικού συλλογικού ήθους. Αντ’ αυτού επιχειρήθηκε να επιβληθεί βιαίως μια δυτικού τύπου συλλογικότητα –ταύτιση με το κράτος– η οποία παρήγαγε ένα υποκείμενο που αδυνατεί να αναχθεί στο γενικό συμφέρον, μια και αυτό εμφανίζεται ως ένα ξενόφερτο και επιβεβλημένο κράτος και εγκλωβίζεται σε μια οικογενειοκρατική ατομικότητα, υποκατάστατο και εκφυλισμένη μορφή της παλιάς κοινοτικής ατομικότητας.

Και όμως η “εκσυγχρονιστική” θεωρία και πρακτική όχι απλώς δεν διδάσκεται από την αποτυχία διακόσιων χρόνων κρατοκεντρικού “εκσυγχρονισμού”, αλλά αντίθετα, ακόμα και σήμερα, επιχειρεί να μας πείσει για την ανάγκη παραπέρα “εμβάθυνσης” στο δρόμο του “εκσυγχρονισμού” ώστε να συγκροτηθεί μια “μοντέρνα” ατομικότητα. Ο Στέλιος Ράμφος, στον Καημό του ενός και τα άλλα του πονήματα, κατακεραυνώνει τον οικογενειοκρατικό ατομισμό των ελλήνων και μας καλεί “επί τέλους” να ενστερνιστούμε το δυτικό πρότυπο της εξατομίκευσης, η οποία δεν είναι οικογενειοκρατική αλλά μοναδοκρατική! Και αυτό, τη στιγμή που το δυτικό πρότυπο καταρρέει στην ίδια τη Δύση και η εισβολή του στην Ελλάδα τείνει να εκθεμελιώσει και τα τελευταία υπολείμματα του παλιού συλλογικού πνεύματος, το οποίο για να διασωθεί καταφεύγει στο οικογενειακό σύστημα και την Πα­ρά­δο­ση –εθνική, πολιτιστική και θρησκευτική. Και όμως ο ηροστράτειος εκσυγχρονισμός κανοναρχεί καθημερινά “θάνατος στην παράδοση” για να γίνουμε επιτέλους δυτικοί, χωρίς να υποπτεύεται πως χάνοντας τη δική μας παράδοση δεν γινόμαστε δυτικοί ούτε ενστερνιζόμαστε τη δυτική μορφή της εξατομίκευσης, αλλά αντίθετα μεταβαλλόμαστε σε παρίες και μπαίγνια της Δύσης. Μέσα σε έναν αιώνα από τους “πρώτους στην Ανατολή” γίναμε οι “έσχατοι της Δύσεως”.

Παγκοσμιοποίηση και κοινοτισμός

Το ερώτημα επιστρέφει αδήριτο. Αυτό που δεν μπορέσαμε να κάνουμε στον 19ο και τον 20ό αιώνα, όταν ακόμα ήταν ενεργή και λαμπρή η κοινοτική μας παράδοση, είναι δυνατό να το πραγματοποιήσουμε σήμερα, πάνω στα συντρίμμια του ελληνικού τρόπου; Είναι δυνατό το κοινοτικό ήθος και η κοινοτική μορφή οργάνωσης νααναβιώσουν την εποχή των μεγαπόλεων, των τεράστιων μετακινήσεων πληθυσμών, των πολυεθνικών επιχειρήσεων; Μήπως πρόκειται απλώς για μια ρομαντική φυγή από την πραγματικότητα χωρίς καμιά δυνατότητα εκπλήρωσης;

Στο “Άρδην” είμαστε πεισμένοι πως ακόμα και το όνειρο θα ήταν προτιμότερο από την απάνθρωπη και αποκρουστική ουτοπία που βαφτίζεται ως ο ρεαλισμός του παρόντος. Και όμως δεν είναι ονειροφαντασία, αλλά το μόνο εναλλακτικό πρόταγμα που μπορεί να τεθεί σήμερα, ένα πρόταγμα που στηρίζεται σε αυθεντικές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις και κινητοποιεί δεκάδες ή και εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη και έχει πάρει τη μορφή του αντι-παγκοσμιοποιητικού κινήματος.

Σήμερα, μετά την αποτυχία των παγκοσμιοποιητικών συστημάτων, –του υπαρκτού σοσιαλισμού και του νεοφιλελευθερισμού– ο κοινοτισμός, ή ακριβέστερα οι πολλαπλές μορφές του κοινοτισμού, αναδεικνύεται στη μοναδική οικουμενικήεναλλακτική πρόταση απέναντι στη παγκοσμιοποίηση. Από τους Ζαπατίστας που προσπαθούν να οικοδομήσουν ένα κοινοτιστικό μοντέλο αυτοδιοίκησης έως τουςΙνδούς αγρότες, περνώντας από τις κοινοτικές εμπειρίες του Πόρτο Αλέγκρε στη Βραζιλία, και φθάνοντας στους συνεταιρισμούς του Μοντραγκόν, στη χώρα των Βάσκων, κ.λπ. κ.λπ. η καρδιά του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος κτυπάει στην κατεύθυνση του κοινοτισμού. Και οι οικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις αρχίζουν να είναι και πάλι ευνοϊκές για ένα τέτοιο μοντέλο.

Η ανάπτυξη της πληροφορικής και του Διαδικτύου αφαιρεί παραδόξως από τους μεγάλους και κεντρικούς σχηματισμούς τα πλεονεκτήματά τους έναντι των μικρών και έκκεντρων. Πλέον η πρόσβαση στις πληροφορίες και την τεχνολογία είναι ανοικτή σε όλους. Οι μεγάλες μονάδες παραγωγής συρρικνώνονται και επεκτείνονται μικρότερες, διασυνδεδεμένες μεταξύ τους, μονάδες. Η αποτυχία της βιομηχανικής γεωργίας στον τομέα των τροφίμων επαναφέρει την παραδοσιακή και βιολογική καλλιέργεια. Οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας, ήλιος, αέρας, νερό, δίνουν τη δυνατότητα της επανατοπικοποίησης της παραγωγής της ενέργειας. Τέλος η παγκοσμιοποίηση εισέρχεται σε περίοδο κρίσης –κατάρρευση των χρηματιστηρίων, “σύγκρουση των πολιτισμών” μετά την 11η Σεπτεμβρίου, σταδιακή επιστροφή του οικονομικού προστατευτισμού λόγω των κολοσσιαίων ελλειμμάτων των ΗΠΑ. Κρίση, η οποία οδηγεί σε μείωση των μετακινήσεων, επιβράδυνση της επέκτασης των μεγαπόλεων και περιορισμό της δυνατότητας “εξαγωγής” των αντιθέσεων και αδιεξόδων του Τρίτου Κόσμου προς τις Μητροπόλεις. Τα διεθνή μεταναστευτικά ρεύματα θα περιοριστούν – βλέπε την αντιμεταναστευτική πολιτική της Ε.Ε. Οι οικολογικές συνέπειες ενός τύπου ανάπτυξης στηριγμένου στην καύση του άνθρακα –φαινόμενο του θερμοκηπίου κλπ.– θα οδηγήσουν στην κρίση του και θα ενισχύσουν τις εναλλακτικές και αποκεντρωμένες πηγές ενέργειας. Τέλος η μεγάληπληθυσμιακή έκρηξη του 20ου αιώνα που οδήγησε σε τετραπλασιασμό του πληθυσμού του πλανήτη και σε επίταση των μετακινήσεων μεταβάλλοντας σε φενάκη οποιαδήποτε κοινοτικού τύπου ανάπτυξη, φαίνεται πως οδηγείται στο τέλος της και σε 30 έως 50 χρόνια ο πληθυσμός του πλανήτη θα σταθεροποιηθεί, ενώ στην Ευρώπη απειλείται ήδη και μείωση των πληθυσμών.

Ο συνδυασμός όλων αυτών των παραγόντων, δημιουργεί τους αντικειμενικούς οικονομικο-κοινωνικούς όρους για μια δυναμική επιστροφή του κοινοτικού φαινομένου σε παγκόσμια κλίμακα. Ταυτόχρονα η αποτυχία των κολεκτιβιστικών μοντέλων και το αδιέξοδο του νεοφιλελευθερισμού, στρέφει και πάλι την αναζήτηση προς μορφές οικογενειακής, συνεταιριστικής και κοινοτιστικής παραγωγής.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες είναι δυνατό να ενεργοποιηθεί και στην Ελλάδα το καταπιεσμένο κοινοτιστικό ήθος, να συναντήσει τα νέα παγκόσμια ρεύματα του κοινοτισμού, και να έχουμε επί τέλους μια “ενάρετη” μεταστροφή της οικογενειοκρατικής εξατομίκευσης προς την κοινοτική κοιτίδα της, και τη συγκρότηση ενός “ομοσπονδιακού” δημόσιου χώρου.

Υπό το φως αυτών των διαπιστώσεων, η “επιστροφή” στον Καραβίδα και τονΠανταζόπουλο, τον Μαλούχο και τον Μοσχοβάκη, τους θεωρητικούς δηλαδή του νεοελληνικού κοινοτισμού, δεν αποτελεί απλώς ένα φόρο τιμής σε μια χαμένη ευκαιρία του ελληνισμού, αλλά μία προσπάθεια επανασύνδεσης με την κοινοτική παράδοση μέσα σε ένα νέο ιδεολογικό πλαίσιο, τοπικό και παγκόσμιο, όπου οκοινοτισμός αναδεικνύεται και πάλι ως η μοναδική εναλλακτική λύση έναντι του κολεκτιβισμού του κράτους ή της αγοράς.

Στην ίδια την Ελλάδα, μετά από μία περίοδο που ευνοούσε την διάλυση των κοινοτήτων (1922-2000), υπάρχει μια δυνατότητα αναστροφής των παλιότερων τάσεων. Το ρεύμα της μετανάστευσης των Ελλήνων έχει εξαντληθεί προ πολλού, ενώ έχει παρέλθει και η στιγμή της μαζικής εισόδου ξένων μεταναστών στην Ελλάδα (1985-2000). Οι επαρχιακές πόλεις σταθεροποιούνται πληθυσμιακά και έχει κοπάσει η μαζική φυγή προς την Αθήνα. Η Αθήνα έχει γίνει αβίωτη και το υψηλό περιβαλλοντικό και οικονομικό κόστος της δημιουργεί ένα ασθενές ακόμα αλλά ενισχυόμενο ρεύμα απομάκρυνσης από αυτή, που θα γίνει εντονότερο μετά το 2004 και την κατάρρευση που θα ακολουθήσει. Τέλος ισχυροποιούνται και πάλι οι τάσεις για την ενίσχυση της τοπικοποίησης, στο επίπεδο γειτονιάς και δήμου, μετά την τερατώδη αποεδαφικοποίηση που επέφερε η αυτοκίνηση. Χαρακτηριστική ως προς αυτό είναι η ενίσχυση των τοπικών αγορών στους περιφερειακούς δήμους της Αθήνας. Βεβαίως οι αντίθετες τάσεις εξακολουθούν να είναι κυρίαρχες και κάποιες ενισχύονται (διάχυτη προαστειοποίηση και δεύτερη κατοικία συνδεδεμένη με την αυτοκίνηση), ωστόσο δεν είναι πλέον μοναδικές και αδιαμφισβήτητες. Οιτεχνολογικές εξελίξεις επιτρέπουν την διάχυση πληροφοριών και υπηρεσιών στα πιο απομακρυσμένα μέρη (π.χ. Τράπεζες ή ακόμα και τοπικές τηλεοράσεις και ραδιόφωνα), καθώς και την αποκεντρωμένη παραγωγή ή επιδιόρθωση προϊόντων ή μηχανών. Η μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στους δήμους και τις περιφέρειες καθώς και οι δυνατότητες των εναλλακτικών πηγών ενέργειας, τις οποίες μπορούν διαχειρίζονται ακόμα και οι μικρότεροι δήμοι, δίνει τη δυνατότητα να μεταφερθεί το επίπεδο του πολιτικού ενδιαφέροντος στο τοπικό πεδίο, δεδομένης μάλιστα της αποξένωσης από το κεντρικό πολιτικό επίπεδο.

Και αν υπάρχει ένα σκάνδαλο στην Ελλάδα είναι πως οι σύγχρονες κοινοτιστικές τάσεις –εναλλακτικές επιχειρήσεις στην Ευρώπη, Πόρτο Αλέγκρε, αυτοδιαχείριση στην Αργεντινή, Ζαπατίστας, Μοντραγκόν στη Χώρα των Βάσκων, εναλλακτικές κοινότητες νέων, θεραπευτικές κοινότητες, βιοκαλλιεργειες, κ.λπ– προβάλλονται ή και υποστηρίζονται από ένα μέρος του λεγόμενου ελληνικού αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος, χωρίς καμία αναφορά στην εγχώρια κοινοτική παράδοση. Και αντίστροφα όσοι αναφέρονται σε αυτή παραμένουν στην πλειοψηφία τους προσκολλημένοι στο παρελθόν ή τις επιβιώσεις της –Άγιο Όρος, κοινοτικά στοιχεία του πολιτισμού (δημοτικοί χοροί) και της εκκλησίας (ενορία)– χωρίς να επιχειρούν μία σύνδεσή τους τόσο με το διεθνές κοινοτικό ρεύμα και πειραματισμούς, όσο και με τους αναγκαίους θεσμικούς μετασχηματισμούς στο πολιτειακό επίπεδο (ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης, τοπικές επιχειρήσεις, συνεταιρισμοί, κλπ)

Η δεξιά στην Αίγινα δεν είναι ο πρωτόγονος αντικομμουνισμός του καθημερινού βιοπαλαιστή, ο φιλοβασιλικός που δεν είδε το βασιλιά πέρα από τη φωτογραφία του στο ποτήρι που αγόρασε, ο ακατέργαστος διάκοσμος του φωνακλά της παραλίας και του καφενείου, οι ανασφαλείς και εν τέλει ανώδυνες πιρουέτες του κάθε γείτονα φαφλατά ή οι αναπαραγωγές της φοβικής τηλεόρασης στα στόματα δεκάδων ανυποψίαστων. Είναι μεν ένα παθολογικό φαινόμενο που ενισχύει τον καθημερινό αυταρχισμό αλλά δεν μπορεί να προχωρήσει από μόνο του. 

Η δεξιά στην Αίγινα είναι τα συγκοινωνούντα δοχεία της θερινής συνάντησης της βίλας-τούρτας που ανακοινώνεται το μήνυμα του Σαμαρά. Είναι τα σκουπίδια που χωρίς να σκέφτονται την καθημερινότητα μιλούν για αυτήν σε φιέστες που κρητικοί φωτογραφίζονται με ύφος Κασιδιάρη. Η ακροδεξιά στην Αίγινα είναι η άνεση του ξαδέρφου του αρχηγού των χρυσαβγιτών να παριστάνει τον πυλώνα του πολιτισμού. Η ακροδεξιά στην Αίγινα είναι να μην διαβάζεται τίποτε άλλο για τον πολιτισμό του μπιντέ πέρα από τις ανακοινώσεις του. Η δεξιά στην Αίγινα είναι ο “ευυπόληπτος βίος” αυτών που δεν έχουν υπόληψη καμιά.  

Είχαμε επισημάνει ότι εδώ και δυο χρόνια έχει ξεκινήσει η συγκομιδή της ελιάς ως μια πρωτόγνωρη φάση που περνά η Αίγινα τους τελευταίους χειμώνες της κρίσης. Τις τελευταίες μέρες η αυτονόητη διαμαρτυρία κατόχων οικόσιτων ζώων ανέδειξε μια άλλη Αίγινα, την Αίγινα των πραγματικών ανθρώπων που επιμένουν -στη δεδομένη περίσταση- ενάντια στη γενικευμένη ηλιθιότητα  που ευνοεί η παρασιτική πολυνομία που χαρακτηρίζει τον ελλαδικό χώρο σε συνδυασμό με την περιρρέουσα αντίληψη για τον τουρισμό, να έχουν κάποια οικόσιτα στο σπίτι τους ή να επιβιώνουν -στο όριο της επιβίωσης- ακόμα και επαγγελματικά. Ένα πλήθος, αυτών που δεν έχουν φωνή κι απαίτησαν, σε εποχή που ζούμε το αδιανόητο, το αυτονόητο από τους ανόητους, έδωσαν το στίγμα της άλλης Αίγινας. Αυτής της καταφρονεμένης από άρχοντες που έχοντας χάσει τον στοιχειώδη πατριωτισμό τους και την αγάπη τους για το νησί επιδιώκουν να το καταδικάσουν σε νησί υπηρετών και δούλων προς όφελος ενός υποδείγματος τουρισμού που επιβιώνει για χάρη ολίγων. 

Μα από τι μεγάλωσαν τα κωθώνια που διοικούν η επιχειρούν να διοικήσουν αυτό το τεμάχιο -σύμφωνα με την αντίληψή τους- με γύρω-γύρω θάλασσα; Δεν ήπιαν το γάλα της κατσίκας της θείας τους; Δε ρούφηξαν το αυγό που ζεστό έβγαζε η κότα της μάνας τους; Δεν βούτηξαν την παπάρα μόλις έβγαινε το λάδι στο λιοτρίβι; Δε μεγάλωσαν με το όνειρο του σπουδαγμένου να κάνουν το καλό στο νησί τους; Από τι μεγάλωσαν τα κωθώνια που απειλούν με τον πιο εύσχημο τρόπο τους ανθρώπους που παντού αναρωτιόνται:  “Μα τώρα σ’ αυτήν την εποχή, που πρέπει να έχουμε μια κότα και μια κατσίκα για να ζήσουμε, τώρα σ’ αυτήν την εποχή απαγορεύονται;”

Ας μη συνεχίσουν να αναρωτιόνται. Η 2η επανάσταση στην Αίγινα ξεκίνησε. Και δεν κρύβεται κανείς πίσω από αυτήν. Ίσως μόνο οι κότες που δεν μπορούν να μιλήσουν.

