Το «MAY 1» με την «ευρηματική» μετάθεσή του σε «μπορώ;» αποδομώντας τη «MAY-DAY» της διεθνούς μνήμης για τη σφαγή της εργατικής τάξης στο Σικάγο το 1886, με επίκεντρο την ποθούμενη (από πλείστους παράγοντες διαχείριση του κτιρίου των φυλακών της Αίγινας, ενός χώρου εγκλεισμού και βασανιστηρίων, είναι δείγμα της τάσης εκσυγχρονισμού της ιδεολογίας στο νησί. Τα πρώτα δείγματα της ομάδας Aegina Rising, δείχνουν σαφέστατα την κατεύθυνσή της. Βασισμένα στο καλλιτεχνικό-μορφωτικό πεδίο που ανέδειξαν αστικά-τουριστικά και ως τόπο μετοίκησης το νησί από το παρελθόν, κυρίως ένα κομμάτι της αστικής τάξης, και σαφώς στην προσπάθεια μεταρρύθμισης από πλευράς της δημοτικής Αρχής επί Π. Κουκούλη (2006-2010), επιδιώκουν με δοκιμασμένες φόρμουλες («Κοινωνία των Πολιτών», «Συμμετοχή», «Αυτοδιαχείριση» κλπ) στη μεταρρύθμιση τοπικής ιδεολογίας. Αποφεύγοντας να θίξουν την πολιτική και οικονομική συγκυρία είτε για λόγους αδυναμίας είτε για λόγους τακτικής ακολουθούν τη λειτουργία της αισθητικής ως βασικό άξονα στις μέχρι τώρα αναζητήσεις τους, αποκομμένης από την κοινωνική ανάλυση και την Ιστορία. Έτσι, οι εντυπώσεις, πρωτοστατούν στην δράση τους -η οποία μόνο επιδοκιμασίες έχει μέχρι τώρα προκαλέσει- ενώ οι γενικευμένοι αλλά ανεπεξέργαστοι όροι που εκφράζονται, δεν μπορούν να προσδώσουν πέρα από την πρωτοτυπία σε τοπικό επίπεδο, την εισαγωγή μιας αντίληψης που αρνείται να εμβαθύνει στα προβλήματα. Ο δε προσανατολισμός της δράσης στην αισθητική και μάλιστα του «πολιτισμού του άστεως» (μπουκαλάκια της πρωτοχρονιάς, μάζεμα σκουπιδιών, «φαντάσου την πόλη», φεστιβάλ ταινιών, «ΜΑΥ 1»-ζήτημα διαχείρισης των Φυλακών, κλπ.) αφήνει απ’ έξω ζητήματα τα οποία είναι κομβικά για τον τόπο (απορρύθμιση των υποδομών μέσω Καλλικράτη, του συγκεντρωτισμού, το χρονίζων πρόβλημα του νερού, της πραγματικής τοπικής οικονομίας, της πρωτογενούς παραγωγής, της ανεργίας και της φτώχειας, της τοπικής πολιτικής, των υποδομών κλπ) αναδεικνύοντας την Αίγινα των 200 μέτρων ως ένα άλλο τοπίο προβληματισμού και πειραματισμού στη λογική της επιχειρηματικής επέκτασής της. Το σκεπτικό της ομάδας και οι ενέργειές της (τύπου «rethinking Athens») εντάσσονται ή εν τέλει καταλήγουν στο απαρέγκλιτο συμβιβασμό με την κοινωνική ήττα εν γένει και αλλαγής της μορφής του συμβολαίου της. Στη βάση του αστικού ευδαιμονισμού και αναζήτησης μορφής, η τελευταία, η μορφή, κάνει την αντιπαράθεσή της με το περιεχόμενο και εν τέλει επιβάλλεται.
Πέρυσι είχαμε σχολεία χωρίς βιβλία, Φέτος έχουμε σχολεία χωρίς καθηγητές
Αύριο…;
«Φανταστική ιστορία»
Αίγινα, στα χρόνια της «ανάπτυξης»…
Ο Νεκτάριος σήμερα δεν θα πάει σχολείο. Ο πατέρας του βρήκε επιτέλους ένα μεροκάματο και δεν μπορεί να τον πάει στην πόλη. Το ΚΤΕΛ που μέχρι πριν κάποιους μήνες μετέφερε τους μαθητές, έπαψε να λειτουργεί και ο γείτονας που συχνά εξυπηρετούσε με το αμάξι του τα παιδιά της γειτονιάς δεν είχε χθες λεφτά για βενζίνη.
Ο Νεκτάριος δε στεναχωριέται και πολύ που θα απουσιάζει σήμερα. Τα περισσότερα μαθήματα θα είναι ούτως ή άλλως επαναληπτικά, μιας και την άλλη εβδομάδα θα έρθουν οι σύμβουλοι να αξιολογήσουν τους καθηγητές του και γι’ αυτό όλες οι τάξεις προετοιμάζονται καλά εδώ και δύο βδομάδες στα ίδια και στα ίδια κεφάλαια.
Το μόνο που τον στεναχωρεί είναι ότι θα χάσει το μάθημα των Αγγλικών. Λόγω της κρίσης έχει από πέρυσι σταματήσει να πηγαίνει στο φροντιστήριο και προσπαθεί να μάθει αγγλικά από το σχολείο. Δυστυχώς όμως το Υπουργείο δεν έστειλε κάποιον καθηγητή Αγγλικής φιλολογίας στο νησί φέτος κι έτσι στο σχολείο του διδάσκει αγγλικά ο μαθηματικός, για να συμπληρώσει ωράριο.
Τα υπόλοιπα μαθήματα του είναι σχεδόν αδιάφορα. Ίσως η Ιστορία να έχει κάποιο ενδιαφέρον, αλλά στην τάξη του γίνεται πάντα μεγάλη φασαρία. Τα τμήματα από τότε που τα άλλα δύο γυμνάσια συγχωνεύτηκαν με το δικό του, έχουν το λιγότερο 30 παιδιά.