Πολλοί στο νησί νομίζουν ότι η νεώτερη ιστορία της Αίγινας είναι, απλά, τα Καποδιστριακά κτίρια που χτίστηκαν εκείνη την εποχή και αποκλειστική μέριμνα οφείλει να είναι η διατήρησή τους και ανάδειξή τους στο πλαίσιο της τουριστικής ανάπτυξης ή στην πιο καλή περίπτωση, της τοπικής αυτογνωσίας. Κάποιοι άλλοι μονόπλευρα τονίζουν πως μια υπηρεσία θα κλείσει αφήνοντας ένα κενό θέσεων εργασίας. Κάποιοι άλλοι επισημαίνουν ότι το Τοπικό Αρχείο είναι το πιο σημαντικό ιστορικό κτίριο-Μουσείο που πρέπει να αναδειχθεί στον τόπο, αποκλειστικά και μόνο γιατί ήταν στην Αίγινα η έδρα του πρώτου κυβερνήτη του ελληνικού κράτους. Κάποιοι άλλοι, επίσης μονόπλευρα, εστιάζουν στα τελευταία χρόνια πλημμελούς λειτουργίας του Αρχείου, ως ενός κτιρίου που θα μπορούσε να υποδέχεται τους επισκέπτες. Κάποιοι άλλοι μιλούν για τις πρωτότυπες γκραβούρες που θα «φύγουν από την Αίγινα». Αυτό που ξεχνούν ή δεν γνωρίζουν ή δεν ενδιαφέρονται να αναφανεί, είναι το γεγονός ότι το Τοπικό Αρχείο Αίγινας, εκτός από τοπικό φολκλόρ, εκτός από ιστορικό κτίριο που πρέπει να αναδειχθεί, εκτός από χώρος έκθεσης γκραβουρών εποχής και προσωπικών αντικειμένων του πρώτου κυβερνήτη της χώρας, εκτός από υπηρεσία που εξασφαλίζει θέσεις εργασίας-περιττεύων ίσως θεσμός για το μνημόνιο, εκτός από αποθήκη «περίσσιας και άχρηστης χαρτούρας» υπηρεσιών του νησιού είναι ίσως ο μοναδικός τρόπος μελέτης -μέσω εγγράφων, αυτής της «περίσσιας και άχρηστης χαρτούρας» υπηρεσιών του νησιού- της νεώτερης Ιστορίας τόσο της Αίγινας όσο και γενικότερα της χώρας.

Αυτό είναι που δεν λένε, δεν ενδιαφέρει, δεν αφήνουν να συντεθεί με όλες τις υπόλοιπες λειτουργίες, που είναι εξίσου σημαντικές και σοβαρές και συνιστούν το «πρόβλημα του Αρχείου». Αν εξαιρέσουμε τον σημαντικό όγκο εγγράφων από όλες τις υπηρεσίες του τόπου, των οποίων η μελέτη θα τεκμηρίωνε καλύτερα την τοπική ιστορία, ίσως το πιο σημαντικό αρχείο Φυλακών στην Ελλάδα βρίσκεται στην κατοχή του Τοπικού Αρχείου. Αυτή λοιπόν η «περίσσια και άχρηστη χαρτούρα» υπηρεσιών του νησιού είναι η σημαντική μας δυνατότητα να γνωρίσουμε από άλλη όψη τους εαυτούς μας, δίπλα στην προφορική μαρτυρία, τα βιβλία, τα ιστορικά κτίρια και τις γκραβούρες. Αυτό μαζί με τα άλλα συνιστούν το «πρόβλημα του Τοπικού Αρχείου Αίγινας».

Αναδημοσιεύουμε από την εφημερίδα των συντακτών ένα πολύ κατατοπιστικό άρθρο για τη χρεωκοπία Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ισπανία, που αναφέρεται τόσο στην επιδίωξη μετακύλισης του χρέους με κατά κεφαλήν οφειλή (με τις αναλογίες τοπικών μνημονίων) όσο στις προσπάθειες των κατοίκων που αντιστέκονται σ’ αυτή τη μεθόδευση: από τη μια αρνούνται το χρέος κι από την άλλη οργανώνονται σε εθελοντική βάση για εργασίες μέσα στην κοινότητα. Η αλήθεια είναι ότι χωρίς ένα πολιτικό σχέδιο μαζικού κοινωνικού συνδικαλισμού και απαίτησης ώστε τα χρήματα να εισέρχονται μόνο για τις υποδομές της κοινότητας κι όχι για τους εργολάβους, ο εθελοντισμός του ρεφενέ είναι αδιέξοδος, όμως με αυτόν τον τρόπο δίνεται η προσπάθεια για την πολιτισμική συνέχεια των κοινοτήτων που απαιτεί μια σύγχρονη πολιτική των πολιτών. Από την άλλη να μην ξεχνάμε ότι σ’ αυτή τη χώρα είχε συμβεί η τελευταία κλασική επανάσταση (1936) από τη δράση κυρίως του αναρχικού κινήματος, που πήρε διεθνείς διαστάσεις και ανέδειξε με επιτυχή αποτελέσματα -εν μέσω πολέμου με τους φασίστες, βομβαρδισμών από τους ναζί, εμποδίων από τα αστικοδημοκρατικά καθεστώτα της Ευρώπης και  και εκκαθαρίσεων από τους σταλινικούς- τα αγαθά της συνεργασίας, της άμεσης δημοκρατίας και της αλληλέγγυας οικονομίας. Όλο και κάτι έχει απομείνει από το ηττημένο παρελθόν της ανθρωπότητας…

σχεδία

28/07/13 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Δήμοι πνιγμένοι στα χρέη

ΙΣΠΑΝΙΑ Η κρίση, με όλα τα παρελκόμενά της, έχει εξαπλωθεί και στις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες την παλεύουν, αλλά αρνούνται να επωμιστούν μνημόνια και όρους για τη χρηματοδότησή τους

 

Της Ελλης Πάνου

 

Το Μοναστέριο ντε λα Σιέρα, στη βόρεια επαρχία Μπούργος, είναι η πλέον χρεωμένη κατά κεφαλήν κοινότητα στην Ισπανία. Ο καθένας από τους 48 κατοίκους του θα έπρεπε να συνεισφέρει 8.520 ευρώ για να ξοφλήσει το χρέος, το οποίο συσσωρεύτηκε την περίοδο που δήμαρχος ήταν ο Χεσούς Μαρία Εστεμπάν, εκλεγμένος με το κυβερνών Λαϊκό Κόμμα.

 

Ο Εστεμπάν έβαλε μπροστά ένα σχέδιο για να προσελκύσει επισκέπτες στο χωριό του: την κατασκευή ενός μικρού ξενοδοχείου με θέα στον ταμιευτήρα που σκόπευαν να κατασκευάσουν τότε οι Αρχές της περιφέρειας της Καστίλης. Οταν όμως ξέσπασε η κρίση, το 2008, τα κονδύλια στέρεψαν και ο ταμιευτήρας δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Ετσι κι αλλιώς το έργο θα ήταν άχρηστο χωρίς το κοντινό φράγμα στον ποταμό Αρλάνθα, που βρίσκεται ακόμα υπό κατασκευήν. Παρ’ όλα αυτά ο δήμος αποφάσισε να προχωρήσει την ανέγερση του ξενοδοχείου. Το πρόβλημα που ανέκυψε ωστόσο ήταν ότι χωρίς τον ταμιευτήρα για να προσελκύσει τουρίστες, δεν ήταν δυνατόν το τοπικό δημοτικό συμβούλιο να μπορέσει να συγκεντρώσει τα 400.000 ευρώ που ήταν το κόστος του ξενοδοχείου.

 

48 κάτοικοι – 400.000 χρέος

 

Κατά μία έννοια, η περίπτωση του Μοναστέριο διαφέρει από τις άλλες των υπερχρεωμένων δήμων. Η κοινότητα έχει συγκεντρώσει ένα κονδύλι 221.000 ευρώ, έχει επιλέξει όμως να το καταθέσει στην τράπεζα για να εισπράττει τόκους, αντί να ξεπληρώνει τις δόσεις του 15ετούς δανείου που πήρε για την ανέγερση του άδειου ξενοδοχείου της. Σε αυτό που ελπίζουν οι κάτοικοι είναι να μπορέσουν να αντέξουν μέχρι να φτιαχτεί ο ταμιευτήρας και να αρχίσουν να φθάνουν οι επισκέπτες, αποφεύγοντας έτσι στην υπό αυστηρούς όρους προσφυγή στο ταμείο διάσωσης που έχει συγκροτήσει η κυβέρνηση για τις περίπου 500 πόλεις και δήμους που έχουν χρεοκοπήσει.

 

Η πλειονότητα των υπερχρεωμένων τοπικών συμβουλίων βρίσκονται κατά μήκος των μεσογειακών ακτών -κυρίως στην Ανδαλουσία και τη Βαλένθια- που επλήγησαν ιδιαίτερα από την κατάρρευση του κατασκευαστικού τομέα και της αγοράς ακινήτων. To 2012, σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών της Ισπανίας, 8.116 πόλεις, κωμοπόλεις και κοινότητες κατέγραψαν αύξηση 2% στα εισοδήματά τους, ενώ έχουν μειώσει τις δαπάνες κατά 5,6%.

 

Περικοπές και απολύσεις

 

Τα θύματα αυτής της «επιτυχίας» ήταν οι 75.000 εργαζόμενοι που έχασαν τις δουλειές τους από τον Ιανουάριο του 2011 μέχρι τον Ιούλιο του 2012, μια περίοδο που οι επενδύσεις σε τοπικό επίπεδο μειώθηκαν κατά 20%!

 

Σε πόλεις, όπως το παραλιακό θέρετρο Τορεβιέχα του Αλικάντε, γράφει η El Pais, οι δημοτικοί σύμβουλοι προχώρησαν σε περικοπές των μισθών τους κατά 30% και μείωσαν κατά 40% τις θέσεις πλήρους απασχόλησης. Η ιστορία είναι ίδια σε όλη τη χώρα, με τις τοπικές αρχές να έχουν επιδοθεί σε ένα όργιο λιτότητας, να επαναδιαπραγματεύονται συμβόλαια με εργολάβους, να μεταθέτουν την αγορά προμηθειών και μηχανημάτων. Πέρυσι, η Ομοσπονδία Δήμων και Επαρχιών -με τη στήριξη της κυβέρνησης- έδωσε εντολή σε 3.457 τοπικά συμβούλια να επενδύσουν μόνο σε βιώσιμα σχέδια, που δεν θα επιβαρύνουν τον προϋπολογισμό τους με χρέη.

 

Σε αυτό το περιβάλλον της ύφεσης τα σχέδια αυτά είναι από ελάχιστα έως ανύπαρκτα και οι δήμαρχοι έκτοτε προσπαθούν, με κάθε τρόπο, απλώς να κρατήσουν το κεφάλι τους πάνω από το νερό για να μην πνιγούν από τα χρέη. Ο Ραφαέλ Γκαρθία, στέλεχος του Σοσιαλιστικού Κόμματος, δήμαρχος της Νοΐα στη Γαλικία, εξοικονόμησε χρήματα παριστάνοντας και τον επιστάτη στο δημοτικό σχολείο της πόλης του για τρεις ώρες κάθε απόγευμα, στη θέση του απολυμένου υπαλλήλου του. Οταν εξελέγη δήμαρχος το 1999 σε ηλικία 25 ετών, το χρέος της πόλης αυξήθηκε κατά 110%.

 

Το Αγκιλάρ ντε Σεγάρα, κοντά στη Βαρκελώνη, με 250 κατοίκους, είναι η δεύτερη πιο χρεωμένη κοινότητα στην Ισπανία, με κατά κεφαλήν χρέος 8.344 ευρώ. Το τοπικό συμβούλιο αποφάσισε το 2006 να επενδύσει 1,9 εκατομμύρια ευρώ για να αποκτήσει τις δικές του εγκαταστάσεις παραγωγής ηλιακής ενέργειας. Η κοινότητα σήμερα απασχολεί μόνο μία γραμματέα και έναν υπάλληλο, και οι δύο με συμβάσεις μερικής απασχόλησης, προσπαθεί να μειώσει τις δαπάνες στο ελάχιστο αποφεύγοντας περαιτέρω δανεισμό και ελπίζει ότι όταν ξοφληθούν τα ηλιακά πάνελ θα παράξουν αρκετά έσοδα ώστε να καταφέρει το χωριό να αναπτύξει και τον τουρισμό.

 

Ο ιός της λιτότητας

 

Η κυβέρνηση προσπάθησε να προωθήσει σχέδιο ένωσης δήμων και κοινοτήτων, αλλά αναγκάστηκε να υποχωρήσει όταν οι τοπικές αρχές επαναστάτησαν. Αλλωστε, επισημαίνει ο καθηγητής διοικητικού δικαίου Χουάν Αλφόνσο Σανταμαρία, ένα τέτοιο σχέδιο και δεν θα έλυνε τα προβλήματα και θα άνοιγε νέες πληγές, αφού «οι κοινότητες που θα καταδικάζονταν σε θάνατο είναι η εκλογική βάση των πολιτικών κομμάτων και, επομένως, πολύ δύσκολα θα μπορούσαν να διαλυθούν από οποιοδήποτε κόμμα εξουσίας».

 

Οσο, λοιπόν, οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι σε όλα τα επίπεδα συνεχίζουν τις ατέρμονες συζητήσεις για μεταρρυθμίσεις, ο ιός της λιτότητας συνεχίζει να μεταδίδεται από πόλη σε πόλη και από χωριό σε χωριό. Ο δήμαρχος της Χιγκέρα ντε Καλατράβα στην Ανδαλουσία μείωσε τον μισθό του από 1.000 σε 500 ευρώ τον μήνα, δίνοντας τα υπόλοιπα σε οικογένειες που δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν. Η Καλβιά, στη Μαγιόρκα, έκλεισε τη δημοτική της βιβλιοθήκη, η γειτονική της κοινότητα Σολέρ δεν μπορεί πλέον να πληρώσει για τις φωτοτυπίες της, ο δήμαρχος της Μαδερουέλο στη Σεγκόβια παραβίασε όλους τους κανονισμούς και άνοιξε δημοτικό εστιατόριο σε δασική έκταση, βαφτίζοντάς το «φυσικό πάρκο» για να αυξήσει τα έσοδα του δήμου.

 

Εθελοντισμός – συλλογικότητα

 

Το άλλο πρόσωπο της επαρχιακής Ισπανίας είναι οι 3.600 αγροτικές της κοινότητες, που δεν διοικούνται από τοπικά συμβούλια. Χωρίς δικούς τους πόρους, επιβιώνουν χάρη στον εθελοντισμό και την προσφορά των ίδιων των κατοίκων, μια παράδοση που κρατάει από τον Μεσαίωνα. «Πολλές κοινότητες στην Καστίγια Λεόν δημιουργήθηκαν με αυτό τον τρόπο», λέει ο καθηγητής Κάρλος Γκονζάλες Αντόν. «Ο συνεταιρισμός και η συνεργασία «εφευρέθηκαν» πολλά πολλά χρόνια πριν. Οσοι αρνούνταν τότε να συμμετάσχουν, τιμωρούνταν, αναλαμβάνοντας, για παράδειγμα, την υποχρέωση να παραχωρούν δωρεάν γάλα. Ηταν ένας τρόπος να ωθήσεις τον κόσμο να συνεργαστεί για το κοινό καλό».

 

Ετσι γίνεται στη μικρή κοινότητα του Τρεμόρ ντε Αμπάχο, που δεν νοιάζεται ούτε για τις περικοπές ούτε για τη λιτότητα, αφού βασίζεται στη συλλογική δουλειά. «Τοιχοκολλούμε, συνήθως κάθε Σάββατο, ανακοινώσεις με τις δουλειές που πρέπει να γίνουν κι όλοι έρχονται», λέει ο επικεφαλής της ένωσης των κατοίκων. «Ζητάμε, για παράδειγμα, βοήθεια για τον καθαρισμό των αποχετεύσεων, την επισκευή της εκκλησίας, την κατασκευή καταφυγίου στο δάσος. Αυτό το χωριό θα είχε εξαφανιστεί εδώ και καιρό εάν δεν δουλεύαμε όλοι μαζί, εάν δεν προσφέραμε τον χρόνο μας και τις ικανότητές μας».

Αναδημοσιεύουμε, αν και διαφωνούμε με τον Ιακωβινισμό-Λενινισμό που προβάλλεται, ένα άρθρο από το ιστολόγιο ΤΣΙΑΟ-ΑΝΤ1 το οποίο επισημαίνει την επικείμενη κατάρρευση της τοπικής αυτοδιοίκησης και της μεγάλης μεταρρύθμισης “Καλλικράτη”. Τα πράγματα είναι δραματικά και δεν μπορούν να επουλωθούν στο πλαίσιο χειρισμών που επιβάλλονται από τα τοπικά κατεστημένα, παρά μόνο από την τοπική ενεργοποίηση πολιτών στην κατεύθυνση της πολιτικής συμμετοχής, της οικονομικής δημοκρατίας, της οικολογικής ισορροπίας στο πλαίσιο μιας από τα κάτω ανασυγκρότησης της παραγωγής και της πολιτικής. Έχουμε, στη σχεδία, αναδείξει πολλές φορές τόσο το ρόλο της νέας διοίκησης του “Καλλικράτη” ρητά ταυτίζοντάς το με το “τοπικό μας μνημόνιο” όσο και το ζήτημα της επικείμενης υπαγωγής πολλών ΟΤΑ υπό την επιτήρηση της Τρόικας. Η ανάδειξή του ζητήματος από το πολύ καλό ιστολόγιο, ως διεθνούς, θέτει ακόμα πιο έντονα ότι το ζήτημα αποτελεί παγκοσμιοποιημένη εφαρμογή της νεοφιλελεύθερης συνταγής που συμπτύσσει το δίπτυχο: ασφάλεια θεσμική-ανάπτυξη οικονομική στη δοκιμασμένη πλέον συνταγή του ολοκληρωτισμού και της φτωχοκτονίας...

σχεδία

“Σκοτώνουν τ’ άλογα όταν γεράσουν” (από το Ντιτρόιτ μέχρι…τα Τρίκαλα)

Δίπλα βλέπουμε μια απεικόνιση του Ντιτρόιτ “από τα παλιά”, με τους επιβλητικούς ουρανοξύστες δίπλα-δίπλα με τα φουγάρα των εργοστασίων.

Στο Ντιτρόιτ του παρελθόντος τα πράγματα ήταν καλύτερα σε σχέση με τώρα για τον εργάτη, διότι σήμερα ο καπιταλισμός “σκοτώνει τ’ άλογα όταν γεράσουν”:

Η παραγωγή έχει μεταφερθεί αλλού από τους καπιταλιστές που την ελέγχουν, με #1 προορισμό την Κίνα, όπου τα μεροκάματα είναι ελάχιστα.

Και μέχρι οι εργάτες στη Δύση να δεχτούν να δουλέψουν με παρόμοια μεροκάματα, θα μείνουν άνεργοι, γιατί αυτό είναι που συμφέρει τους ολιγάρχες που ελέγχουν την παραγωγή. Τους συμφέρει να μας αφήσουν νηστικούς, ώστε μετά η πείνα να κάνει τη δουλειά της, και να εξωθήσει τον εργάτη να δεχτεί να δουλέψει σε όσο το δυνατόν πιο “κινεζοποιημένες” συνθηκές, αυξάνοντας τα ποσοστά κέρδους του καπιταλιστή.

Όσο για τους εργάτες του σήμερα, ή και τους συνταξιούχους του χθες, αυτοί πρέπει να θυσιαστούν: Όταν οι καπιταλιστές τους χρειάζονταν, τότε τους έδιναν δουλειά, και μάλιστα με αρκετά καλούς μισθούς, ωράρια, περίθαλψη και συντάξεις σε σχέση με σήμερα.

Τώρα όμως που έχουν εισέλθει οι εργάτες της Κίνας στην παγκόσμια αγορά εργασίας (“παγκοσμιοποίηση”), οι εργάτες αυτοί είναι σαν τα άλογα που έχουν γεράσει, και πρέπει να τα σκοτώσουμε, αντικαθιστώντας τα με καινούργια, πιο νέα άλογα που μπορούν να αποδώσουν καλύτερα (πχ ο Κινέζος εργάτης δουλεύει περισσότερες ώρες για λιγότερα χρήματα – άρα είναι αποδοτικότερος και αυξάνει τα κέρδη του καπιταλιστή. Αντίστοιχα, ο εργάτης στη Γερμανία είναι γενικά πιο πραγωγικός, άρα παρότι είναι ακριβούτσικος, προσφέρει καλύτερη ποιότητα. Οι υπόλοιποι θεωρούνται “γερασμένοι”: Περισσεύουν και μένουν άνεργοι, ή βλέπουν τη σύνταξη τους να πετσοκόβεται άγρια, μιας και οι συντάξεις είχαν υπολογιστεί με βάση την παλιότερη κατάσταση. Η κατάσταση αυτή έχει αλλάξει, και η νεότερη γενιά εργατών δε βρίσκει δουλειά, άρα δεν μπαίνουν χρήματα στα ασφαλιστικά ταμεία, άρα οι συντάξεις “πρέπει” να μειωθούν. Τα γηρασμένα άλογα “πρέπει” να σκοτωθούν).

Στην Αμερική, βλέπουμε ότι το θέμα του Ντιτρόιτ έφερε στην επιφάνεια τα γενικότερα προβλήματα που υπάρχουν. Έως τώρα, βλέπαμε σποραδικές αναφορές σε χρεωκοπίες πόλεων, και σε αυτό το blog προσπαθούσαμε να τις παρουσιάσουμε. Αλλά πλέον βλέπουμε ότι μετά την επίσημη χρεωκοπία ρτου Ντιτρόιτ, οι Αμερικάνοι αρχίζουν να ψάχνουν γύρω τους για το ποιος θα είναι ο επόμενος που θα χρεωκοπήσει (και εννοείται ότι υπάρχουν πολλοί υποψήφιοι, μιας και η αποβιομηχάνιση (και ο δανεισμός ως υποκατάστατο) έχει αγγίξει ολόκληρη την Αμερική, όχι μόνο το Ντιτρόιτ).

Scranton Needs 117% Property Tax Hike to Balance Budget; Simple Truth: Scranton is Bankrupt

Those looking for the next city to go bankrupt should consider the possibilities in Scranton. The Pennsylvania Economy League projects Scranton could be looking at $18 million deficit, 117 percent tax hike in 2014. PEL’s proposal to raise property taxes is absurd. So are proposals for a countywide tax to bail out Scranton. It’s time for Scranton to face the simple truth. It is bankrupt.

Moody’s downgrades Chicago’s credit rating, pension debt to blame

Chicago’s credit score is on the way down. The city is getting a small down grade from Aa3 to A3, because of the city’spension problem.

According to Moody’s Chicago has $19 billion in unfunded pension liability and faces a “tremendous strain” in meeting their budget and paying law enforcement.

Avalanche of City Debt Downgrades and Eventual Bankruptcies Coming Up; Numerous Cities Bankrupt Over Pension Promises

With the bankruptcy of Detroit and numerous cities in California, it will not be long before the rating agencies downgrade city debt en masse.

Zombified Cities

• Philadelphia: 5th Largest City in US is Effectively Bankrupt; Mayor Holds Closed Meeting With Wall Street to Discuss Asset Sales
• Houston: CPAs state Houston is Bankrupt
• LA: Mayor of Los Angeles Says “Bankruptcy is Not an Option” (Of Course It Is)
• New York Cities: Public Pension Ponzi Scheme – New York Cities Borrow From Pension Plan to Make Contributions
• Baltimore: Time for Baltimore to “Pull a Vallejo” and Declare Bankruptcy
• Miami: Miami Commissioner Says Bankruptcy is City’s Best Hope; Chris Christie Says New Jersey Careens Towards Becoming Greece
• Chicago: Chicago’s Mayor Daley Discusses Bankruptcy For City Pensions 
• Scranton: Scranton Mayor Slashes All Public Worker Wages to $7.25 per Hour, Including Police, Fire, His Own; City Effectively Bankrupt
• Harrisburg: Pennsylvania State Capital Files for Bankruptcy
• Zombified Cities Roundup: Detroit Becomes Dumping Ground for the Dead; Financial Urgency in Miami; Oakland Pension Time Bomb; How Pensions Crashed Stockton and San Bernardino

The bankruptcies in California cities and Detroit provide a backdrop of what’s about to happen. In the meantime, expect an avalanche of city debt downgrades.

Detroit not alone under crushing pension obligations 

From Baltimore to Los Angeles, and many points in between, municipalities are increasingly confronted with how to pay for these massive promises. The Pew Center for the States, in Washington, estimated states’ public pension plans across the U.S. were underfunded by a whopping $1.4 trillion in 2010.

Much like the legacy pension costs that weighed on Detroit’s automakers before the Chrysler and General Motors restructurings of 2009, the worry is that revenues can’t keep up with growing debt and that rosy predictions for market returns downplay the actual financial risk.

61 of the nation’s largest cities — limiting the survey to the largest city in each state and all other cities with more than 500,000 people — had a gap of more than $217 billion in unfunded pension and health care liabilities.

The Unsteady States of America

By one recent estimate, the total pension gap for the states is $2.7 trillion, or 17% of GDP. That understates the mess, because it omits both the unfunded pension figure for cities and the health-care promises made to retired government workers of all sorts. In Detroit’s case, the bill for their medical benefits ($5.7 billion) was even larger than its pension hole ($3.5 billion).

Στο Ντιτρόιτ, μερικοί συνταξιούχοι δημοτικοί υπάλληλοι έχουν να αντιμετωπίσουν κούρεμα έως και κατά 90% των συντάξεων τους (ναι, καλά διαβάσατε, μέχρι και 90%). Πιστεύετε ότι τα πράγματα δε θα είναι έτσι για εσάς; Κι όμως, κάπως έτσι θα είναι. Βέβαια, ανάλογα με τη χώρα, τον κλάδο, κτλ τα νούμερα θα αλλάζουν, αλλά πάντως παντού στη Δύση η κατάσταση θα “αγριέψει” πολύ περισσότερο, ειδικά όσο ο κόσμος εξακολουθεί και έχει ψευδαισθήσεις. Εδώ δείτε μια φωτογραφία από τη συντηρητική εφημερίδα “Telegraph”, που νομίζω είναι για γέλια και για κλάμματα:

Στο άρθρο της, η Telegraph εμφανίζεται προβληματισμένη, διότι οι νέοι Βρετανοί εξακολουθούν να νομίζουν ότι τάχα θα πάρουν σύνταξη στα 65 τους, κάτι όμως που δεν υπάρχει καμία περίπτωση να συμβεί. Σύμφωνα με την Telegraph, που προφανώς εκφράζει τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης, πρέπει οι εργάτες να “προσγειωθούν στην πραγματικότητα”, και να αποδεχτούν ότι θα βγουν στη σύνταξη αργότερα, και με μειωμένες αποδοχές.

Η δική μας απάντηση ΔΕΝ πρέπει να είναι οι συνηθισμένες κραυγές και γκρίνιες, ούτε έχει μεγάλο νόημα να ζητάμε από τους καπιταλιστές να μας δώσουν συντάξεις όπως παλιά. ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΘΑ ΓΙΝΕΙ, ΞΕΧΑΣΤΕ ΤΟ.

Από τη στιγμή που ο καπιταλιστής μπορεί να βρει εργατική δύναμη στην Ασία με πολύ χαμηλό κόστος, ΔΕΝ πρόκειται να δεχτεί να δώσει “πολλά” χρήματα στους εργάτες Δύσης, όπως έδινε κάποτε.

Καλό θα ήταν λοιπόν να καλέσουμε και εμείς τον κόσμο να “προσγειωθεί στην πραγματικότητα”, και να σταματήσει να ελπίζει σε θαύματα ή σε επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση. Η διαφορά μας βέβαια με την Telegraph (και την κάθε Telegraph) είναι ότι εμείς καλούμε τον εργάτη όχι να σκύψει το κεφάλι και να δεχτεί τη φτώχεια που του ετοιμάζουν, αλλά να οργανωθεί για να παλέψει μέχρι τέλους. Και να παλέψει για την ανατροπή όπως πάλευε η αριστερά επί Μπολσεβίκων, ή επί Ιακωβίνων παλιότερα, με γκιλοτίνες για αυτούς που μας εκμεταλλεύονταν και με προσπάθεια ριζικής αλλαγής όλου του συστήματος, γιατί όσο υπάρχει ατομική ιδιοκτησία, και η παραγωγή οργανώνεται με βάση τα συμφέροντα αυτών που την ελέγχουν, τόσο θα προκύπτουν ολιγάρχες και πληβείοι.

Έως τότε, πάρτε και κάτι από Ελλάδα (για να μη βλέπουμε μόνο την Αμερική):

TO ΚΡΑΧ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ
Στην ουρά για το… άρθρο 99 δεκάδες δήμοι

Αντιμέτωποι με οικονομικό κραχ θα έρθουν δεκάδες δήμοι στα τέλη του φθινοπώρου, καθώς η μείωση της κρατικής χρηματοδότησης σε συνδυασμό με τον περιορισμό των εσόδων που θα προέλθει από την κατάργηση της Δημοτικής Αστυνομίας, τον υψηλό δανεισμό αλλά και την καταγραφή των πραγματικών δαπανών αναμένεται να φέρουν αρκετούς δήμους στο κατώφλι του Παρατηρητηρίου Οικονομικής Αυτοτέλειας των ΟΤΑ προκειμένου να ζητήσουν οικονομική βοήθεια.

Στελέχη της Αυτοδιοίκησης δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να υπάρξουν και παραιτήσεις δημάρχων και δημοτικών συμβουλίων κατά τον Οκτώβριο, καθώς οι αιρετοί της Αυτοδιοίκησης δεν φαίνονται διατεθειμένοι να προχωρήσουν σε αύξηση δημοτικών τελών, υποχρεωτικές μετακινήσεις προσωπικού όπως προβλέπουν τα προγράμματα εξυγίανσης, λίγους μήνες πριν από τη διενέργεια των δημοτικών εκλογών, τον Μάιο του 2014.

Οι δήμαρχοι αντέδρασαν στον ασφυκτικό έλεγχο του Οικονομικού Παρατηρητηρίου που συστάθηκε στο υπουργείο Εσωτερικών κατά τις πρόσφατες κινητοποιήσεις για το πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών, γιατί ουσιαστικά αμφισβητεί τη συνταγματικά κατοχυρωμένη οικονομική αυτοτέλεια των δήμων, αλλά σε δεύτερο επίπεδο, με δεδομένη την οικονομική κατάσταση των ΟΤΑ, προαναγγέλλει την επιβολή ενός τύπου οικονομικής εποπτείας από το κράτος στους δήμους που θα πραγματοποιείται υπό τους όρους ενός «σκληρού» μνημονίου.

Φέτος είναι η πρώτη χρονιά που θα πρέπει να εμφανιστούν ισοσκελισμένοι ισολογισμοί σε όλους τους δήμους, και παρά τις διαβεβαιώσεις της προηγούμενης πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εσωτερικών ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση καταγράφει πλεονάσματα, αυτοδιοικητικοί παράγοντες αναφέρουν ότι τους τελευταίους μήνες του χρόνου που θα καταχωριστούν τα παραστατικά δαπανών θα φανεί η μαύρη τρύπα στα οικονομικά στοιχεία αρκετών δήμων, αφού ακόμα και σήμερα παρουσιάζουν «πλασματικούς» προϋπολογισμούς με «φουσκωμένα» έσοδα για να δικαιολογήσουν αντίστοιχες δαπάνες. Μόνο που στο τέλος του χρόνου τα έσοδα θα είναι μειωμένα, ενώ τα έξοδα θα έχουν εκτοξευτεί, και τότε επιβάλλεται σύμφωνα με τον νόμο η παρέμβαση του Οικονομικού Παρατηρητηρίου.

Το πρόγραμμα οικονομικής εξυγίανσης αποτελεί κόκκινο πανί για τις διοικήσεις των δήμων, καθώς δήμαρχοι και δημοτικά συμβούλια αρνούνται να επιβάλουν αυξήσεις στα δημοτικά τέλη, διότι γνωρίζουν ότι οι δημότες δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στην καταβολή νέων φόρων, ενώ δεν επιθυμούν να λάβουν αποφάσεις για μετακίνηση προσωπικού λίγους μήνες πριν από τη διενέργεια των δημοτικών εκλογών.

Στην «κόκκινη ζώνη» των δήμων με οικονομικά προβλήματα, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Εσωτερικών, οι οποίοι αντιμετωπίζουν σοβαρά το ενδεχόμενο να τεθούν σε οικονομικό έλεγχο, είναι οι Δήμοι Φυλής, Αχαρνών και Ζωγράφου λόγω υψηλού δανεισμού, οι μεγάλοι νησιωτικοί Δήμοι της Ρόδου, της Λέσβου και της Ζακύνθου, ο Δήμος Τήλου, από την Αττική ο Δήμος Αμαρουσίου, καθώς και οι περιφερειακοί Δήμοι της Εδεσσας και των Τρικάλων.

Εννοείται πως όλα αυτά είναι γνωστά εδώ και χρόνια – παρόλα αυτά, πολλοί εξακολουθούν να σφυρίζουν αδιάφορα. Εμείς θυμίζουμε απλά το τι γράφαμε τον Απρίλιο του 2010, όταν πρωτοπαρουσιάστηκε επίσημα ο “Καλλικράτης”:

[…] Αυτό που το “Έθνος” αποκαλεί στο άρθρο του “θεσμικές αλλαγές στις περιφέρειες” και “αποδοτικότερη λειτουργία των ΟΤΑ” δεν είναι τίποτα άλλο από το ότι οι δήμοι θα κληθούν να χρηματοδοτούν ένα μεγάλο μέρος των εξόδων τους (πχ έξοδα για σχολεία, κέντρα υγείας, κτλ), και αυτό μοιραία θα τους ωθήσει στο κυνήγι χρήματος ώστε να μη φαλιρίσουν: Τι κάνεις όταν είσαι ένας δήμος και ψάχνεις για λεφτά?