Αν όλα πάνε καλά, αύριο θα φορέσει το φούτερ με τη φίρμα του σπόνσορα και μεγάλου ευεργέτη του σχολείου του (αυτού που στις αρχές του χρόνου πρόσφερε 500 λίτρα πετρέλαιο για την θέρμανση), θα φορτώσει στην τσάντα του τα λιγοστά βιβλία που φέτος έστειλε το υπουργείο και θα πάει με τον μπαμπά του στο σχολείο.
Αν πιστεύετε ότι η παραπάνω ιστορία δεν είναι και τόσο … φανταστική,
σας προσκαλούμε στην ΕΚΔΗΛΩΣΗ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ που θα πραγματοποιηθεί την
Κυριακή 31/3 στο Δημοτικό Θέατρο Αίγινας στις 11:30
(προσοχή νέα θερινή ώρα!!!)
με θέμα :
«ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΜΝΗΜΟΝΙΩΝ»
οργανωτές :
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΑΣΚΑΛΩΝ & ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ ΑΡΓΟΣΑΡΩΝΙΚΟΥ
ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ ΑΙΓΙΝΑΣ
Μόνο ως αυτό-γελοιοποίηση μπορεί να χαρακτηριστεί πλέον η εκδήλωση διαμαρτυρίας στην παλιά προβλήτα. Απέναντι στους ιδιοκτήτες, τους θαμώνες και τους υποστηρικτές της ιδεολογίας της παραλίας που σχεδόν μόνο αυτοί ακούνε και γελάνε σε βάρος μας. Όχι, δεν αποτελεί ευκαιρία για κανέναν, που δεν επιθυμεί να εκτεθεί. Όχι, δεν αποτελεί έδαφος κοινό για τον αγώνα στην Αίγινα. Μέχρι να βρούμε πού και πώς βρίσκεται αυτό ας υπερβούμε τις θεωρίες περί «καθυστέρησης» των μαζών καθώς και τις θρησκευτικές αντιλήψεις του «φωτισμού» των «άλλων». Υπάρχουν ήδη, η καθιερωμένη θρησκεία για αυτό και η θρησκεία του χρήματος που προορίζεται αυστηρά για λίγους αλλά προσδοκούν οι πολλοί. Μπορούμε απλά να το ψάξουμε μαζί.
Εκδήλωση για το «παγκόσμιο εργοστάσιο νερού»
———————————————————
———————————————————
Η κατασκευή της σπανιότητας του νερού
Η προβληματοποίηση του νερού
Η ιδιωτικοποίηση της ύδρευσης
Η τουριστική υδρονομή και η Αίγινα
Η έκδοση της μπροσούρας από το Αντισχολείο των Μητροπολιτικών Συμβουλίων, το 2004 και αργότερα συμπληρωμένη το 2010, ήταν ένα γεγονός με δυο τουλάχιστον ιδιαίτερες σημασίες. Από τη μια διότι ήταν αποτέλεσμα αυθεντικών κινηματικών διαδικασιών και αναζήτησης συλλογικοτήτων οι οποίες κινούνται στο χώρο της προλεταριακής αυτονομίας, οι οποίες τιμούν εδώ και περίπου μια 15ετία αυτό που ως νεολογισμός καλείται «αυτομόρφωση» κι από την άλλη διότι συμπλήρωσε μια σχεδόν ανύπαρκτη βιβλιογραφία σ’ ότι αφορά το κεντρικό ζήτημα του νερού. Αν εξαιρέσουμε τις εργασίες φοιτητών, τη σχετική βιβλιογραφία σχολών κι ανακοινώσεις στα συνέδρια που περιορίζονται στα αλαμπουρνέζικα της τεχνοκρατίας και σε ένα περιορισμένο κοινό, η έκδοση αυτή καθιέρωσε ένα νέο ενδιαφέρον για πτυχές της ζωής μας που είναι κομβικές. Από μια άλλη σκοπιά, αυτήν που αποσκοπεί στη «δημοκρατία του νερού», η Ινδή Βαντάνα Σίβα, στο βιβλίο της «Πόλεμοι για το νερό», εκδόσεις Εξάρχεια, γράφει για την καταστροφή που υπέστη η χώρα της από την «πράσινη επανάσταση» του 1950 την οποία κήρυξαν τα Ηνωμένα Έθνη. Δηλαδή από τα τεραστίων διαστάσεων αντι-οικολογικά φράγματα, τις εντατικές καλλιέργειες, που είχαν αποτέλεσμα τη φτώχεια, τη μετανάστευση, τους αμέτρητους θανάτους, την καταστροφή των μικρής κλίμακας κοινωνιών και οικονομιών, τη μόλυνση ή απώλεια τεράστιων αποθεμάτων νερού, την καταστροφή της «δημοκρατίας του νερού». Όλα αυτά με όγκους αριθμών που τεκμηριώνουν τον τίτλο: «Πόλεμοι για το νερό»
Το να μιλάμε για το νερό είναι σα να μιλάμε για τη ζωή. Για τη ζωή με όλες της τις σημασίες, τις πτυχές και τις διαστάσεις, το νερό ζει, ρέει ως αναντικατάστατη κι ανυπέρβλητη ανάγκη. Είναι το απόλυτο αγαθό. Δεν παρασκευάζεται, δεν μπορεί να παρασκευαστεί ενώ ταυτόχρονα ως ποσότητα παραμένει σταθερή. Αυτή είναι και η αιτία που για τον καπιταλισμό και όσους πιστεύουν ότι η ανάπτυξη είναι απ’ τα λαμπρότερα κατορθώματα στον πλανήτη, αποτελεί στις μέρες μας το απόλυτο εμπόρευμα. Έτσι, πέρα από την τοπικότητα του προβλήματος, «νερό στην Αίγινα», που εμπερικλείει αφενός μεν την παγίδα της έλλειψης μιας γενικότερης επίγνωσης άρα και ευεπίφορης εντός συνθηκών στην αγκίστρωση από την τοπική πολιτική και παραπολιτική σκηνή, αφετέρου δε την αδυναμία δικτύωσης κι αγώνα με άλλες κοινότητες που αντιμετωπίζουν ή θα αντιμετωπίσουν ζήτημα έλλειψης, το νερό είναι στο στόχαστρο της κατάκτησης των «νέων ηπείρων», πέρα από τη γεωγραφία και τα εθνικά σύνορα. Μαζί με τον ήλιο, τον αέρα, τα ζωικά κύτταρα, το νερό βρίσκεται εδώ και 30 περίπου χρόνια σε έντονη φάση εμπορευματοποίησης. Η τουριστική υδρονομή είναι μόνο μια όψη του προβλήματος και γι’ αυτό οφείλουμε να εξετάσουμε όσο το δυνατόν όλες τις παραμέτρους σ’ αυτήν την κατασκευή σπανιότητας και τεχνητής δημιουργίας ελλείψεων, όσο και την ιστορικότητά τους. Μέχρι και το λυκαυγές αυτής της νέας κατάστασης που ζούμε, το νερό δεν υπήρχε στο κέντρο του ενδιαφέροντος από πλευράς ανάπτυξης. Η βιομηχανική παραγωγή, η εντατικοποιημένη αγροτική καλλιέργεια μετά την «πράσινη επανάσταση» του 1950, έκαναν χρήση τεραστίων ποσοτήτων νερού, επιστρέφοντάς το μολυσμένο. Στη Φύση. Κι αυτό δεν ήταν ατύχημα. Η μόλυνση είναι κεντρική λειτουργία στην καπιταλιστική ανάπτυξη. Οι αριθμοί είναι ιδιαιτέρως σοκαριστικοί: Ένα αυτοκίνητο χρειάζεται 148,5 τόνους νερό, ένα απλό τσιπάκι, 39 λίτρα, ενώ για την καλλιέργεια τεσσάρων μόνο φυτών (βαμβάκι, καλαμπόκι, σιτάρι και ρύζι), μονοκαλλιέργειες που εκτόπισαν τις μικρής κλίμακας τοπικές παραγωγές και τον κοινοτικό έλεγχο του νερού, χρησιμοποιούνται τα 2/3 των υδάτινων πόρων που επιστρέφουν στη μια και στην άλλη περίπτωση το νερό μολυσμένο. Στον τουρισμό που πρόκειται για τον περιστασιακό νομαδισμό μεγάλου μέρους του ανεπτυγμένου κόσμου σε πρώην περιοχές με αγροτικό πληθυσμό και με μηδενικές υποδομές, οι αστικές απαιτήσεις σε μη αστικά περιβάλλοντα, κάνουν το νερό είτε για εγκαταστάσεις γκολφ, πισίνες και ντουζιέρες που υποχρεωτικά ρέει άφθονο, να έχει μια κομβική λειτουργία. Κι εκεί τα πράγματα ακολουθούν τον αντίστοιχο δρόμο. Μόνο οι απαιτήσεις μιας εγκατάστασης γκολφ συγκρίνονται με τις ανάγκες για νερό μιας πόλης 12.000 κατοίκων. Από την άλλη οι καθημερινές συνήθειες που έχουν επικρατήσει στο πλαίσιο μιας ολοένα και πιο εύκολης και καθαρότερης ζωής έχουν πολλαπλασιάσει την κατανάλωση και τη σπατάλη του νερού. Από τις αρχές του 70 τα πρότυπα απολύμανσης και η απόλυτη υγιεινή έκαναν την κατανάλωση νερού να πολλαπλασιάζει το αδιέξοδο. Πλυντήρια, πλύσιμο αυτοκινήτου, καθημερινά ντους, πλύσιμο βεράντας, καζανάκια, μπιντές, πότισμα αυλής, γλαστρών, πισίνες κλπ. Το νερό είναι ο καθημερινός διακομιστής μιας νέας τάξης πραγμάτων στην αστική καθημερινότητα. Τέλος, το ζήτημα της κατανάλωσης εμφιαλωμένων νερών, ως δείγμα μιας νέας άποψης περί υγιεινής και τρόπου ζωής, συνήθεια που διευρύνεται ακόμα και στις περιοχές που το νερό παραμένει σε ανεκτά από άποψη υγιεινής επίπεδα και πόσιμο, αποκαλύπτει μια άλλη διάσταση αυτού που αποκαλείται «προβληματοποίηση».
Πράγματι. Πρόκειται για την συντονισμένη τεχνητή δημιουργία έλλειψης του νερού που οδηγεί στην καθολική αίσθηση της σπανιότητας. Έτσι, αυτόκλητα η αντίληψη, η ανάπτυξη δηλαδή, που δημιούργησε το πρόβλημα, «καλείται» να το επιλύσει. Πώς όμως, αν όχι μέσα από μια νέα αντίληψη που ξεπερνάει τους όρους κοινωνικής συνύπαρξης που μέχρι τώρα γνωρίζαμε; Το νερό πια, δεν είναι αγαθό, ιερό, προσδοκώμενο σε λιτανείες και προσευχές. Ούτε φυλασσόμενο σε στέρνες και πηγάδια. Μόνο όταν το πληρώνεις το εκτιμάς!