α)Βάζεις μεγαλύτερη φορολογία στους ντόπιους κατοίκους
β)Ξεπουλάς ακίνητα, δημοτικές επιχειρήσεις, κτλ σε ιδιώτες
γ)Παίρνεις δάνεια

Δεν είναι τυχαίο που στις ΗΠΑ μεγάλες πόλεις χρεωκοπούν ή βρίσκονται στα πρόθυρα (πχ Ντιτροιτ, Λος Άντζελες και ένα σωρό άλλες, μια έρευνα στο internet θα σας πείσει), και κόβουν δαπάνες όπως η πυροσβεστική, τα νοσοκομεία, κτλ. Ακόμα και στην Ευρώπη όμως έχουμε παραδείγματα, όπως πχ η γαλλική πόλη Σεντ Ετιέν […]

—

Για το τέλος, ένα ακόμα άρθρο “για γέλια και για κλάμματα”, με το Ντιτρόιτ να χρεωκοπεί, αλλά παρόλα αυτά να βρίσκει λεφτά για να χρηματοδοτήσει ένα πανάκριβο γήπεδο χόκευ επί πάγου, προκειμένου “να τονώσει έτσι την οικονομική ζωή της πόλης”. Κάποτε αυτό το λέγανε “άρτο και θεάματα”, και βλέπουμε ότι η πανάρχαια αυτή συνταγή για να κρατά κανείς υποταγμένα τα πλήθη εξακολουθεί να ισχύει:

-Ναι μωρέ, εντάξει, χρεωκοπήσαμε, δεν έχουμε λεφτά να φάμε, αλλά πάμε να δούμε την ομάδα να παίζει χόκευ! (σ.σ. όταν δεν υπάρχει αριστερά να οργανώσει, να εκπαιδεύσει και να εμπνεύσει τον κόσμο, τότε εύκολα ο εργάτης χάνεται στο χόκυ, στο ποδόσφαιρο, ή ξέρω και εγώ που αλλού…)

New $444 million hockey arena is still a go in Detroit 

Detroit’s financial crisis hasn’t derailed the city’s plans to spend more than $400 million in Michigan taxpayer funds on a new hockey arena for the Red Wings. Advocates of the arena say it’s the kind of economic development needed to attract both people and private investment dollars into downtown Detroit.

Από εχθές 25 Ιουλίου 2013, ζούμε στην Αίγινα την επανάληψη θερινών θεατρικών παραστάσεων διακοπής υδροδότησης οι οποίες ξεκίνησαν συστηματικά τα τελευταία χρόνια. Οι «σύννομες» -λόγω μη πληρωμών- διακοπές μεταφοράς νερού από τους υδρομεταφορείς που αποτελεί τον σχεδόν απόλυτο τρόπο υδροδότησης της Αίγινας με την πολιτική ευθύνη όλων των διοικήσεων του Δήμου, των Νομαρχιακών διοικήσεων στον Πειραιά, των Υπουργείων και της σημερινής διοίκησης της Περιφέρειας, εδώ και 40 χρόνια, είναι το πραγματικό σενάριο για αυτές τις θεατρικές παραστάσεις διακοπής του νερού. Κι αυτές τις παραστάσεις δεν τις πληρώνουμε τόσο ακριβά διότι κρατάνε συνήθως λίγες ημέρες για ένα ακατάλληλο νερό που χρησιμοποιείται αποκλειστικά για λάτρα, μιας και το νερό της ΕΥΔΑΠ που μεταφέρουν οι υδρομεταφορείς αναμιγνύεται με το υφάλμυρο νερό που αγοράζει ο Δήμος Αίγινας εδώ και 40 περίπου χρόνια από τους λεγόμενους «φρεοατοϊδιοκτήτες». Σ’ αυτές τις θεατρικές, θερινές παραστάσεις που έχουν ταλαιπωρήσει το νησί μας τα τελευταία χρόνια, βασικοί πρωταγωνιστές είναι η δημοτική αρχή Αίγινας που αδυνατεί λόγω χρεών να πληρώσει, οι υδρομεταφορείς ιδιοκτήτες πλωτής υδροφόρας, η ΕΥΔΑΠ που πουλάει το νερό στο νησί, η Περιφέρεια που χρηματοδοτεί τη μεταφορά και το Κράτος μέσω των υπουργείων που αναλαμβάνουν την ευθύνη της χρηματοδότησης. Σε κάθε περίσταση, μέρος του θεατρικού σκηνικού είναι μια πλωτή υδροφόρα του Πολεμικού Ναυτικού που προσεγγίζει το νησί σε επίνειο στη βόρεια πλευρά του, η οποία κάθε φορά αναχωρεί άπρακτη είτε διότι για τεχνικούς λόγους δεν μπορεί να συνδεθεί το σύστημα παροχής της με τις εδώ εγκαταστάσεις, είτε διότι οι εγκαταστάσεις αποτελούν ιδιοκτησία ενός από τους υδρομεταφορείς. Κομπάρσοι στις θεατρικές παραστάσεις είναι συνήθως ο εισαγγελέας, οι τοπικοί βουλευτές, ο αντιπεριφερειάρχης και διάφοροι που κατά καιρούς επιδιώκουν να πουλήσουν σπουδαίες λύσεις όπως αυτή της αφαλάτωσης. Γκεστ σταρ στη σημερινή παράσταση «διακοπή υδροδότησης» είναι η επίτροπος Δ. Πειραιά που ακύρωσε την απευθείας ανάθεση της Δημοτικής αρχής Αίγινας στους γνωστούς υδρομεταφορείς, σε μια «ευτυχή» συγκυρία που «χρήματα δεν υπάρχουν», δώρου από τον υπουργό Χατζιδάκη προς τους υδρομεταφορείς, 5.000.000 εκατομμυρίων ευρώ για την απρόσκοπτη μεταφορά νερού προς το νησί μας για όλα τη χρονιά. Αυτά τα στοιχεία, περίπου, συγκροτούν αυτές τις θεατρικές παραστάσεις διακοπών νερού στην Αίγινα, παραστάσεις που ως θεατές δεν τις πληρώνουμε και τόσο ακριβά, αν αυτό είναι η έλλειψη νερού για τη λάτρα της καθημερινότητας για λίγες ημέρες, οι γρίνιες για τις υποσχέσεις που δεν τηρήθηκαν, το κακό όνομα για την τουριστική μας βιομηχανία των 200 μέτρων της παραλίας της πόλης της Αίγινας.

Αυτό που πληρώνουμε ακριβά είναι η πραγματικότητα της μεταφοράς του νερού στην Αίγινα, από το οποίο «χάνεται» 40-45% της ποσότητας, με έναν «μυστηριώδη» τρόπο εδώ και περίπου 40 χρόνια, σύμφωνα με δημοσιεύματα τοπικών εφημερίδων απ’ τη δεκαετία του 70 (ενδεικτικά, δημοσίευμα από το «Βήμα Της Αίγινας», ΤΕΤΑΡΤΗ 14 ΙΟΥΛΗ 1976, έτος Β’ Αριθ. Φύλλου 35, ΤΙΜΗ ΦΥΛΛΟΥ 4 ΔΡΧ. για το 35% «απωλειών» λόγω «φλωτέρ» στην «αποθήκευση του νερού»). Αυτό που πληρώνουμε ακριβά είναι για την ακρίβεια το αποτέλεσμα της κεντρικής και τοπικής πολιτικής, σε μια διαχρονία που ταυτίζεται πολιτικά με το καταναλωτικό-παρασιτικό-μεταπρατικό μοντέλο για την οικονομία και την κοινωνία.

Επειδή στις μέρες μας επιχειρείται, με έναν άνευ προηγούμενου τρόπο η προώθηση της «μαγικής» λύσης του αγωγού ύδατος που θα συνδέει απ’ ευθείας το νησί με εγκαταστάσεις της ΕΥΔΑΠ στο νησί της Σαλαμίνας, μια διαδικασία που σταμάτησε πριν λίγο καιρό για λόγους μη χρηματοδότησης από τα ΕΣΠΑ όπως και τα χερσαία έργα υποδοχής του αγωγού,

Επειδή συνεχίζεται και στις μέρες μας η διαχρονία εκβιασμών και πλουτισμού των επιχειρηματιών της μεταφοράς νερού οι οποίοι με τον κόπο μας «χτίζουν» νέα πλοία

Επειδή ο Καλλικράτης, περισσότερο από κάθε άλλο σχέδιο για την Τοπική Αυτοδιοίκηση την καθιστά ένα έρμαιο χρηματοδότησης, δανειοδότησης και χρέωσης, δηλαδή ένα τοπικό μνημόνιο ακόμα και πριν την υπαγωγή της στην επιτήρηση της Τρόικας (ο Δήμος Αίγινας είναι μέσα στις 58 υπερχρεωμένες τοπικές αυτοδιοικήσεις στην Ελλάδα, σύμφωνα με επίσημα δημοσιεύματα από το 2010),

Επειδή ο Καλλικράτης, περισσότερο από κάθε άλλο σχέδιο καθιστά την τοπική Αυτοδιοίκηση ένα βαποράκι του χρήματος από επίσημες χρηματοδοτικές πηγές προς τους εργολάβους,

Επειδή στις μέρες του Μνημονίου που διανύουμε, ως αποικία χρέους, το νερό, το απόλυτο αγαθό είναι, προ των θυρών, στα χέρια πολυεθνικών εταιριών

Αυτή την εποχή είναι σημαντικό να συζητηθεί το πρόβλημα του νερού ξεκινώντας από την εν γένει προβληματοποίησή του. Οι θεατρικές παραστάσεις «διακοπών νερού» θα σταματήσουν αλλά και θα ξαναγίνουν. Η ρητορεία και σπέκουλα των πολιτικών παραγόντων μας για τις διαχρονικές «μαγικές λύσεις» θα ξαναφουντώσει. Το πρόβλημα όμως θα παραμείνει.

26 Ιουλίου 2013

Σχεδία στ’ ανοιχτά της Αίγινας

ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΙΓΙΝΑ

ΓΕΝΙΚΑ:

1)Το πρόβλημα επάρκειας, ποιότητας και διαχείρισης του νερού είναι τοπικό-εγχώριο και διεθνές. Είναι ένα κομβικό κοινωνικό ζήτημα κι όχι «μερικό». Το ζήτημα του νερού τέμνει τη σχέση της κοινωνίας με τη φύση και την οικολογική ισορροπία, τις σχέσεις παραγωγής και την οικονομία, τη σχέση κοινωνίας με την πολιτική και τις κοινωνικές αξίες. Κατά συνέπεια εμπλέκεται άμεσα με τους εξής παράγοντες:

α)σκουπίδια/απόβλητα/βοθρολύματα

β)κατευθύνσεις της παραγωγής

γ)πολιτικές αποφάσεις

δ)κοινωνικές αξίες/παιδεία κλπ.

2)Την περίοδο που ζούμε, ο τεχνοεπιστημονισμός ως εργαλείο της αποικιοποίησης του καπιταλισμού επιδιώκει να κυριαρχήσει σε νέες «ηπείρους»: στο ανθρώπινο σώμα, στον ήλιο, στο νερό, στο οξυγόνο. Το νερό είναι απόλυτο αγαθό εφόσον δεν μπορεί να παραχθεί από την ανθρώπινη δραστηριότητα.

3)Αιτία του διεθνούς, εγχώριου και τοπικού προβλήματος αποτελούν ταυτοχρόνως η διαδικασία επέκτασης της εμπορευματοποίησης και η αστικοποίηση. Το νερό εντάσσεται στα βασικά αντικείμενα της νεοαποικιοκρατίας. Το τοπικό-εγχώριο ζήτημα εμπλέκεται με την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας καθώς ολοένα και λιγότεροι οργανισμοί συσσώρευσης του πλούτου (διεθνείς πιστωτικοί μηχανισμοί, πολυεθνικές εταιρίες, ισχυρά κράτη) το ξεπερνούν ως τέτοιο. Η Ελλάδα είναι, πλέον, από το 2010 μια αποικία χρέους και αυτό δίνει το στίγμα πλέον για το σύνολο των προβλημάτων. Από την άλλη, η, απ’ το 19^ο αιώνα ίδρυση εταιριών (στη Γαλλία και αργότερα στην Αμερική, εταιρίες που έγιναν πολυεθνικές) διαχείρισης της ύδρευσης-αποχέτευσης και η δραστηριότητά τους σε όλο τον κόσμο έχει επιδεινώσει συνολικά την κατάσταση:

α)κατακόρυφη αύξηση της τιμής του νερού

β)ελαχιστοποίηση των ελέγχων ποιότητας και υγιεινής

γ)εξαντλητική μείωση του προσωπικού

δ)νέες «περιφράξεις» στο φυσικό νερό (απαγόρευση συλλογής βρόχινου, από ποτάμια, λίμνες κλπ). Παρόλα αυτά στη σύνθεση των αιτιάσεων, οι εσωτερικές αντιφάσεις παίζουν ένα σημαντικό ρόλο με τις διεθνείς ανακατατάξεις ισχύος

4)Η προβληματοποίηση του νερού συντελεί στον απόλυτο διαχωρισμό νερού πόσιμου-νερού λάτρας και άρδευσης εξ αιτίας της μόλυνσης και υφαλμύρωσης των υδάτων. Η βιομηχανία, ο πετροχημικός κύκλος, η εκβιομηχανισμένη αγροτική παραγωγή, ο τουρισμός και ο καταναλωτισμός ως κοινωνική αξία, είναι οι βασικοί λόγοι του προβλήματος διαχείρισης, επάρκειας και ποιότητας του νερού.

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ:

1)Ο τουρισμός ως η εμπορευματοποίηση του «ελεύθερου» χρόνου και ιδιαίτερα αυτού που συνδέεται με τη μετακίνηση του αστικού πληθυσμού προς την παράλια επαρχία ξεκινάει γύρω στο 1960.Η εμπορευματοποίηση αυτή επιχειρηματικά ταυτίζεται με την παροχή υπηρεσιών διαμονής, διατροφής και διασκέδασης.

2)Ο τουρισμός είναι βασικός πυλώνας της παρασιτικής-μεταπρατικής-καταναλωτικής ελληνικής οικονομίας δίπλα σ’ αυτόν του εμπορίου, της οικοδομής, των εμβασμάτων από τη ναυτιλία και τη μετανάστευση. Η πρωτογενής παραγωγή παρόλο που αναβαθμίζεται τεχνολογικά άρα και σε επίπεδο επάρκειας, εν τούτοις φθίνει δημογραφικά ενώ η δευτερογενής παραγωγή υπολείπεται της Δύσης και παραμένει εξαρτημένη. Γενικά η οικονομία στην Ελλάδα ακολουθά το παρασιτικό, καταναλωτικό, μεταπρατικό μοντέλο και στον ίδιο προσανατολισμό παραμένει και η επίσημη πολιτική. Το ελληνικό κράτος είναι απόφυση της Δύσης.

3)Τουρισμός σημαίνει ότι αλλάζει δραστικά η τοπική οικονομία. Από την πρωτογενή παραγωγή που διατηρούν συνήθως οι παράλιες κοινωνίες περνούν στον τριτογενή τομέα πώλησης του τουριστικού προϊόντος. Για την Ελλάδα όμως, πέρα από την εποχιακή και πανταχού μετακίνηση πληθυσμών, υπάρχει και το κύμα μόνιμου παραθερισμού. Άρα μιλάμε και για την αύξηση της οικοδομικής δραστηριότητας.

4)Το νερό παίζει ένα κομβικό ρόλο στη νέα κατάσταση. Η έλλειψη υποδομών ύδρευσης-αποχέτευσης για την εποχιακή παραμονή ενός δυσανάλογου αριθμητικά με τους ντόπιους, πληθυσμού με υψηλές καταναλωτικές απαιτήσεις δημιουργεί την έναρξη του προβλήματος του νερού.

5)Σημαντικό ρόλο στο ζήτημα του νερού παίζει η ταύτιση της πολιτικής κοινωνίας με το κράτος-κόμματα. Αυτή είναι και η βασική ενδογενής αιτία για το είδος της μετέπειτα δραστηριότητας σε όλα τα πεδία της κοινωνίας. Η ψηφοθηρία, οι πελατειακές σχέσεις, η διαφθορά στους θεσμούς και όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που συνιστούν την «ελληνική παθογένεια» δίνουν το στίγμα τους στη νέα βιομηχανία κατασκευής ψευδαισθήσεων. Καταστρατήγηση νόμων για το περιβάλλον, για τη δόμηση, για τις παραλίες, για το στήσιμο γενικά αυτής της παροχής του τουριστικού προϊόντος είναι βασικές συνιστώσες της τουριστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα. Η μη εφαρμογή νόμων, χωροταξικών πλαισίων, δημιούργησαν το τέρας της παράλιας Ελλάδας. Έτσι, το νερό μέσα σε όλα τα προβλήματα που ανακύπτουν από την ανάπτυξη του τουρισμού αποτελεί το φλέγον ζήτημα που αντιμετωπίζεται ως εξής:

α)μεταφορά νερού

β)γεωτρήσεις ανεξέλεγκτες που αλατώνονται στην πάροδο του χρόνου

γ)πηγάδια που γίνονται βόθροι

δ)ανάπτυξη της αγοράς εμφιαλωμένου νερού

ε)χρήση του νερού μιας ευρύτερης περιοχής αποκλειστικά από τις τουριστικές ζώνες

6)Κομβικό ρόλο παίζει η ανάπτυξη του καταναλωτικού μοντέλου περί υγιεινής. Αν στις αστικές περιοχές αποτελεί πρόβλημα υπερκατανάλωσης, για τις τουριστικές (πρώην αγροτικές) περιοχές κυριολεκτικά συνιστά μια βόμβα.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΙΓΙΝΑ:

1)Η Αίγινα απ’ το 1960 ακολουθάει σε συνδυασμό με τα ιδιαίτερα τοπικά χαρακτηριστικά της το προαναφερόμενο μοντέλο. Τουρισμός-Οικοδομή αποτελούν το βασικό δίπτυχο που είναι η οικονομία του νησιού: α)Από το παραγωγικό (αγροκτηνοτροφικό-αλιευτικό με ελάχιστο εμπορικό τομέα και με τα εμβάσματα των ναυτικών και παλιότερα των σπογγαλιέων) στην παροχή τουριστικών υπηρεσιών (εμπόριο, καταλύματα, διασκέδαση κλπ.) β)Ανάπτυξη της οικοδομής για τουριστικά καταλύματα και παραθεριστικές κατοικίες.