Η τρομοκρατία των αριθμών είναι πάντα σε πρώτη παράταξη για αυτόν τον σκοπό. Από τη δεκαετία του 80 και αργότερα του 90 στον ελλαδικό χώρο κι ύστερα από μια φάση λειψυδρίας, είμαστε σε καθημερινό βομβαρδισμό δίπλα στις οργανωμένες διαφημίσεις που μας υπενθύμιζαν ότι δεν έχουμε αρκετό νερό δίπλα στα δελτία αποθεμάτων της λίμνης του Μαραθώνα. Το μήνυμα περίπου λέει: Ζούμε σε ένα πλανήτη που σκεπάζεται κατά 70% από νερό… Από αυτό μόνο το 2% είναι καθαρό… Και απ’ αυτό μόνο το 0,5% είναι προσβάσιμο για ανθρώπινη χρήση. «Μήπως διαλέξαμε λάθος πλανήτη»; αναρωτιούνται οι συγγραφείς της μπροσούρας; Ποιος μπορεί να καταλάβει το ποια είναι η αντιστοιχία των αριθμών κι όταν μάλιστα παγκοσμίως μας βομβαρδίζουν για το διπλασιασμό της κατανάλωσης κάθε 20 χρόνια που μας αποκαλύπτουν οι έξυπνοι υπολογιστές με τα προγνωστικά τους μοντέλα; Ποιος μπορεί να εκτιμήσει την άλλη –για μας γενναιόδωρη αν και από πλευράς επιστημόνων- προσφορά αριθμών ότι η γη δέχεται 40-50 κυβικά χιλιόμετρα κάθε χρόνο από τα σύννεφα; Παρόλα αυτά ο τρίτος κόσμος είναι αυτός που θα αποτελέσει την μακρινή υπενθύμιση του εφιάλτη. Παιδάκια που εκλιπαρούν με τα χεράκια τους στις διαφημίσεις της Γιούνισεφ, μαύρες γυναίκες που ξεκινούν το ταξίδι του νερού με τα κανάτια στον κεφάλι και τα εξαϋλωμένα πρόσωπα, χαμογελαστούς λευκούς των φιλάνθρωπων ΜΚΟ, να χαρίζουν σε άνυδρες ερήμους (που φαίνονται) μπουκάλια δίπλα σε περιφραγμένες περιοχές λευκών πλουσίων που απολαμβάνουν τη ζωή στην πισίνα (που δεν φαίνονται). Εκατοντάδες αριθμοί που οφείλονται δήθεν στην «κακή διαχείριση» των «απολίτιστων» μαύρων και στην κατάρα της ανομβρίας, πετά στους ανθρώπους του τρίτου κόσμου, το ανάθεμα. Μήπως εν τέλει αυτοί διάλεξαν λάθος περιοχή; Ξεχνάμε έτσι τόσο τα νέα σύνορα που θέτουν οι μεγάλες δυνάμεις ύστερα από πολεμικές εντάσεις και εθνοκαθάρσεις, αλλά και τις επενδύσεις στον πετροχημικό εξορυκτικό και βιομηχανικό κύκλο που μολύνουν ολόκληρες περιοχές κατασπαταλώντας τα υδάτινά τους αποθέματα. Ποιος θυμάται τις εξορύξεις της Σελ στη Νιγηρία, τις κρεμάλες σε αγωνιστές του λαού των Ογκόνι και τα νερά της γης τους που μολύνθηκαν από το πετρέλαιο; Ποιος θυμάται τους Χούτου και Τούτσι; Από την άλλη οι τεράστιες εκβιομηχανισμένες μονοκαλλιέργειες με τη συντεταγμένη χρήση νερού από την κατασκευή τεραστίων φραγμάτων κατάφεραν να καταστρέψουν τις ελέγξιμες οικονομίες από μικρής κλίμακας κοινωνίες και να δημιουργήσει εκατομμύρια υποσιτιζόμενους κλιματικούς και «φραγματικούς» πρόσφυγες των οποίων καταστράφηκαν τα χωριά και οι ζωές τους. Και στις περιπτώσεις αυτές έχουμε την επιστροφή του νερού σε νέου τύπου ανεξέλεγκτους μουσώνες. Με χιλιάδες θύματα και καταστροφές. Με χιλιάδες κλιματικούς πρόσφυγες, ανέστιους και πεινασμένους. 140.000.000 υπολογίζονται στο βιβλίο της Βαντάνα Σίβα οι κλιματικοί πρόσφυγες. Ο τρίτος κόσμος λοιπόν ας πούμε της γνωστής μας κυρίας Μητσοτάκη και της Άξιον Έιντ, ήταν το κατάλληλο τοπίο για να μπορέσει να στηθεί η κατασκευή της σπανιότητας του νερού. Από την άλλη η απορρύθμιση των αστικών δικτύων στις μεγάλες πόλεις και η συντεταγμένη αδιαφορία των αρχών έφερε και τη διαδικασία δημιουργίας των ιδιωτικών εταιριών που κάλυπταν το στοχευμένο κενό του κράτους και αναλάμβαναν ήδη από το 19ο αιώνα να διεκπεραιώνουν τη σημαντική αυτή λειτουργία. Η μόλυνση-παρακμή των δικτύων από τη μια και η εμπορευματοποίηση που αναλαμβάνει να λύσει το πρόβλημα είναι οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ενός νομίσματος που θέτει και τα θεμέλια της ίδρυσης του παγκόσμιου εργοστασίου νερού. Ενός απίστευτου κύκλου εργασιών που περιλαμβάνει τους διεθνείς οργανισμούς όπως η Παγκόσμια Τράπεζα η οποία υποχρεώνει σε ιδιωτικοποίηση των εθνικών υδάτων ολόκληρων χωρών προκειμένου να δώσει δανειακό χρήμα, όπως ο ΟΗΕ και οι οργανισμοί του που σχεδιάζουν την ορθολογική χρήση κάτω από αριθμητικά μοντέλα πρόβλεψης, μέχρι και τις χιλιάδες ΜΚΟ, γραφεία, υπηρεσίες που γραφειοκρατικά κινούνται στην κατεύθυνση της εμπορευματοποίησης. Οι εταιρίες έρχονται απλά για να «περισώσουν». Κι όχι μόνο αυτό, μας λένε τα μεγάλα πνεύματα της διεθνούς οικονομίας. Θα πρέπει να πληρώνουμε σε κάθε προϊόν το αποτύπωμα νερού του. Δηλαδή το εικονικό νερό. Της ποσότητας νερού που χρειάστηκε για να κατασκευαστεί.
Οι ενδείξεις μας λένε ότι το νερό θα είναι κάτι παραπάνω από το πετρέλαιο των προηγούμενων αιώνων. Οι συγγραφείς της μπροσούρας λένε ότι «μπροστά στο εμπόριο του νερού το εμπόριο πετρελαίου μέλλει να αποδειχθεί μια υπόθεση συνοικιακού σούπερ-μάρκετ».
Η προβληματοποίηση του νερού, δηλαδή η κατασκευή σπανιότητάς του έχει τους δικούς της όρους σ’ ότι αφορά την ευεργεσία που κάνει να μας υπενθυμίζει ότι το νερό δεν είναι για «αλόγιστη», δήθεν, χρήση.
ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ-ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ
Κι εδώ ένα μικρό ιστορικό είναι ότι πιο αναγκαίο για να θυμίζει αυτά που χάσαμε. Το νερό είχε μια κεντρική θέση ως αγαθό σε όλες οι δοξασίες και στερεότυπα του παρελθόντος οι οποίες το είχαν ταυτίσει με την ύπαρξη της ανθρώπινης κοινωνίας. Έτσι, πριν ξεκινήσουμε να ταυτίζουμε ολοένα την ύπαρξή μας με τα πρωτόκολλα μιας ιδέας πως, δεν υπάρχει τίποτε που να μην αγοράζεται και να πωλείται, σε κάθε κοινωνία υπήρχαν απαραβίαστες συνθήκες για τη συγκράτηση, φύλαξη και διανομή του νερού. Οι καιρικές συνθήκες ή ο θεός ήταν οι μοναδικές παράμετροι που μπορούσαν να θέσουν σε κίνηση μια διαδικασία αναζήτησης. Κι αυτή δεν ήταν άλλη από τις προσευχές ή τις λιτανείες. Μέχρι και μετά την εποχή που αυτάρεσκα ονομάζεται «βιομηχανική επανάσταση» και ύστερα από μια μεγάλη πανούκλα που αφαίρεσε εκατομμύρια ζωές στην κεντροδυτική Ευρώπη ύστερα από έλλειψη στοιχειωδών συνθηκών υγιεινής σε μια πρώιμη αστικοποίηση του Μεσαίωνα, το νερό ήταν αγαθό. Ακόμα και μετά το υποχρεωτικό στοίβαγμα εκατομμυρίων πρώην αγροτών στις βιομηχανουπόλεις, το νερό και η υγιεινή δεν έπαψαν να είναι μέσα στις προτεραιότητες της εξουσίας για την αναπαραγωγή του προλεταριάτου. Των εργατών που θα λειτουργούσαν τα εργοστάσια. Στο Παρίσι για παράδειγμα, μέχρι και τη δημιουργία κεντρικών δικτύων αποχέτευσης και ύδρευσης, η αστική κοκεταρία ανακάλυψε το τακούνι προκειμένου να μην πατά τα σκατά που ήταν παντού στην πόλη. Η ανάληψη από πλευράς κράτους και κεφαλαίου για επενδύσεις στο αστικό δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης ήταν πλέον προτεραιότητα. Όχι όμως χωρίς αμφισβήτηση. Ακόμα και στο «Άθλιοι», του Βίκτωρα Ουγκό, όταν ο Γιάννης Αγιάννης μεταφέρει το Μάριο στους υπονόμους των Παρισίων, αναρωτιέται το πώς πετάγονται στο Σηκουάνα τόνοι λυμάτων που θα μπορούσαν να είναι αξιοποιήσιμα στη γη, ως λίπασμα. Εν πάση περιπτώσει τότε περίπου ξεκινάει το ζήτημα. Με διάταγμα του Λουδοβίκου Βοναπάρτη, στα 1853 ιδρύεται η Τζενεράλ Ντε Εζ (ως η πρώιμη Βιβέντι κι αργότερα Βεόλια) αναλαμβάνει να υδροδοτήσει τη Λυών. Από τη δεκαετία του 1880 θα βγει έξω από τα εθνικά σύνορα και θα αναλάβει τη Βενετία το 1880, την Ισταμπούλ το 1882 και το Πόρτο στα 1883. Στα 1858 ιδρύεται η Κομπέιν Γιουνίβερσαλ Ντε Σουέζ, στα 1880 η Σοσάιτι Λιονές Ντε Εζ που συγχωνεύονται με το όνομα Σουεζ διανοίγοντας την ομώνυμη διώρυγα μεταξύ Αφρικής και Ασίας. Στο μεγαλύτερο όμως κομμάτι του ανεπτυγμένου κόσμου, το κράτος είναι αυτό που έχει την γενική εποπτεία και μονοπώλιο γύρω από το ζήτημα του νερού καθώς και άλλων αγαθών, όπως της μεταφοράς, των τηλεπικοινωνιών και της ενέργειας. Όλα ξεκινούν όμως από την παρακμή των δικτύων κι από την λεγόμενη κατασπατάληση των υδάτινων πόρων ή αλλιώς, από την αποτυχία του κράτους να διαχειριστεί το ζήτημα. τα τελευταία 30 χρόνια και κατόπιν της ανάδειξης των συμπτωμάτων της παγκόσμιας οικολογικής κρίσης. Τότε ακούσαμε τα πρώτα τύμπανα του πολέμου για το νερό μεταξύ Συρίας-Ιράκ-Τουρκίας, μεταξύ Παλαιστίνης-Ισραήλ, μεταξύ Αιγύπτου-Σουδάν. Τότε ακούσαμε για πρώτη φορά για την κατασπατάληση του νερού στον αγροτικό τομέα. Τότε λοιπόν ειπώθηκε ότι «το νερό είναι το τελευταίο σύνορο των ιδιωτικοποιήσεων». Έτσι τη δεκαετία του 90, 93 κράτη προστέθηκαν στον κατάλογο όσων ιδιωτικοποίησαν συνολικά ή εν μέρει τα δίκτυα νερού. Ολόκληρη η Βόρεια Αμερική, 23 κράτη της Λατινικής, 20 στην Ευρώπη, 30 στην Αφρική και μέση Ανατολή και 17 στην Ασία. Σε ακόμα περισσότερα κράτη εκείνη την περίοδο οι διαπραγματεύσεις γίνονται απευθείας ανάμεσα στις εταιρίες και τις δημοτικές αρχές. Εκτός από τις δυο γαλλικές άλλες τρεις εταιρίες νέμονται τα παγκόσμια αποθέματα νερού: η γαλλική Σορ, η αγγλογερμανική Τέιμς και η αμερικανική Μπέχτελ. Ποια είναι η ευεργετική συνεισφορά της Αγοράς;
–τεράστια φράγματα σε όλον τον τρίτο κόσμο: επενδύσεις εκατομμυρίων που πληρώνουν οι ιθαγενείς υπό τη μορφή δανείων προκειμένου να απομακρυνθούν βιαίως από τους πατρογονικούς τόπους τους προς τα κάτω, να καταστραφούν χιλιάδες χωριά. Τι είναι όμως το φράγμα που έχει και μια θετική προσλαμβάνουσα συγκράτησης εκατομμυρίων τόνων νερού; Γραφειοκρατικός έλεγχος του νερού, έλεγχος της παραγωγής και καταστροφή κάθε αυτοδιαχείρισης, εκατομμύρια τόνοι γόνιμης λάσπης που κατακάθονται στη λεκάνη του, ζημιές που ισούνται με ανθρωπιστικές καταστροφές και εκατομμύρια πεινασμένους, διψασμένους, εξαρτημένους από ανθρωπιστικές βοήθειες που συνοδεύονται από νέες συνθηκολογήσεις δανείων από την Παγκόσμια Τράπεζα που φυσικά συνεχίζει να πλουτίζει από αυτούς. Η Παγκόσμια Επιτροπή για τα Φράγματα εκτιμά ότι παγκοσμίως έχουν μετακινηθεί 40-80 εκατομμύρια άνθρωποι από έργα φραγμάτων.