2)Όσον αφορά στο ζήτημα του νερού:

α)οικοδόμηση χωρίς μέριμνα για την κατασκευή στέρνας

β)ανεξέλεγκτες γεωτρήσεις-αλάτωση των υδάτων

γ)αύξηση της κατανάλωσης του νερού

δ)πηγάδια που μετατρέπονται σε βόθροι

ε)μεταφορά νερού από τον κάμπο της Τροιζηνίας (τότε υδρομεταφορέας Μπακόπουλος, αργότερα Ηλιακίδης-Λεβεντάκης από την ΕΥΔΑΠ)

στ)ο Δήμος Αίγινας, υπεύθυνος για το δίκτυο ύδρευσης αγοράζει νερό υφάλμυρο από ντόπιους, τους αποκαλούμενους «φρεατοϊδιοκτήτες»

ζ)διαχωρισμός νερού λάτρας-νερού πόσιμου,

η)αύξηση της κατανάλωσης εμφιαλωμένου νερού μέχρι τη σημερινή αποκλειστική καθημερινή κατανάλωση

3)Αποτέλεσμα: Νερό ακατάλληλο για πόση ακόμα και σε περιπτώσεις για πότισμα, ακριβό, με πλήρες αδιέξοδο όσον αφορά τη λύση του προβλήματος ποιότητας, επάρκειας και διαχείρισης.

4)Ιδιαίτερα τοπικά χαρακτηριστικά του προβλήματος:

α)Άμεση οικονομική επιβάρυνση (4.500.000 ευρώ, περίπου, το χρόνο για τη μεταφορά και αγορά του νερού)

β)δημιουργία ενός κύκλου ανθρώπων που υπερασπίζονται τα συμφέροντα τους μέσω των συμφερόντων του υδρομεταφορέα και διαμορφώνουν πολιτικά-εκλογικά μέτωπα

γ)διαχρονική, δήθεν, απώλεια του νερού 35-45% (η «διαρροή» ως τοπικό ανέκδοτο: τροπικό δάσος στην Αίγινα από την 40χρονη απώλεια του μισού νερού του δικτύου)

δ)διεύρυνση αυτής της διαφθοράς στο κοινωνικό σώμα (εκατοντάδες συνδέσεις by-pass στο δίκτυο ύδρευσης)

ε)δημιουργία πελατειακής σχέσης μεγαλοοφειλετών-δημοτικών αρχών,

στ)συμβολική και πρακτική διόγκωση του προβλήματος με τη διεύρυνση ενός μεσοαστικού-μεγαλοαστικού τμήματος στο νησί που συνδυάζει βίλα-πισίνα

5)Όλα τα παραπάνω συνθέτουν το τοπικό μας μνημόνιο μέσω της διόγκωσης του τοπικού χρέους και του συνδυασμού του με την εφαρμογή της νέας διοίκησης Καλλικράτη η οποία αποτελεί το βαποράκι χρήματος από ΕΕ-Περιφέρεια-δάνεια από τις Τράπεζες προς την Αγορά. Πολύ πιθανή και η παραπομπή Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, μεταξύ αυτών και της Αίγινας στην επιτήρηση από την Τρόικα σε ένα επόμενο μνημόνιο. Ένα χρέος που πολύ πιθανόν να μοιραστεί κατά κεφαλήν στους κατοίκους του νησιού.

6)Τι κάνουν οι δημοτικές αρχές σε συνδυασμό με τη δευτεροβάθμια τοπική αυτοδιοίκηση; Περεταίρω χρέωση στον υδρομεταφορέα, πίστωση σε Τράπεζες, αύξηση τιμολογίου, μεταφορά χρημάτων (π.χ. από την καθαριότητα-αποκομιδή απορριμμάτων) στο μπάλωμα της «τρύπας» του νερού. Από την άλλη πιθανολογείται και η περιβόητη σύνδεση μέσω υποθαλάσσιου αγωγού με την ΕΥΔΑΠ από τη Σαλαμίνα.

ΤΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ ΤΗΣ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΔΑΠ:

α)Νερό που πιθανόν να μην είναι αρκετό σε συνθήκες ανόδου του πληθυσμού και των φαντασιακών δυνατοτήτων που πηγάζουν από το υπάρχον καταναλωτικό μοντέλο

β)εγκατάσταση υποθαλάσσιου που ως πιλοτική, αναμενόμενο είναι να ξεπεράσει την πρόβλεψη για το κόστος της (αρχικό κόστος 24.000.000 ευρώ) εφόσον εμφανιστούν νέα προβλήματα. Μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για κατασκευή κατά τη διάρκεια της μελέτης και μελέτη κατά τη διάρκεια της κατασκευής (η γνωστή «μελετοκατασκευή» που ανεβάζει διαρκώς και απρόβλεπτα το κόστος κατασκευής)

γ)ρίσκο μεγάλο για τις πιθανές βλάβες στο βυθό

δ)μετακύληση του κόστους κατασκευής του στους χρήστες  του νέου δικτύου

ε)επικείμενη λόγω μνημονίου ιδιωτικοποίηση της ΕΥΔΑΠ-θυγατρικής ΕΥΔΑΠ νήσων και υπαγωγή όλων των υδάτων της ευρύτερης περιοχής υπό τη διαχείριση μιας πολυεθνικής επιχείρησης.

Το έργο αυτό εντάσσεται στη λογική της επέκτασης της εμπορευματοποίησης του νερού και της επέκτασης της εργολαβίας. Δεν είναι έργο υποδομής αλλά αποικιοποίησης του νησιού.

ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ:

απέναντι  στο συνδυασμό της ελληνικής αποικίας χρέους και της ελεεινής δημοτικής διαχείρισης,

απέναντι στη διογκούμενη φτώχεια, την ανεργία, τον παρασιτισμό, την τοπική πολιτική και οικονομική διαπλοκή που επιτείνει το αδιέξοδο,

στα πλαίσια νοικοκυρέματος του τόπου με στόχο τη δημοκρατική πολιτική-την κοινοτικοποίηση της οικονομίας-τη συνεργασία κοινωνίας με τη φύση,

στα πλαίσια μιας τοπικής πολιτικής που απορρίπτει το τρίπτυχο μοντέλο ενός αδιέξοδου κύκλου χρήματος που συνοψίζεται στο: πίστωση ή χρηματοδότηση-αυτοδιοίκηση-επιχειρηματίες, και αγωνίζεται για την δημιουργία ενίσχυση των υποδομών για να μπορέσει να επιβιώσει ο τόπος.

-Να αντισταθούμε στις μνημονιακές συμβάσεις που προβλέπουν την ιδιωτικοποίηση των νερών (ΕΥΑΘ, ΕΥΔΑΠ) και μετατρέπουν το νερό σε εμπόρευμα. ΤΟ ΝΕΡΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΑΓΑΘΟ!

-Μελέτη με τη συνεργασία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και τμημάτων Υδρολογίας των Τεχνολογικών Ιδρυμάτων για την ουσιαστική σημασία για την ύδρευση του νησιού δίπλα στην ιστορική ανάδειξη του αρχαίου-ρωμαϊκού-βυζαντινού υδραγωγείου

-Συντήρηση και χρήση του νερού στις καταμετρημένες σουβάλες που ήταν διαχρονική τεχνική συλλογής και αποθήκευσης του βρόχινου και υπόγειου νερού

-Συντήρηση και χρηματοδότηση για την κατασκευή στέρνας σε κάθε κτίριο που πληροί τις προϋποθέσεις

-Απαγόρευση της χρήσης πισίνας για συμβολικούς και ουσιαστικούς λόγους

-Συστηματικά χαμηλή ροή στο δίκτυο ειδικά τους θερινούς μήνες

-Κατασκευή φραγμάτων ανάσχεσης των όμβριων υδάτων στην ορεινή και ημιορεινή Αίγινα

-Αγορά δημοτικής υδροφόρας για τις περιόδους ή περιπτώσεις που χρειάζεται το νησί νερό από την ΕΥΔΑΠ

-Απαγόρευση της αγοράς νερού από τους φρεοατοϊδιοκτήτες αλλά και της λειτουργίας των πηγαδιών που εμπίπτουν στο αρχαίο υδραγωγείο

-Ενεργοποίηση παλαιών υποδομών (π.χ. βραδιυλιστήριο  Κυψέλης-Βαθέως) αλλά και επισκευή του δικτύου σε κάθε περιοχή, ειδικά σε αυτές που έχουν μόνιμο πρόβλημα. Τα περιβόητα «χερσαία έργα» για την υποδοχή του «υποθαλάσσιου αγωγού» να είναι για τη βελτίωση των υποδομών του τόπου και κυρίως για περιοχές που είναι παραμελημένες (π.χ. Ασώματος)

-Χρηματοδότηση για μικρές κατασκευές στα κτίρια για τη μετατροπή μέρους των καθημερινών λυμάτων σε νερό για πότισμα

-Κοινωνικός έλεγχος για τον τερματισμό της «απώλειας» του νερού

-Μελέτη για την ενίσχυση της πρωτογενούς παραγωγής στο νησί και της αυτοδυναμίας του με καλλιέργειες πρώτης ανάγκης που δεν είναι υδροβόρες και ολοκληρώνουν τον κύκλο: παραγωγή αγαθών-επάρκεια κατάλληλου νερού-διάθεση προς την τοπική κοινωνία. Μελέτη το σημερινό αδιέξοδο της καλλιέργειας του φιστικιού όπως και για το εισόδημα των παραγωγών που υφαρπάζεται από τους μεσάζοντες προώθησής του.

-Αποκέντρωση της τουριστικής κίνησης και επιδίωξη για την καλλιέργεια ενός αντικαταναλωτικού προτύπου ανθρώπου που επιδιώκει τη γνωριμία με τον τόπο ο οποίος έχει ομορφιές αλλά και προβλήματα, προσπαθεί για την ισχυροποίηση δεσμών ντόπιων και επισκεπτών και απορρίπτει τη μετατροπή του τόπου μας σε νησί υπηρετών και δούλων.

Νέος συμπρωταγωνιστής του θεάτρου Νερού Αίγινας αναδεικνύεται η επίτροπος η οποία δεν εγκρίνει την απ’ ευθείας ανάθεση στους γνωστούς μας εργολάβους υδρομεταφορείς. Νομοταγής και εφαρμοστής του Καλλικράτη, η επίτροπος, δήθεν κτυπά το αναχρονιστικό κατεστημένο, της απ’ ευθείας ανάθεσης, αφού δεν είναι σύννομες οι διαδικασίες. Είναι το νέο πρόσωπο μιας διαδικασίας που φέρνει ολοένα και μακριά τη λύση του προβλήματος αναπαράγοντας την απειλή και τον εκβιασμό ενός ολόκληρου νησιού. Προσποιούμενοι όλοι οι πρωταγωνιστές πως έχουν αγωνία για τη λύση του προβλήματος και με πρόσχημα τους νομικούς φραγμούς (κώδικες, παραγράφους κλπ) πρωταγωνιστούν στο θέατρο του πιο αυτονόητου και απόλυτου αγαθού. Απέναντι σε μια ανύπαρκτη ακόμα διάθεση για αγώνα, είμαστε θεατές σε ένα έργο που επιτείνει το πρόβλημα και το καθιστά άλυτο και υπόθεση τεχνικών διαδικασιών που απλά δεν γίνονται καλά. Αυτό θα στρώσει και το έδαφος στην επόμενη δημοτική αρχή για να διαψεύσει για μια ακόμα φορά όσους την ψηφίσουν. Ως πότε; 

αναδημοσίευση

Η οικονομική κρίση που πλανάται πάνω από ολόκληρο τον πλανήτη και η παράλληλη «μονοκρατορία» του νεοφιλελευθερισμού ανοίγουν εκ νέου τον δρόμο για την αρπαγή ενός ακόμη βασικού αγαθού, αναπόσπαστου από την ύπαρξη της ίδιας της ζωής: του νερού.

To… ΧΡΗΜΑ ΣΤΟ ΛΑΙΜΟ ΤΟΥΣ

Αποτελεί κοινή πεποίθηση και παραδοχή ότι η ευαισθητοποίηση των πολιτών ανά τον κόσμο πάνω σε ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον βρίσκεται σε πολύ υψηλά επίπεδα κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, γεγονός που έχει εξαναγκάσει διεθνείς οργανισμούς, κυβερνήσεις και πολυεθνικές εταιρείες να μεταβάλουν επιζήμιες στρατηγικές και βλαπτικές πολιτικές.

Η καταλήστευση και η υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων σε πολλές περιοχές του πλανήτη, μα κυρίως σε χώρες όπου το βιοτικό επίπεδο είναι ιδιαίτερα χαμηλό, επέφεραν περαιτέρω υποβάθμιση της ζωής των κατοίκων και στις περισσότερες περιπτώσεις τούς στέρησε βασικά δημόσια αγαθά. Η οικονομική κρίση που πλανάται πάνω από ολόκληρο τον πλανήτη και η παράλληλη «μονοκρατορία» του νεοφιλελευθερισμού ανοίγουν εκ νέου τον δρόμο για την αρπαγή ενός ακόμη βασικού αγαθού, αναπόσπαστου από την ύπαρξη της ίδιας της ζωής: του νερού. Στο παραπλανητικό όνομα της βιώσιμης ανάπτυξης, οι αναπτυσσόμενες χώρες και οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, υπό το βάρος των χρεών τους, στην ουσία εξαναγκάζονται να ξεπουλήσουν τις δημόσιες υπηρεσίες τους -αυτές που κάποτε αποκαλούσαν κοινωφελείς– ανάμεσα στις οποίες και τις υπηρεσίες νερού.

Το γεγονός ότι η ιδιωτικοποίηση του νερού απέτυχε όπου κι αν εφαρμόστηκε, το ότι εκτόξευσε στα ύψη τους λογαριασμούς και επέφερε υποβάθμιση της ποιότητάς του, πάντα εις βάρος των καταναλωτών, φυσικά δεν περιορίζει τις ορέξεις μιας χούφτας των πολυεθνικών του νερού. Η συνταγή για να επιτευχθεί η αρπαγή του, αν και πολυσύνθετη, είναι παραδοσιακή. Οι πολυεθνικές εκδηλώνουν την ευαισθητοποίησή τους για την ορθή διαχείριση του νερού με πολυδάπανες καμπάνιες και εξασφαλίζοντας τη συμμετοχή τους σε διεθνείς οργανισμούς και διασκέψεις με οικολογικό χαρακτήρα, την ίδια ώρα που περικυκλώνουν θεσμικά όργανα χάραξης πολιτικής και διαχείρισης κονδυλίων. Περιορίζονται οι χρηματοδοτήσεις για την ύδρευση και την αποχέτευση στις κυβερνήσεις. Οι τελευταίες, επικαλούμενες την αδυναμία τους να συντηρήσουν τις αντίστοιχες υπηρεσίες και για την αποπληρωμή του δημόσιου χρέους τους, τις παραχωρούν σε ιδιώτες.

http://www.efsyn.gr/?p=58806

Θέλετε δάνεια; Δώστε το νερό

Οργανωμένο σε διεθνές επίπεδο εμφανίζεται το χρονοδιάγραμμα της ιδιωτικοποίησης του νερού σε πολλές χώρες σε ολόκληρο τον πλανήτη, που προωθείται κυρίως μέσω της Παγκόσμιας Τράπεζας, σε συνεργασία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ως προϋπόθεση για την ανανέωση των δανείων προς τις χώρες που τα χρειάζονται. Από κοντά και οι πολυεθνικές της βιομηχανίας του νερού που προωθούν την ιδιωτικοποίησή του μέσω διεθνών οργανισμών, αλλά και θεσμικών οργάνων χάραξης πολιτικής και διαχείρισης κονδυλίων, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Αλλαγή άποψης

Η άποψη της Παγκόσμιας Τράπεζας σχετικά με το ποιος θα πρέπει να παρέχει το νερό έχει μεταβληθεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών.

Στη δεκαετία του 1970 και του 1980, το σύνολο των χρηματοδοτήσεων της Τράπεζας στην ύδρευση και την αποχέτευση κατευθυνόταν προς τον δημόσιο τομέα, με τις κυβερνήσεις να είναι επιφορτισμένες για την προσιτή και αξιόπιστη παροχή νερού. Στη συνέχεια, καλλιεργήθηκε η πεποίθηση ότι οι δημόσιες επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας ήταν ευάλωτες σε φαινόμενα αναποτελεσματικότητας, σε πολιτικές παρεμβάσεις, με μη βιώσιμα τιμολόγια νερού και με έλλειμμα δεξιοτήτων και επαγγελματισμού.

Σύντομα, τα επεισόδια της λειψυδρίας, η σπάταλη χρήση των υδάτινων πόρων και η έλλειψη οικονομικών, όλα αποδόθηκαν στη δημόσια διαχείριση των υδάτινων πόρων.