1)νέες εργασιακές σχέσεις: απολύσεις, χιλιάδες απολύσεις που ξεπέρασαν το 30% των εργαζομένων στην ύδρευση. Πολλές με τη συναίνεση των συνδικάτων χάρη σε μικρό αριθμό μετοχών που προσφέρθηκαν
–κατακόρυφη αύξηση της τιμής του νερού: μετά από αυξήσεις 100-200%, στη Βολιβία πλήρωναν περισσότερο από το 1/3 των εισοδημάτων για την παροχή του νερού. Στη Βρετανία, οι αυξήσεις ξεπέρασαν το 100% ενώ τα κέρδη της εταιρίας ξεπέρασαν το 600%. Στις Φιλιππίνες άγγιξαν το 400%. Στην Ατλάντα των ΗΠΑ, η Σουέζ έπαιρνε χρήματα από το δήμο δήθεν για υποδομές και στη συνέχεια τα μοίραζε στους μετόχους ως κέρδη.
2)πάγωμα των επενδύσεων: επί της ουσίας ακύρωση των συμβολαίων αφού δεν υπήρξε παρά μόνο ένα 5% για αυτές.
–σύνδεση των τιμών με σκληρό νόμισμα: η ρύθμιση των τιμών προέβλεπε υπολογισμό με βάση όχι το τοπικό νόμισμα αλλά με τις διακυμάνσεις του δολαρίου. Στην Αργεντινή ας πούμε οι τιμές ιλιγγιωδώς ανέβαιναν με βάση το δολάριο και το πέσος κατέρρεε.
3)σύνδεση της αναδιάρθρωσης των αστικών δικτύων με τη διαπραγμάτευση του εξωτερικού χρέους: οι εταιρίες σύναψαν συμβόλαια χάρη στην σχέση εξάρτησης που βασιζόταν στο χρέος. Ανάμεσα στις πρωτοκοσμικές χώρες και τις πρώην αποικίες τους. Ήταν μέσα στους δανειακούς όρους.
4)επιδείνωση των συνθηκών δημόσιας υγιεινής: η απολύμανση κοστίζει, η επιδιόρθωση βλαβών κοστίζει, το τσάμπα νερό απαγορεύεται αλλά τα βακτηρίδια είναι σε αφθονία. Έτσι, η δυσεντερία εμφανίστηκε στη Βρετανία ενώ το κόψιμο των παροχών στην Αφρική οδήγησε στη μεγαλύτερη επιδημία χολέρας. Στην Ατλάντα, μόνο το 2002 εκδόθηκαν 5 επείγουσες προειδοποιήσεις για βρασμό νερού ενώ στον Καναδά η κυβέρνηση μετά την αποκάλυψη ότι το 1/3 του νερού είναι μολυσμένο από κολοβακτηρίδια, αφαίρεσε τον συγκεκριμένο έλεγχο και την επόμενη χρονιά κατάργησε το πρόγραμμα ελέγχου.
5)διάλυση των προηγούμενων δικτύων: παντού σχεδόν όπου ιδιωτικοποιήθηκε η ύδρευση αφαιρέθηκε ή καταστράφηκε ο προηγούμενος τρόπος διανομής νερού και συνήθως για λόγους υγιεινής.
Παντού όπου αναπτύχθηκε η ιδιωτικοποίηση το μόνο που μπόρεσε να αλλάξει δίπλα στις καταστροφές που προκάλεσε, ήταν ο υδρομετρητής: λογαριασμοί, μετρητές κατανάλωσης και έκδοση μετοχών για ημετέρους.