Δεδομένου ότι τα δημόσια συστήματα νερού σε όλο τον κόσμο άρχισαν να επιδεινώνονται, λόγω της υποχρηματοδότησης από πολυμερείς οργανισμούς δανεισμού, κυρίως της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, συνήχθη το συμπέρασμα ότι ο ιδιωτικός τομέας και οι δυνάμεις της αγοράς θα μπορούσαν να δώσουν τη λύση στις ανεπάρκειες των δημόσιων συστημάτων.

Έτσι, η Παγκόσμια Τράπεζα, αντί να εξακολουθήσει να δρομολογεί μεγάλα κεφάλαια για την προώθηση της τεχνογνωσίας στον δημόσιο τομέα, αναγνωρίζοντας έτσι ότι το νερό είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα και βασική δημόσια υπηρεσία, αναγκάζει πολλές χώρες να εμπορευματοποιούν τους υδάτινους πόρους, παραδίδοντάς τους σε ιδιώτες.

Με «αφετηρία» τη Θάτσερ

Όταν η συντηρητική κυβέρνηση της Μάργκαρετ Θάτσερ ιδιωτικοποίησε την ύδρευση στη Βρετανία, μαζί με αρκετές άλλες βιομηχανίες το 1989, η Παγκόσμια Τράπεζα ξεκίνησε να χρηματοδοτεί έργα που περιελάμβαναν μακροπρόθεσμες συμβάσεις παραχώρησης σε ιδιωτικές εταιρείες.

Η αύξηση της υποστήριξής της για ιδιωτικές επενδύσεις σε επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας υλοποιήθηκε -και εξακολουθεί να υλοποιείται μέχρι και σήμερα- μέσω του βραχίονα του ιδιωτικού τομέα στην Παγκόσμια Τράπεζα, του Διεθνούς Οργανισμού Χρηματοδότησης (IFC) και ενός εκ των πέντε μελών του Ομίλου της Τράπεζας, του Οργανισμού Πολυμερούς Ασφάλισης Επενδύσεων (MIGA).

Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ ο τραπεζικός δανεισμός προς τις δημόσιες επιχειρήσεις ηλεκτρικής ενέργειας μειώθηκε από περίπου 2.900 τρισεκατομμύρια δολάρια το 1990 σε μόλις 824 εκατομμύρια δολάρια το 2001, οι χρηματοδοτήσεις στον τομέα της ύδρευσης σε ιδιώτες επενδυτές αυξήθηκαν από 45 εκατομμύρια δολάρια σε 687 εκατομμύρια δολάρια την αντίστοιχη περίοδο.

Στη δεκαετία του 1990, ο αριθμός των έργων της Παγκόσμιας Τράπεζας που αφορούσαν την ιδιωτικοποίηση του νερού δεκαπλασιάστηκε, με το 31% των χρηματοδοτήσεων που παρείχε να κατευθύνεται σε έργα ύδρευσης και αποχέτευσης στα οποία συμπεριλαμβανόταν ως όρος η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, παρά το γεγονός ότι τα έργα επανειλημμένα αποτύγχαναν όσον αφορά την παροχή φτηνότερου και καλύτερης ποιότητας νερού σε μεγαλύτερες περιοχές. Αλλά, φυσικά, ήταν εξαιρετικά κερδοφόρα για τις μεγάλες εταιρείες, λόγος για τον οποίο συνέχισαν να προάγονται και να επιδοτούνται.

Τα προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων, που ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990, άρχισαν να εφαρμόζονται στην Ινδία, τη Βολιβία, τη Χιλή, την Αργεντινή, τη Νιγηρία, το Μεξικό, τη Μαλαισία, την Αυστραλία, τις Φιλιππίνες και αλλού. Και μέχρι το τέλος του 2000, τουλάχιστον 93 χώρες είχαν ιδιωτικοποιήσει εν μέρει τις υπηρεσίες νερού ή της αποχέτευσης.

Υδάτινες «υποθήκες»

Κατά την περίοδο 1990-2002, η Παγκόσμια Τράπεζα χορήγησε δάνεια περίπου 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων για έργα ύδρευσης σε πολλές χώρες, με την προϋπόθεση της ιδιωτικοποίησης των οργανισμών ύδρευσής τους. Οπως προκύπτει από έρευνα της Διεθνούς Σύμπραξης Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ), από τα 276 δάνεια που χορήγησε η Παγκόσμια Τράπεζα αυτή την περίοδο, το 30% απαιτούσε ιδιωτικοποιήσεις, κυρίως κατά την τελευταία πενταετία.

Ωστόσο, η ιδιωτικοποίηση του νερού κάθε άλλο παρά στέφθηκε από επιτυχία. Σε ολόκληρο τον κόσμο, οι υπηρεσίες νερού (συλλογή νερού, δικτύωση και λύματα) απαιτούν εξαιρετικά εντατική συντήρηση και απρόβλεπτες επενδύσεις. Οι θαμμένοι σωλήνες των δικτύων επηρεάζονται αρνητικά από τις συνθήκες θερμοκρασίας, ενώ οι συνεχώς αυξανόμενοι πληθυσμοί απαιτούν συνεχείς επεκτάσεις και βελτιώσεις των υποδομών.

Μια άλλη πραγματικότητα που αντιμετώπισε η Παγκόσμια Τράπεζα ήταν η αυξανόμενη απροθυμία από την πλευρά των εταιρειών νερού να δραστηριοποιηθούν σε εξαιρετικά ασταθείς αναπτυσσόμενες χώρες. Παράλληλα, η βιομηχανία απέκτησε ένα βαρύ ιστορικό κινδύνων και αποτυχιών.

Για παράδειγμα, οι ιδιωτικές εταιρείες παραβίαζαν συχνότερα τα πρότυπα ασφαλούς λειτουργίας, ενώ καθόριζαν σχεδόν κατά βούληση τις τιμές. Αυτό οδήγησε στον περιορισμό στην πρόσβαση νερού ανάμεσα στους φτωχούς πληθυσμούς. Επιπλέον, από το 2000, διαμαρτυρίες σχετικά με την ιδιωτικοποίηση του νερού ξεκίνησαν στην Ασία, την Αφρική και τμήματα της Νότιας Αμερικής.

Υπό αυτές τις συνθήκες, το 2002, οι χρηματοδοτήσεις της Τράπεζας για έργα ύδρευσης και αποχέτευσης περιορίστηκαν μόνο στο 25% του ετήσιου μέσου όρου της περιόδου 1993-1997. Κι όπως παραδεχόταν το 2004 ο Τζαμάλ Σαχίρ, διευθυντής Ενέργειας και Υδάτων της Παγκόσμιας Τράπεζας, «αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι μια αναγνώριση ότι ο ιδιωτικός τομέας από μόνος του δεν θα είναι αρκετός».

Η Αφρική στο έλεος μιας χούφτας πολυεθνικών

Εντούτοις, παρά τις δραματικές αποτυχίες στην ιδιωτικοποίηση του νερού, η Παγκόσμια Τράπεζα εξακολουθεί να βλέπει ένα ρόλο για τις ιδιωτικές εταιρείες παροχής νερού. Σήμερα, η Τράπεζα αναπτύσσει μεθόδους για να φέρει πίσω τις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα και να μετριάσει τους κινδύνους που αποτρέπουν τις μεγάλες εταιρείες από την επιχειρηματική δραστηριότητα στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Ετσι, η Παγκόσμια Τράπεζα προωθεί την ιδιωτικοποίηση του νερού σε ολόκληρη την Αφρική για το αποκλειστικό όφελος μιας χούφτας πολυεθνικών εταιρειών.

Παράλληλα, η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) πιέζουν για την ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών ύδρευσης από ευρωπαϊκές και αμερικανικές εταιρείες, ενθαρρύνοντας τις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα μέσω διατάξεων σε εμπορικές συμφωνίες και θέτοντας την ιδιωτικοποίηση ως όρο για τη χορήγηση ή την ανανέωση των δανείων.

http://www.efsyn.gr/?p=59288

Τα «κόλπα» του λόμπι των πολυεθνικών

Η ιδιωτικοποίηση του νερού σε παγκόσμιο επίπεδο προωθείται παράλληλα μέσω του Παγκόσμιου Συμβουλίου Νερού (WWC) και του Παγκόσμιου Φόρουμ για το Νερό. Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Νερού ιδρύθηκε το 1996 ως μια μη κερδοσκοπική οργάνωση, με έδρα τη Γαλλία, με πάνω από 400 μέλη από διακυβερνητικούς οργανισμούς, κρατικούς φορείς, εταιρείες, μη κυβερνητικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις, εταιρείες ύδρευσης, διεθνείς οργανισμούς και ακαδημαϊκά ιδρύματα.

Κάθε τρία χρόνια, το WWC φιλοξενεί το Παγκόσμιο Φόρουμ για το Νερό, το πρώτο από τα οποία πραγματοποιήθηκε το 1997. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για διεθνείς συναντήσεις στις οποίες μετέχουν χιλιάδες σύνεδροι με θέματα στην ατζέντα που αφορούν τη σωτηρία και την ορθή διαχείριση του πολυτιμότερου πόρου για τον πλανήτη. Αλλά αποτελεί και μια χρυσή ευκαιρία για τις πολυεθνικές του νερού να δρομολογήσουν την ιδιωτικοποίησή του.

Στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του 2009, μια κοινοπραξία εταιρειών και διεθνών οργανισμών συγκρότησαν την παγκόσμια πρωτοβουλία «2030 Water Resources Group» (WRG 2030), η οποία ιδρύθηκε με σκοπό να «διαμορφώνει την ατζέντα της για τη συζήτηση των υδάτινων πόρων», καθώς και για τη δημιουργία «νέων μοντέλων για τη συνεργασία» μεταξύ των δημόσιων και των ιδιωτικών επιχειρήσεων.

Στο Διοικητικό Συμβούλιο της WRG 2030, καθήκοντα προέδρου έχει αναλάβει ο πρόεδρος της Nestle, Πίτερ Μπράμπεκ, που με κάθε τρόπο τάσσεται υπέρ της ιδιωτικοποίησης του νερού, ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της International Finance Corporation (IFC) και, μεταξύ άλλων, μέλη του είναι ο διαχειριστής των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη (UNDP), ο επικεφαλής επιχειρήσεων και διευθύνων σύμβουλος του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, ο πρόεδρος της Αφρικανικής Τράπεζας Ανάπτυξης, ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Coca-Cola Company, ο πρόεδρος της Ασιατικής Τράπεζας Ανάπτυξης, ο γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Ταμείου για τη Φύση (WWF), ο πρόεδρος της Inter-American Development Bank και ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της PepsiCo. Μέχρι το 2011, η WRG 2030 είχε λάβει ήδη 1,5 εκατομμύριο δολάρια από τον Διεθνή Οργανισμό Χρηματοδότησης (IFC).

Στο Παγκόσμιο Φόρουμ Νερού το 2012 -μια συνάντηση όπου σε μεγάλο βαθμό συμμετείχαν οι παγκόσμιοι υποστηρικτές της ιδιωτικοποίησης του νερού, με τη Nestle μεταξύ των πιο ενθουσιωδών- ο Πίτερ Μπράμπεκ παρουσίασε το 2030 Water Resources Group ως μια «παγκόσμια δημόσια – ιδιωτική πρωτοβουλία», που θα μπορούσε να βοηθήσει στην «παροχή εργαλείων και πληροφοριών σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές», καθώς και να συμβάλει σε μια «νέα πολιτική καθοδήγηση για τη σπανιότητα των υδάτινων πόρων».

«Πρεμούρα» για την αειφορία του νερού

Ένα μήνα αργότερα (Απρίλιος 2012), σε δημοσίευση αυτοπαρουσίασης του Water Resources Group, ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Coca Cola Company, Μουχτάρ Κεντ, ξεκαθαρίζει ακόμη περισσότερο τα πράγματα: «Για να υπάρξει μια διαφορά στις προκλήσεις του νερού, προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε όλοι, οι κυβερνήσεις, η κοινωνία των πολιτών και οι επιχειρήσεις πρέπει να συνεργαστούν όπως ποτέ στο παρελθόν. Οι επικεφαλής των επιχειρήσεων ειδικότερα θα πρέπει να διατυπώσουν την άποψή τους, να εγερθούν και να κλιμακώσουμε τις προσπάθειές μας για την αειφορία του νερού». Σε απόλυτη ευθυγράμμιση εμφανίζεται και η πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος τής -κατά τα λοιπά, ανταγωνίστριας- PepsiCo Inc, Indra Nooyi: «Το σύνθετο ζήτημα της βιώσιμης διαχείρισης των υδάτων απαιτεί πολυμορφία στη σκέψη και δυνατότητες που μόνο η συνεργασία μεταξύ των επιχειρήσεων, των κυβερνήσεων και των διεθνών οργανισμών μπορούν να επιφέρουν. Ως παγκόσμια εταιρεία τροφίμων και ποτών, η PepsiCo θεωρεί επιτακτική ανάγκη να ηγηθεί στο θέμα της ορθολογικής χρήσης του νερού και έχουμε δεσμεύσει πόρους που έχουν καταχωριστεί στη συνεργασία του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και επιτρέπουν την υπεύθυνη χρήση του νερού. Οι λύσεις που έχουμε αναπτύξει μαζί αφορούν τη μακροπρόθεσμη επιβίωση και την ευημερία των ανθρώπων, των επιχειρήσεων, των κυβερνήσεων και της κοινωνίας», αναφέρει.

Ακριβώς ένα χρόνο αργότερα (23 Απριλίου 2013), ο Πίτερ Μπράμπεκ στο προσωπικό του blog -που τιτλοφορείται Water Challenge και φιλοξενείται στον ιστότοπο της Nestle- υποστηρίζει την ιδιωτικοποίηση του νερού με «βελούδινο» τρόπο, αλλά κάνει τα πράγματα ακόμη πιο ξεκάθαρα. Σε ανάρτησή του με τον τίτλο «Αναπτυξιακοί στόχοι, η διαχείριση των υδάτινων πόρων και ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα», μεταξύ άλλων αναφέρει: «Οι κυβερνήσεις, βέβαια, έχουν κεντρικό ρόλο στη διαχείριση των υδάτινων πόρων, με τον καθορισμό μιας στρατηγικής που αντανακλά τις εθνικές προτεραιότητες και με την οικοδόμηση ενός θεσμικού πλαισίου που την υποστηρίζει. Ομως, δεδομένου ότι οι πόροι των κυβερνήσεων περιορίζονται όλο και περισσότερο, οι επιχειρήσεις θα μπορούσαν και θα έπρεπε επίσης να έχουν ένα μερίδιο στο πρόβλημα». Και αποκαλύπτει: «Το σχήμα αυτής της “συμμετοχής” ήταν το επίκεντρο της συζήτησης την περασμένη εβδομάδα στην έδρα της Παγκόσμιας Τράπεζας, όπου, στο πλαίσιο του ρόλου μου στο Water Resources Group, έκανα την εισαγωγή σε έναν διάλογο υψηλού επιπέδου για τους στόχους της αειφόρου ανάπτυξης στη Διαχείριση των Υδατικών Πόρων και τον ρόλο του ιδιωτικού τομέα».

Αυτό που, βέβαια, αποκρύπτει επιμελώς ο Μπράμπεκ είναι ότι η Παγκόσμια Τράπεζα περιορίζει τις χρηματοδοτήσεις που αφορούν τη διαχείριση και τις υποδομές του νερού προς τον δημόσιο τομέα, κατευθύνοντας τα τεράστια κεφάλαια που χορηγεί απευθείας προς τον ιδιωτικό. Κι ας αναφέρει ο ίδιος με περισσή υποκρισία ότι «το νερό για την επιβίωση αποτελεί ένα ανθρώπινο δικαίωμα»…

http://www.efsyn.gr/?p=59296

Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Η Ελλάδα προχωράει στην ιδιωτικοποίηση των εταιρειών ύδρευσης, η Πορτογαλία δέχεται πιέσεις να εκποιήσει την εθνική εταιρεία του νερού Aguas do Portugal και στην Ιταλία η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιέζουν για την ιδιωτικοποίηση του νερού, ακόμη και αν με ένα εθνικό δημοψήφισμα τον Ιούλιο του 2011 ο λαός της Ιταλίας απέρριψε αυτό το ενδεχόμενο με ποσοστό 95%.

Τον περασμένο Φεβρουάριο η εκπομπή της γερμανικής δημόσιας τηλεόρασης «Monitor» παρουσίασε μια έρευνα για τις πιέσεις που ασκεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις χώρες-μέλη της Ε.Ε. για να ιδιωτικοποιήσουν τις υπηρεσίες ύδρευσης. Το ρεπορτάζ αναφέρεται στην περιοχή Pacos de Ferreira της Πορτογαλίας όπου επιβλήθηκε η ιδιωτικοποίηση και μέσα σε λίγα χρόνια τα τιμολόγια αυξήθηκαν κατά 400%, ενώ συνεχίζουν να απογειώνονται με μια αύξηση 6% κάθε χρόνο. Στη συνέχεια, η έρευνα μεταφέρεται στις Βρυξέλλες και παρουσιάζει το παράρτημα των συμβάσεων που υπέγραψαν η Πορτογαλία και η Ελλάδα με την τρόικα. Για την Ελλάδα το παράρτημα αναφέρει ότι οι μεγάλες εταιρείες ύδρευσης της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης θα πρέπει να πωληθούν και για την Πορτογαλία ότι πρέπει να προωθηθεί η ιδιωτικοποίηση της εθνικής εταιρείας νερού.

Πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσω του επιτρόπου Εσωτερικής Αγοράς και Υπηρεσιών, Μισέλ Μπαρνιέ, επέφερε ένα ακόμη μεγάλο πλήγμα με μια νέα πρόταση για την αποκαλούμενη «Οδηγία παραχωρήσεων» που υποκρύπτει το άνοιγμα της αγοράς για την παροχή νερού. Η πρόταση για την υιοθέτηση αυτής της Οδηγίας εμφανίζεται αναγκαία για τη ρύθμιση του τρόπου με τον οποίο οι δημόσιες αρχές των κρατών-μελών μπορούν να αναπτύσσουν συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα για την παροχή υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος, δεδομένης της απουσίας συγκεκριμένων κανόνων που να διέπουν την ανάθεση των συμβάσεων αυτών, με αποτέλεσμα να υπάρχουν φαινόμενα όπως αυτά της απάτης, της ευνοιοκρατίας και της έλλειψης διαφάνειας.

«Πραγματικό άνοιγμα της αγοράς»

Παρόλο που το προτεινόμενο κείμενο επαναλαμβάνει ότι καμία διάταξη της Οδηγίας δεν μπορεί να υπονομεύει το σύστημα ιδιοκτησίας των κρατών-μελών, κάνει αναφορά και για «ένα πραγματικό άνοιγμα της αγοράς» όσον αφορά το νερό, την ενέργεια, τις μεταφορές και τις ταχυδρομικές υπηρεσίες. Η διατύπωση που χρησιμοποιείται, αλλά και οι συνθήκες που επιβάλλονται από την Οδηγία θα οδηγήσουν τις δημόσιες αρχές να θεωρούν ευκολότερη και με μεγαλύτερη νομική υπόσταση την υποβολή προσφορών για τις συμβάσεις παραχώρησης της ύδρευσης, αντί να παρέχουν οι ίδιες τις υπηρεσίες.

Ο ισχυρός επίτροπος Μπαρνιέ μπορεί να δηλώνει, σε ό,τι αφορά την Οδηγία, ότι η πολιτική του θα αναδιοργανώσει μόνο την αγορά. Ομως, το ρεπορτάζ του «Monitor» αποκαλύπτει ότι στην ομάδα των εμπειρογνωμόνων που συμβουλεύει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα θέματα της πολιτικής των υδάτων (Steering Group) συμμετέχουν κυρίως εκπρόσωποι από τη βιομηχανία του νερού και των συναφών κλάδων και συγκεκριμένα οι γενικοί διευθυντές των μεγαλύτερων πολυεθνικών του χώρου. «Το γκρουπ των εμπειρογνωμόνων δεν το επέλεξα προσωπικά εγώ» δηλώνει ο Μπαρνιέ σε σχετική ερώτηση. «Αν με ρωτάτε αν θα έπρεπε να είναι αυτό το γκρουπ πιο ισορροπημένο, απαντάω ναι», λέει όταν ο δημοσιογράφος του διαβάζει τη λίστα των συμμετεχόντων.

Η Heide Rühle, ευρωβουλευτής των Ευρωπαίων Πρασίνων, ειδικευμένη σε ζητήματα νερού, έχει μελετήσει προσεκτικά την πρόταση. Πιστεύει ότι η Επιτροπή είναι κοντά στην επίτευξη του στόχου της ιδιωτικοποίησης του νερού: «Η πολιτική παραχώρησης δεν το κάνει άμεσα, δεν ανοίγει την πόρτα άμεσα στην ιδιωτικοποίηση του νερού, το κάνει από την πίσω πόρτα. Ετσι, ανοίγει την πιθανότητα της εισόδου στην αγορά των ιδιωτικών εταιρειών», επισημαίνει.

Εντούτοις, η ιδιωτικοποίηση του νερού δεν αποτελεί μια πρόσφατη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που προέκυψε με την κατάθεση της προαναφερόμενης οδηγίας. Οταν πέρσι αποκαλύφθηκε ότι οι πιστωτές της Ελλάδας και της Πορτογαλίας -η Ε.Ε., η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο- πιέζουν τις δύο χώρες να πουλήσουν τις δημόσιες επιχειρήσεις νερού, δόθηκε στη δημοσιότητα μία απάντηση που εκδόθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε επιστολή τής Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης Food & Water Europe και της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Συνδικάτων Δημόσιων Υπηρεσιών, στην οποία αποδεικνύεται ότι ευνοεί την ιδιωτικοποίηση του νερού: «Η Επιτροπή θεωρεί ότι η ιδιωτικοποίηση των επιχειρήσεων κοινής ωφελείας, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων ύδρευσης, μπορεί να προσφέρει οφέλη για την κοινωνία όταν γίνεται προσεκτικά», αναφερόταν στην απάντηση, αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι «την ίδια στιγμή, η δημόσια πρόσβαση σε βασικά αγαθά πρέπει να διασφαλιστεί».

«Δωράκια»

Από την πλευρά τους, οι πολυεθνικές του νερού κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να προσεγγίσουν τους ευρωπαϊκούς φορείς χάραξης πολιτικής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πρόσκληση που απέστειλε τον περασμένο Μάρτιο η ισπανική εταιρεία ύδρευσης Agbar, μέλος του ομίλου Suez Environment, προς ορισμένους ευρωβουλευτές, να επισκεφθούν τις εγκαταστάσεις της στη Βαρκελώνη, πληρώνοντας τα έξοδα του ταξιδιού και της διαμονής, γεγονός που προκάλεσε τις αντιδράσεις ισπανικών οργανώσεων και του Ευρωπαϊκού Κινήματος Νερού.

Μάλιστα, σε ανοιχτή επιστολή τους προς τους ευρωβουλευτές οι τελευταίοι τους εξηγούσαν γιατί η αποδοχή μιας τέτοιας πρόσκλησης από την πλευρά τους δεν είναι «απλώς μια ωραία ευκαιρία για ένα υπέροχο ταξίδι στην όμορφη Βαρκελώνη», αλλά και σημαντική υποστήριξη, εις βάρος των λαών, σε όσους συνιστούν λόμπι σε επίπεδο Ε.Ε. για την εμπορευματοποίηση του νερού και ένα νέο κύμα ιδιωτικοποιήσεων σε όλες τις χώρες που μαστίζονται από το χρέος.

Οι αναλυτές εκτιμούν την αξία της αγοράς νερού στην Ε.Ε. σε ποσό που ανέρχεται σε τριψήφια δισεκατομμύρια. Μεγάλες εταιρείες, όπως η Thames Water και Veolia, καθώς και οι γερμανικές εταιρείες RWE και Gelsenwasser, απλώς περιμένουν να υπάρξει ιδιωτικοποίηση. Κι όμως, η ιδιωτικοποίηση του νερού σπάνια έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα, όπως επιβεβαιώνει μια μελέτη του 2010 από το Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης, αφού σε αρκετές περιπτώσεις η ποιότητα του νερού υποβαθμίστηκε και η τιμή του ακρίβυνε.

http://www.efsyn.gr/?p=59303

Νερό σε τιμές… πετρελαίου

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 10 ετών, στη Βρετανία, την πρώτη χώρα που ξεκίνησε την ιδιωτικοποίηση του νερού στην Ευρώπη, οι λογαριασμοί νερού έχουν αυξηθεί περισσότερο από δύο φορές, όπως αποκαλύπτει μια πρόσφατη έρευνα (24/4/2013) που διενεργήθηκε για το Unison, το μεγαλύτερο συνδικάτο της Βρετανίας. Ο μέσος λογαριασμός έχει εκτοξευτεί από 129 λίρες το 1989 σε περίπου 388 λίρες σήμερα.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, κατά τα τελευταία δέκα χρόνια οι λογαριασμοί του νερού έχουν αυξηθεί κατά 64% σε σύγκριση με 28% για τον μέσο όρο αποδοχών. Εάν οι μέσοι λογαριασμοί συμβάδιζαν με τις αποδοχές, σήμερα θα ήταν χαμηλότεροι κατά 71 λίρες τον χρόνο. Το 30% του μέσου λογαριασμού των νοικοκυριών -περισσότερες από 100 λίρες τον χρόνο- πηγαίνει στο κέρδος. Συγκριτικά, το αντίστοιχο ποσοστό στον τομέα της ενέργειας ανέρχεται στο 9%.

Mε υψηλά χρέη

Αμέσως μετά την ιδιωτικοποίηση, οι περισσότερες εταιρείες νερού εισήχθησαν στο χρηματιστήριο. Σήμερα, αυτοί οι εκπρόσωποι του «λαϊκού καπιταλισμού», αναφέρεται στη μελέτη, έχουν μειωθεί σε τέσσερις τον αριθμό, με τις περισσότερες εταιρείες ύδρευσης να βρίσκονται συχνά στα χέρια ξένων ιδιωτικών κοινοπραξιών.

Από την άλλη, ο κλάδος έχει μια συνεχώς αυξανόμενη τάση για χρέη. Αν και το σύνολο των χρεών διαγράφηκε από την κυβέρνηση κατά την ιδιωτικοποίηση, τα επίπεδα των χρεών τετραπλασιάστηκαν από τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Παρά τα υψηλά περιθώρια κέρδους και την αύξηση των τιμών, μια εταιρεία ύδρευσης (η Thames) ζήτησε από την κυβέρνηση στήριξη προκειμένου να χρηματοδοτήσει νέες επενδύσεις.

Το «γαλλικό μοντέλο» σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, η κυρίαρχη μορφή ιδιωτικοποίησης διεθνώς, κατά το οποίο οι επενδύσεις και η ιδιοκτησία των υποδομών ανήκουν στο Δημόσιο και η διαχείριση-διανομή του νερού στον ιδιωτικό τομέα, δέχθηκε το ισχυρότερο πλήγμα του μέσα στην ίδια του την πατρίδα και συγκεκριμένα στο Παρίσι. Τη διαχείριση του συστήματος ύδρευσης της γαλλικής πρωτεύουσας κατείχαν από το 1985 δύο ιδιωτικές εταιρείες που χαρακτηρίζονται «βαρόνοι του νερού» παγκοσμίως: η Veolia και η Suez που επέφεραν αύξηση των τιμολογίων κατά 260%.

Τον Νοέμβριο του 2008, ο Δήμος του Παρισιού αποφάσισε να μην ανανεώσει τη σύμβαση με τις δύο εταιρείες ιδρύοντας, δύο χρόνια αργότερα, τη δημοτική εταιρεία Eau de Paris. Το αποτέλεσμα αυτής της «επαναδημοτικοποίησης» ήταν η εξοικονόμηση για τον δήμο 35 εκατομμυρίων ευρώ τον χρόνο, παρ’ όλο που υπήρξε παράλληλη μείωση των τιμολογίων κατά 8%!

Το παράδειγμα του Παρισιού ακολούθησαν κι άλλοι γαλλικοί δήμοι μεταξύ των οποίων της Γκρενόμπλ, του Μπορντό, της Βρέστης, του Χερβούργου, της Τουλούζ, του Μονπελιέ, της Μασσαλίας και της Λιλ. Υστερα από αυτά, η εταιρεία Veolia, που έχει ένα από τα μεγαλύτερα συμβόλαια στην Ευρώπη, καλύπτοντας 7 διαμερίσματα της περιφέρειας île-de-France, με εξαίρεση τον Δήμο του Παρισιού, υποχρεώθηκε να μειώσει δραστικά τα κέρδη της για να ανανεώσει το συμβόλαιο.

Στο Βερολίνο, μετά την εν μέρει ιδιωτικοποίηση της δημόσιας εταιρείας το 1999, οι τιμές αυξήθηκαν μέχρι και 35%. Επειτα από μαζικές διαμαρτυρίες, η πόλη επαναγόρασε τις μετοχές, και η πρωτοβουλία αυτή σηματοδότησε μια πρώτη επιτυχία για τους πολίτες να πάρουν πίσω το νερό. Στη Γερμανία, σχεδόν το σύνολο του τομέα ύδρευσης ανήκει σε δημόσιους φορείς, ενώ, ακόμα και όταν σε κάποιες περιοχές τη διαχείριση έχουν ιδιωτικές εταιρείες, ελέγχονται από την τοπική αυτοδιοίκηση.

Περιορισμός των ιδιωτών

Αλλά και στις ΗΠΑ, όπου οι ιδιωτικές εταιρείες νερού κυριαρχούσαν κατά το μεγαλύτερο μέρος του 19ου αιώνα υπήρξε πλήρης αλλαγή του σκηνικού. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι αμερικανικές ιδιωτικές εταιρείες ύδρευσης σε μεγάλο βαθμό δεν πραγματοποιούσαν τις απαραίτητες επενδύσεις στις υποδομές. Οι πόλεις υπέφεραν σημαντικά από παθογόνα συστατικά του νερού και συχνές επιδημίες. Αυτό προκάλεσε δημόσια κατακραυγή και ανάγκασε την κυβέρνηση να παρέμβει, ώστε να βελτιώσει τις συνθήκες για το καλό της δημόσιας υγείας. Στη δεκαετία του 1830, η Νέα Υόρκη πήρε τον έλεγχο της παροχής νερού για την αντιμετώπιση της επιδημίας χολέρας του 1832 και της ανεπαρκούς παροχής νερού κατά τη διάρκεια των πυρκαγιών. Οι τοπικές και πολιτειακές κυβερνήσεις άρχισαν να επενδύουν σημαντικά στη βελτίωση των υποδομών και της επεξεργασίας των λυμάτων σε όλη τη χώρα.

Με την έναρξη του 20ού αιώνα, οι δημόσιες υπηρεσίες νερού περιόρισαν τα ιδιωτικά συστήματα. Μια έρευνα της Αμερικανικής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος το 1986 έδειξε ότι κρατικά συστήματα αντιπροσώπευαν το 45,5%, οι επενδυτές κατείχαν το 14,7% και οι υπόλοιπες ήταν ανεξάρτητες ιδιοκτησίες (π.χ. αγροτικές κοινότητες, σχολεία, νοσοκομεία). Σήμερα, οι υπηρεσίες νερού παραμένουν στο Δημόσιο σχεδόν σε κάθε μεγάλη πόλη της χώρας, με τον αριθμό τους να ανέρχεται σε περίπου 155.000 σε εθνικό επίπεδο.

Εξάλλου, από έρευνα για την ιδιωτικοποίηση στις ΗΠΑ το 2011, κατά την οποία εξετάστηκαν οι δέκα μεγαλύτερες πωλήσεις δημοτικών συστημάτων ύδρευσης ή αποχέτευσης της χώρας που πραγματοποιήθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του ’90 και στις αρχές του 2000, προέκυψε ότι έπειτα από 20 χρόνια ιδιωτικοποίησης οι τιμές αυξήθηκαν τρεις φορές πάνω από τον πληθωρισμό και οι λογαριασμοί νερού των νοικοκυριών κατά μέσο όρο τριπλασιάστηκαν στα πρώτα δέκα χρόνια. Ενα τυπικό νοικοκυριό πλήρωνε κατά μέσο όρο επιπλέον 434 δολάρια τον χρόνο για το νερό ή την υπηρεσία αποχέτευσης.

Από την άλλη, στις ΗΠΑ, οι εταιρείες εμφιαλωμένου νερού έχουν προσπαθήσει με κάθε τρόπο να πείσουν το κοινό ότι το δημόσιο σύστημα ύδρευσης είναι ανεπαρκές. Η Nestle, η Coca-Cola και η Pepsi έχουν πείσει με επιτυχία το καταναλωτικό κοινό ότι το εμφιαλωμένο νερό που διαθέτουν στην αγορά είναι πιο υγιεινό από το δημόσιο δίκτυο παροχής πόσιμου νερού. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι τα στάνταρ των ΗΠΑ για το πόσιμο νερό είναι ένα από τα αυστηρότερα στον κόσμο.

http://www.efsyn.gr/?p=60165

Στο στόχαστρο οι εταιρείες ύδρευσης του ευρωπαϊκού Νότου

Επιστροφή στη δεκαετία του ’90 φέρνουν οι έντονες πιέσεις που ασκούνται σήμερα για την ιδιωτικοποίηση του νερού, η οποία εξαρτάται από τις πολιτικές λιτότητας, την περικοπή των δημόσιων δαπανών και την πώληση, τη συγχώνευση ή το κλείσιμο δημόσιων υπηρεσιών. Αυτές οι πολιτικές εφαρμόζονται από τις εθνικές κυβερνήσεις σε πολλές χώρες και επιβάλλονται με ιδιαίτερη αυστηρότητα στις χώρες που λαμβάνουν «πακέτα διάσωσης» από το ΔΝΤ και την Ευρωπαϊκή Ενωση, που απαιτεί εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις στις οποίες περιλαμβάνονται και οι υπηρεσίες νερού.

Αυτές οι διαπιστώσεις διατυπώνονται στην έρευνα με τίτλο «Το δικαίωμα στο νερό για όλους: περιπτώσεις λιτότητας και ιδιωτικοποίησης στην Ευρώπη», η οποία εστιάζει στις χώρες του Νότου που μαστίζονται από τη λιτότητα και την επιμελήθηκε η οργάνωση Blue Planet Project.

«Το βασικό επιχείρημα στα πακέτα λιτότητας που τροφοδοτούν τον νέο γύρο ιδιωτικοποιήσεων είναι η εμμονή για τη μείωση των χρεών» αναφέρεται στην έκθεση. «Αν πωλούνται οι δημόσιες υπηρεσίες, σύμφωνα με το επιχείρημα αυτά τα χρήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή του δημόσιου χρέους, ενώ ο ιδιωτικός τομέας συνεχίζει την παροχή των υπηρεσιών. Αυτό ήταν πάντα ένα κεντρικό επιχείρημα για τις ιδιωτικοποιήσεις, αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Οι υπηρεσίες χειροτερεύουν, χάνονται θέσεις εργασίας και τα ιδιωτικά μονοπώλια απολαμβάνουν φουσκωμένα κέρδη για δεκαετίες, ενώ τα χρήματα που καταβάλλονται από τους ιδιώτες αγοραστές είναι πάντα πολύ κατώτερα των προσδοκιών».