Η ΖΩΗ ΣΕ ΜΠΟΥΚΑΛΙ
Μέσα από όλη αυτήν την υπέροχη προπαγάνδα για το καλό του κόσμου, οι άνθρωποι-καταναλωτές έχασαν και την εμπιστοσύνη τους στο ίδιο το νερό που παρέχει το δίκτυο. Στις αστικές περιοχές διότι πολλές φορές η απορρύθμισή τους και η εγκατάλειψή τους είχε γνωστά επακόλουθα στη δημόσια υγιεινή. Στην επαρχία συνήθως από τη μόλυνση των υπογείων υδάτων από τα νιτρικά και διάφορά χημικά ή τις εταιρίες που ήδη είχαν αρχίσει να αποκεντρώνονται ή από τις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις. Η απάντηση ήταν πάλι από τις ίδιες τις εταιρίες με στόχο τη διαφύλαξη αποθεμάτων εν μέσω μιας κατασκευασμένης κρίσης σπανιότητας του νερού: εμφιάλωση. Ο επόμενος γύρος ποιος θα ήταν; Ο διαχωρισμός της οικιακής χρήσης του νερού από την κατανάλωση πόσιμου νερού λόγω «κακής» ποιότητας του δικτύου. Αν και το παρελθόν του εμφιαλωμένου νερού (σε κάποιες περιπτώσεις άξιες λόγου μόνο για μια σπαρταριστή αφήγηση αφού εκατοντάδες αστοί πέθαναν από ραδιούχο νερό που θεωρούνταν κάτι περίπου σαν θαυματουργό) ήταν συνδεμένο με τη διαφορά ανάμεσα στο λαουτζίκο και την αστική τάξη, έγινε ο πρόγονος της καθημερινής μας παράλογης συνήθειας. Δίπλα στην ανάπτυξη του λαίφ-στάιλ για την φροντίδα του εαυτού, το εμφιαλωμένο νερό άρχισε να αποτελεί καθημερινή ανάγκη παρόλο που όλες οι ενδείξεις έλεγαν ότι το νερό αυτό δεν διέφερε καθόλου ή ήταν μάλιστα και χειρότερο από αυτό των δικτύων ύδρευσης. Πόσο μάλλον όταν η μεταφορά του και μάλιστα μέσα στο πλαστικό αποδεικνυόταν ότι ήταν και πιο επικίνδυνο; Όμως το κίνημα της φροντίδας εαυτού αποδείχτηκε πιο ισχυρό από την πραγματικότητα. Το «εγώ» ως κυρίαρχη αξία, που άρχισε να αναδεικνύεται –ω! της αντίφασης, μαζικά!- ήταν η αποτελεσματική αιτία ανάπτυξης της κατανάλωσης εμφιαλωμένων. Κι επειδή είναι και πιο ακριβό σημαίνει και πιο ασφαλές. (Στην Ελλάδα μόνο το 2004 και με τις διακυμάνσεις των τιμών, το εμφιαλωμένο πουλιόταν από 373 μέχρι και 3950 φορές ακριβότερα από το νερό του δικτύου). Ποια είναι τα μυστικά του εμφιαλωμένου νερού; 1ον η συσκευασία που διαφυλάσσει δήθεν από κάθε κακή επίδραση την υγεία και 2ον η παρουσία της χημικής του ανάλυσης. Αυτής που σε πληροφορεί για τα στοιχεία που έχει, χωρίς να καταλαβαίνεις το πόσο ευεργετική είναι. Από την άλλη το πλαστικό μπουκάλι αναθέρμανε τη βιομηχανία του πετροχημικού κύκλου. Με το μπουκάλι να είναι πιο ακριβό από το ίδιο το περιεχόμενο.
Ένας απίστευτος ανταγωνισμός εταιριών πώλησης νερού βρίσκεται πίσω από εταιρίες με μακραίωνη παράδοση στην αποικιοκρατία. Από τη νεστλε και την κόκα κόλα μέχρι τις γνωστές προαναφερόμενες πολυεθνικές εταιρίες καθαρισμού των αστικών υδάτων που τα προσφέρουν σε συσκευασίες, ένας απίστευτος κύκλος διαφήμισης και δήθεν ελέγχου για την ποιότητα του νερού έχει ήδη ξεκινήσει και βρίσκεται στα έγκατα της προσωπικής μας επιθυμίας να πεθάνουμε όσο γίνεται πιο αργά. Μέχρι και την πιπίλα κατάφεραν να συνδέσουν με το μπουκάλι, για λογαριασμό των ανυποψίαστων καταναλωτών που μπορούν πια με το ένα χέρι να ρουφούν το νερό στο δρόμο, αξιοποιώντας την αρχέτυπη εμπειρία του θηλασμού. Πάντα νέος!
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Σταθμός στη «δική μας» ανάπτυξη της ιδιωτικοποίησης του νερού ήταν η περίοδος που στιγματίστηκε από τους μεγάλους καύσωνες του τέλους της δεκαετίας του 80 με τους 3-4.000 νεκρούς το καλοκαίρι του 87 και της έναρξης της κρίσης αποθεμάτων για το νερό των αρχών της δεκαετίας του 90. Τότε και οι μεγάλες διαφημίσεις με το μότο: «Νερό: δεν έχουμε αρκετό». Εκείνη την περίοδο και οι μεγάλες φιλανθρωπικές διαφημιστικές καμπάνιες για τις χώρες της Αφρικής μέχρι και σήμερα με τα ποσοστά επί των πωλήσεων του νερού Ζαγόρι για την Αφρική και την Άξιον Έιντ. Εκείνη την περίοδο συνέβη και η χρησιμοποίηση του, τότε, πολλά υποσχόμενου οικολογικού κινήματος και των παρεμβάσεών του για τη μόλυνση των νερών από τα νιτρικά και τα χημικά φάρμακα, τις βιομηχανίες, με αποκορύφωμα τη μόλυνση του Ασωπού, το 2007. Άρχισε να μας τελειώνει, από τότε, το ρηθέν: «νερό που τρέχει αμαρτία δεν έχει» με την οριστική υπαγωγή όλων των νερών της χώρας σε μια ενιαία διοικητική αρχή από το 2000 και την υποχρεωτική μετακίνηση της λίμνης του Μαραθώνα και της Υλίκης λίγο πιο δυτικά, στα Βαρδούσια όρη. Είχαμε μόλις τελειώσει με διάφορα «ενοχλητικά ζητήματα» διευθέτησης υδάτων και αποβλήτων. Μάχες δηλαδή των αρχών με τις τοπικές κοινωνίες. Και μάχες μεταξύ τοπικών κοινωνιών. Με το βιολογικό καθαρισμό στα νερά του Καλαμά και της Παμβώτιδος, με τα νερά της Αραβυσσού που ενέτασσε ο Οργανισμός Ύδρευσης Θεσσαλονίκης, με τη διεκδίκηση λίμνης Βεγορίτιδας στη Δυτική Μακεδονία από δυο χωριά, οριακά και συμβολικά γεγονότα για τη νέα τάξη πραγμάτων που θα ερχόταν στα 2012, να καταγράψει τα πηγάδια εν όψει ορθολογικοποίησης της οικονομίας.
Από την αρχή η μετοχοποίηση των οργανισμών κοινής ωφέλειας, γενικότερα ήταν η μέριμνα του οποιουδήποτε εκσυγχρονιστικού επιτελείου, προκειμένου ακολουθώντας το μοντέλο της ευέλικτης οικονομίας να μπορεί να ξεπουλά, μπιτ παρά, τις επιχειρήσεις του δημοσίου φροντίζοντας να καλύπτει και τις υποδομές των νέων ιδιωτικοποιημένων ή ιδιωτικών επιχειρήσεων. Έτσι και με το νερό. Απώτατο σημείο ήταν τα μνημόνια στα οποία θεωρούνταν όρος βασικός η πώληση των δημοσίων επενδύσεων για την παροχή νερού και σαφώς ο συμβολικός και όχι μόνο, διορισμός του κυρίου Μπαρδή, ως διευθύνοντος συμβούλου στην ΕΥΔΑΠ. Ενός ανθρώπου στελέχους της γαλλικής Βεόλια. Της εταιρίας που ιδιωτικοποίησε τα νερά ενός μεγάλου μέρους του πλανήτη.