«Το μεγαλύτερο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων όλων των εποχών υλοποιήθηκε από την κυβέρνηση της Θάτσερ στη Βρετανία κατά τη διάρκεια μιας περιόδου 17 ετών. Στο τέλος αυτής της περιόδου το επίπεδο του δημόσιου χρέους για τη Βρετανία ήταν περίπου στο ίδιο επίπεδο με αυτό που υπήρχε κατά την έναρξη των ιδιωτικοποιήσεων» επισημαίνεται.

Στην έρευνα εξετάζονται οι επιπτώσεις των μέτρων λιτότητας αναφορικά με το ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό, όπως αναγνωρίστηκε σε ψήφισμα του ΟΗΕ το 2010, σε 5 ευρωπαϊκές χώρες: την Ελλάδα, την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και τη Βουλγαρία. Την κατάσταση για την καθεμία χώρα ξεχωριστά παρουσιάζουν εκθέσεις οι οποίες συντάχθηκαν από ομάδες πολιτών, εργαζόμενων και κινημάτων που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των αγώνων ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της ύδρευσης και αποχέτευσης.

……………………………………………………………………………………..

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

Διακοπές παροχών και σκάνδαλα διαφθοράς

Στη Βουλγαρία, μια χώρα που δεν υπόκειται σε εξωτερικό δανεισμό με ασφυκτικούς όρους, αλλά έχει αναλάβει με ενθουσιασμό την εφαρμογή πολιτικών λιτότητας, επιχειρείται η εθνικοποίηση των υπηρεσιών ύδατος ως προοίμιο για την ιδιωτικοποίηση του νερού.

Στη Σόφια η εταιρεία Sofijska Voda ιδιωτικοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 2000 από τη βρετανική εταιρεία United Utilities, που τη μίσθωσε για 25 χρόνια.

Η ιδιωτικοποίηση επιβλήθηκε προκειμένου να προσελκυσθούν ξένες επενδύσεις, ώστε να συγκεντρωθεί το απαραίτητο κεφάλαιο για την ανακαίνιση των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης σε καιρούς λιτότητας, σε μια χρονική στιγμή που οι διαρροές στο δίκτυο νερού της πόλης ανέρχονταν περίπου στο 60%. Εντούτοις, παρ” όλο που το επενδυτικό πρόγραμμα της United Utilities ανέφερε ότι οι διαρροές νερού θα περιοριστούν το 2011 στο 26%, στις αρχές του 2012 εξακολουθούσαν να παραμένουν στο 60% περίπου.

Εξάλλου η ίδια η εταιρεία διακρίνεται για επανειλημμένα σκάνδαλα διαφθοράς, ενώ λειτουργεί υπό καθεστώς σοβαρής έλλειψης διαφάνειας σε ό,τι αφορά τη διαχείριση και τα οικονομικά της εταιρείας. Οι διευθύνοντες σύμβουλοι αμείβονται με περισσότερα από 400 χιλιάδες ευρώ ετησίως και αρκετά στελέχη με 25 χιλιάδες ευρώ μηνιαίως, όταν ο μέσος μηνιαίος μισθός στη Σόφια ήταν περίπου 500 ευρώ στα τέλη του 2011.

Σε έλεγχο εταιρείας ορκωτών λογιστών καταγράφηκε μια ολόκληρη λίστα με σοβαρές απάτες, παραποιήσεις και παραλείψεις στις οικονομικές καταστάσεις της εταιρείας. Προσωπικά έξοδα (ενοίκιο, ανακαίνιση στο σπίτι κ.λπ.) περιλαμβάνονται στις επενδύσεις, ακόμη και για φίλους και συγγενείς των στελεχών που δεν εργάζονταν για την εταιρεία, ενώ ως επενδύσεις αναφέρθηκαν οι ίδιες δαπάνες περισσότερες από μία φορές, μεταξύ των οποίων ακόμη και για πάρτι. Επιπλέον η United Utilities πούλησε τις μετοχές της στην εταιρεία Veolia το 2010, χωρίς να αλλάξει τη σύμβαση με τον δήμο, παρ” όλο που αυτό περιλαμβανόταν στο αρχικό επενδυτικό σχέδιο.

Από την άλλη, οι καταναλωτές ήρθαν αντιμέτωποι με απότομες αυξήσεις των λογαριασμών ύδρευσης και αποχέτευσης, όταν για τις βιομηχανίες οι τιμές μειώθηκαν κατά δέκα φορές για την τόνωση της δήθεν οικονομικής ανάπτυξης. Σύμφωνα με την περιβαλλοντική οργάνωση Za Zemiata, σε 1.000 νοικοκυριά είχε διακοπεί η παροχή νερού στο τέλος του 2011και 5.000 νοικοκυριά σύρθηκαν στα δικαστήρια επειδή δεν μπορούσαν να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους. Οι δε κοινότητες που ζουν σε παραγκουπόλεις στα περίχωρα της Σόφιας, κυρίως των Ρομά, έχουν παραμεληθεί πλήρως από την εταιρεία υδάτων.

……………………………………………………………………………………….

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ

Στο «μάτι» η κρατική εταιρεία ύδρευσης

Στην Πορτογαλία, η συντριπτική πλειονότητα των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης ήταν δημόσιες και μέχρι το 1993 τη διαχείριση είχαν αποκλειστικά οι τοπικές αρχές. Σήμερα υπάρχουν 9 εταιρείες των οποίων το μετοχικό κεφάλαιο έχει ιδιωτικοποιηθεί εν μέρει. Σε 6 από αυτές το 49% (το μέγιστο επιτρεπόμενο ποσοστό) ανήκει σε ιδιώτες. Ωστόσο το 2008 πουλήθηκε η δημόσια εταιρεία Aquapor, η οποία τότε παρείχε εγχώριες υπηρεσίες ύδρευσης σε 24 δήμους.

Μετά την επιβολή του μνημονίου από την τρόικα η κυβέρνηση προσέφερε ένα σχέδιο για την ιδιωτικοποίηση της κρατικής εταιρείας ύδρευσης Aguas de Portugal, η οποία ενθαρρύνθηκε για την απόκτηση δημοτικών υπηρεσιών ύδρευσης, δεδομένου ότι συγκεντρωμένες σε μια εταιρεία θα ήταν ευκολότερο να ιδιωτικοποιηθούν. Αυτό είχε τραγικές συνέπειες για τους δήμους που έγιναν πελάτες τής Aguas de Portugal, καθώς αναγκάστηκαν να αγοράζουν το νερό σε εξωφρενικές τιμές που είχαν οριστεί μονομερώς από την κυβέρνηση. Η κατάσταση επιδεινώθηκε περαιτέρω από την ύπαρξη της υποχρεωτικής κατανάλωσης νερού που επιβάλλεται από τις δημοτικές αρχές, η οποία υπερβαίνει κατά πολύ τις πραγματικές ανάγκες με εντελώς παράλογο τρόπο. Το αποτέλεσμα ήταν η αύξηση των χρεών.

Όπως και οι άλλες διαδικασίες ιδιωτικοποίησης, η ιδιωτικοποίηση του νερού και στην Πορτογαλία προβλήθηκε ως μέσο για τη βελτίωση των υπηρεσιών, την προσέλκυση κεφαλαίων και τον εκσυγχρονισμού της δημόσιας διαχείρισης. Ωστόσο αυτό που συνέβη στην πραγματικότητα ήταν το αντίθετο, σε μια κατάσταση που σημαδεύτηκε από έλλειψη διαφάνειας και διαφθορά. Οι λογαριασμοί νερού αυξήθηκαν δραστικά και οι ιδιωτικές εταιρείες εμποδίζουν την πρόσβαση σε δωρεάν δημόσιες παροχές νερού, όπως είναι οι βρύσες πόσιμου νερού. Σε ό,τι αφορά τους εργαζόμενους στις υπηρεσίες ύδρευσης, η ιδιωτικοποίηση επέφερε αύξηση των ωρών εργασίας, αλλά και αύξηση του όγκου και του ρυθμού εργασίας και περισσότερα εμπόδια για τους εκπρόσωπους των εργαζομένων σε ό,τι αφορά τις συμβάσεις εργασίας και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις.

Στην Πορτογαλία υπάρχει αυξανόμενη κινητοποίηση για την υπεράσπιση των δημόσιων υδάτων και τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλές μάχες για το δικαίωμα αυτό από μεγάλες και μικρές ομάδες. Το 2008 η Εθνική Ενωση των εργαζομένων στην τοπική αυτοδιοίκηση, η Δημόσια Ενωση Νερού και η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Πορτογαλίας, ξεκίνησαν μια εθνική εκστρατεία στην οποία συμμετείχαν πάνω από 60 οργανώσεις και 40.000 πολίτες. Στα μέσα του 2011 η εκστρατεία «αναστήθηκε» και πλέον συμμετέχουν σε αυτή περισσότερες από 100 οργανώσεις.

………………………………………………………………………………………

ΙΣΠΑΝΙΑ

Εγκαθίδρυση των πολυεθνικών

Ορισμένες πόλεις στην Ισπανία έχουν υπηρεσίες ύδρευσης που έχουν ιδιωτικοποιηθεί για περισσότερα από 100 χρόνια. Δεδομένης της αποτυχίας του ιδιωτικού μοντέλου για το νερό σε όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα, η χώρα ψήφισε νόμους που περιόρισαν τις κερδοσκοπικές δραστηριότητες των εταιρειών αυτών. Στην πραγματικότητα ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που προχώρησε στη δημόσια διαχείριση των λεκανών απορροής των ποταμών μέσα από τα Συμβούλια Υδατοπρομήθειας. Όμως τα υπόγεια ύδατα εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται ως ιδιωτική περιουσία, με αποτέλεσμα οι γαιοκτήμονες να μη χρειάζονται την άδεια για να τα εκμεταλλευτούν.

Ένα κύμα ιδιωτικοποιήσεων ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1980, έτσι ώστε σήμερα περίπου το 50% των υπηρεσιών ύδατος διοικείται από ένα δημόσιο οργανισμό και το 50% βρίσκεται σε ιδιωτικά χέρια. Περίπου το 90% των ιδιωτικών επιχειρήσεων ελέγχεται από την εταιρεία Agbar, η οποία ανήκει στον γαλλικό όμιλο Suez, και την Aqualia η οποία έχει δεσμούς με την άλλη μεγάλη γαλλική πολυεθνική, τη Veolia, με παραχωρήσεις που διαρκούν από 20 έως 50 χρόνια.

Η ιδιωτικοποίηση επιβαρύνει πολύμορφα τους φορολογούμενους αφού, ακόμη και όταν ιδιωτικοποιούνται τα χρέη των δημόσιων επιχειρήσεων, οι πολίτες εξακολουθούν να πληρώνουν το κόστος, καθώς ο ιδιωτικοί φορείς αυξάνουν τα τέλη για τους καταναλωτές προκειμένου να καλύψουν τους τόκους και την αποπληρωμή της οφειλής. Τα υπάρχοντα σχέδια για την ιδιωτικοποίηση της εταιρείας ύδρευσης της Μαδρίτης, Canal Isabel II, δεν έχουν κοινοποιηθεί ούτε στις αρμόδιες αρχές ούτε στα συνδικάτα που εκπροσωπούνται στο διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας.

Στην Ισπανία, οι σημαντικές εκστρατείες ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού είναι η «Πλατφόρμα ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της Canal de Isabel II» και η εκστρατεία « Το νερό είναι ζωή».

……………………………………………………………………………..

ΙΤΑΛΙΑ

Αυξήσεις χωρίς επενδύσεις

Τα δίκτυα ύδρευσης στην Ιταλία ανήκουν στο Δημόσιο, αλλά η διαδικασία ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών νερού ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Σήμερα διάφορα νομοθετικά μέτρα έχουν αναγκάσει όλες τις επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών νερού να λειτουργούν ως ανώνυμες εταιρείες, οι οποίες μπορεί να είναι αποκλειστικά δημόσιες, εξ ολοκλήρου ιδιωτικές ή δημόσιες-ιδιωτικές. Η μετατροπή σε εταιρείες ιδιωτικού δικαίου έχει επιταχυνθεί από το 2000. Εντούτοις υπάρχουν πολύ λίγες εξ ολοκλήρου ιδιωτικές εταιρείες. Ορισμένες εταιρείες ύδρευσης είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο.

Τα τέλη ύδρευσης αυξήθηκαν κατά 61,4% μεταξύ 1997 και 2006, σε σύγκριση με τον γενικό πληθωρισμό του 25% κατά την ίδια περίοδο. Την ίδια στιγμή οι επενδύσεις μειώθηκαν κατά περισσότερο από 70%, από περίπου 2 δισ. ευρώ για τη δεκαετία μεταξύ 1990 και 2000 σε περίπου 600 εκατομμύρια κατά την επόμενη δεκαετία. Η δε απασχόληση κατά την ίδια περίοδο μειώθηκε κατά 30% περίπου.

Οι μικρότερες επενδύσεις προκάλεσαν υποβάθμιση των υπηρεσιών για τους καταναλωτές, παρά την τεράστια αύξηση των τελών, αλλά και περιβαλλοντικά προβλήματα, ιδίως εξαιτίας της ανεπαρκούς ή της παντελούς έλλειψης επεξεργασίας λυμάτων σε πολλές περιοχές της χώρας, με σοβαρές επιπτώσεις για τους ποταμούς που καταλήγουν στη Μεσόγειο.

Παρά το δημοψήφισμα το 2011 εναντίον των σχεδίων για την απελευθέρωση και την ιδιωτικοποίηση του νερού -κατά το οποίο το 95% των ψηφοφόρων είπε «όχι» -, ηγετικά στελέχη της Ε.Ε. ασκούν πείσεις στην ιταλική κυβέρνηση για την πλήρη απελευθέρωση και ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών ύδρευσης. Στα σχέδια αυτά αντιτίθεται το ιταλικό φόρουμ των Κινημάτων για το Νερό, που δραστηριοποιείται από το 2006 και περιλαμβάνει περίπου 100 εθνικές οργανώσεις και περισσότερες από 1.000 τοπικές επιτροπές.

…………………………………………………………………………………………..

ΕΛΛΑΔΑ

Ξεπουλάνε ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ

Στη χώρα μας οι υπηρεσίες νερού είναι δημοτικές, εκτός από αυτές στις δύο μεγαλύτερες πόλεις, Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Σε αυτές τις δύο πόλεις οι δημοτικές επιχειρήσεις μετατράπηκαν σε ανώνυμες εταιρείες πριν από 15 χρόνια και εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο το 2001. Η ΕΥΔΑΠ είναι σήμερα κατά 61% κρατική και κατά 39% ιδιωτική.

Η ΕΥΑΘ ανήκει κατά 74% στο κράτος και κατά 26% σε ιδιώτες, εκ του οποίου το 5% ανήκει στη γαλλική πολυεθνική εταιρεία ύδρευσης Suez. Η τελευταία συνεργάστηκε στενά με την ΕΥΑΘ και την κυβέρνηση από την έναρξη της διαδικασίας ιδιωτικοποίησης, επιθυμώντας την επέκταση της Suez στα Βαλκάνια μέσω της ΕΥΑΘ.

Από την έναρξη της διαδικασίας ιδιωτικοποίησης ο αριθμός των εργαζομένων στις δύο εταιρείες έχει μειωθεί κατά περισσότερο από 50%, καθώς οι εργαζόμενοι δεν αντικαθίστανται ώς τη συνταξιοδότησή τους. Η τιμή των υπηρεσιών έχει αυξηθεί μεταξύ 250 και 300%, αλλά οι υπηρεσίες δεν βελτιώθηκαν ποτέ. Σχεδόν όλες οι εργασίες διενεργούνται σήμερα από τους αναδόχους, με υψηλότερο κόστος απ’ ό,τι πριν. Κάθε χρόνο οι δύο εταιρείες έχουν κέρδη και αποδίδουν μερίσματα στους μετόχους τους.

Στο πλαίσιο των σκληρών μέτρων λιτότητας που έχουν εφαρμοστεί τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα –μεταξύ άλλων- πρέπει να ιδιωτικοποιήσει φορείς του δημόσιου τομέα, μεταξύ των οποίων οι εταιρείες ύδρευσης της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Ετσι η κυβέρνηση σχεδιάζει να ιδιωτικοποιήσει πλήρως τα δύο ημι-ιδιωτικές εταιρείες ενώ, προς το παρόν, κάτι τέτοιο δεν αφορά τις υπόλοιπες δημοτικές επιχειρήσεις ύδρευσης και αποχέτευσης.

Αν και δεν υπάρχει κάποια ιδιαίτερη δικαιολογία για την ιδιωτικοποίηση των δύο εταιρειών ύδρευσης, η κυβέρνηση προχωρεί στην πώληση δημόσιων περιουσιακών στοιχείων για να πληρώσει το χρέος, διότι διαφορετικά δεν θα έχουμε «τα χρήματα για μισθούς και συντάξεις». Αυτή η γραμμή επαναλαμβάνεται ως δικαιολογία για κάθε μέτρο το οποίο η κυβέρνηση, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το ΔΝΤ θέλουν να επιβάλουν, αναφέρεται στην έκθεση.

http://www.efsyn.gr/?p=61445