Η ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΥΔΡΟΝΟΜΗ
Ο τουρισμός από άποψη κατανάλωσης νερού, είναι μια παράμετρος που δεν μπορεί να συγκριθεί με την σπατάλη στη βιομηχανία ή στην εκβιομηχανισμένη αγροτική παράγωγή ή στην πετροχημική διαδικασία. Ο τουρισμός συγκρίνεται μόνο με την αστική και πλέον κατανάλωση σε μια μη αστική περιοχή που είναι υποχρεωμένη να στερεί ακόμα κι από τους κατοίκους της το νερό προκειμένου να ικανοποιούνται οι ανάγκες. Οι τουρίστες έχουν πάντα δίκιο. Κι αυτό γιατί για να μπορέσει να κινηθεί η τουριστική βιομηχανία από το ρουμ μέχρι τον τελευταίο φραπέ κι από την οικοδομή μέχρι το «εδώδιμο» προϊόν που είναι απαραίτητο μέσα στην εμπορευματική αναζήτηση του «άλλου» προϊόντος, χρειάζεται νερό. Δεν είναι τυχαίο ότι νησιά-παράλιες ζώνες υπάρχουν για να ικανοποιούν στο έπακρο τον τουρίστα, ενώ λίγο πιο κάτω το νερό μπορεί να αποτελεί ζητούμενο από τον αγρότη και τον ντόπιο. Δεν είναι τυχαίο ότι εκατομμύρια το χρόνο δαπανώνται για τη μεταφορά νερού από το κέντρο προς τα νησιά ή από την περιφέρεια του νησιού που έχει νερό προς την αξιοποιήσιμη παραλία. Ο τουρισμός λειτουργεί ως σχολή κατανάλωσης και εμπέδωσης της αυτονόητης λειτουργίας της Αγοράς. «Έχω όταν πληρώνω-πληρώνω και έχω». Ο τουρίστας βλέπει και μαθαίνει ότι τα πάντα λειτουργούν για την Αγορά. Όταν το όνειρο των διακοπών, το τελειώσει «ως άλλος άνθρωπος» ένα πρωί επιστροφής στο κέντρο με τους λογαριασμούς να περιμένουν «τον παλιό του εαυτό» και τη δουλειά που ξέχασε όταν ήταν στο νησί, ο πρώην τουρίστας θα γνωρίζει πως για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες που έμαθε πως πρέπει να ικανοποιούνται, θα πρέπει κι αυτός με τη σειρά του να βάλει ένα χεράκι. Κρίνει όλες τις αλλαγές περισσότερο αυτονόητες. Ή τουλάχιστον δεν τις εμποδίζει. Γιατί τότε κόβονται και τα όνειρα για τις διακοπές και τα Σαββατοκύριακα. Τις μικρές, αλλά, διακοπές. Ο τουρισμός είναι ένα σχολείο που λέει ότι δεν υπάρχουν όρια στην κατανάλωση. Ό,τι είναι να βρεις στην πόλη οφείλουν κάποιοι να σου το παρέχουν και στο χωριό. Μαζί και την ποσότητα νερού που χρειάζεσαι. Έτσι εξαντλούνται τα νερά της τουριστικής περιφέρειας και των νησιών. Κατά κάποιο τρόπο, ο τουρισμός έχει περίπου τις ίδιες επιπτώσεις με την μονοκαλλιέργεια και τη βιομηχανία. Φτιάχνει παντού τοπικά εργοστάσια νερού:
1)καταστροφή παλαιών μορφών συγκράτησης και διάθεσης του νερού (πηγάδια, στέρνες, υπέργειοι ταμιευτήρες): όλοι οι τρόποι συγκράτησης αποδεικνύονται μάταιοι, αφού ολοένα και περισσότερο νερό χρειάζεται ο τουρίστας και οι πισίνες που –ω της αντίφασης πολλές βρίσκονται σχεδόν δίπλα στη θάλασσα.
2)ανοίγει ο κύκλος της μόλυνσης και του διαχωρισμού χρήσεων του νερού: Είτε διότι η υπεράντληση προκαλεί την όσμωση με τα βοθρολύματα είτε διότι πολλά πηγάδια μετατρέπονται σε πρώτης τάξεως βόθροι. Τα πρώην πόσιμα και αρδεύσιμα ύδατα χαρακτηρίζονται σαν ακατάλληλα μαζί με τις πηγές και τις δημόσιες βρύσες και ακολουθά ο διαχωρισμός του νερού. Άλλο, το νερό για λάτρα κι άλλο, το νερό που ακριβοπληρώνουμε από 400 ως 4.000 φορές περισσότερο, για πόσιμο. Από την άλλη αφού η μεταφορά του νερού δεν πλησιάζει τις περισσότερες φορές, τις κατάλληλες συνθήκες υγιεινής, η απώλεια εμπιστοσύνης κάνει τα πράγματα πιο σύνθετα: κανείς δεν πίνει το νερό του δικτύου που προέρχεται από τη μεταφορά. Όταν μάλιστα αναμιγνύεται για «οικονομία» και με ντόπιες γεωτρήσεις που πουλάνε συνήθως θάλασσα.
3)δημιουργείται ένας κύκλος οικονομίας που επιβαρύνει την κοινότητα: αφού εγκαταλείπονται όλοι αυτοί οι τρόποι μαζί με την παλιότερη οικονομία (πρωτογενή παραγωγή) που ήταν άρρηκτα συνδεμένοι με αυτούς, ανοίγει ένας επιχειρηματικός κύκλος που θα φέρει νερό. Περισσότερες γεωτρήσεις που έχουν ως συνέπεια την αλάτωση των υδάτων αφού από ένα σημείο και μετά, τραβούν θάλασσα. Κι αφού είναι αποτυχημένο κι αυτό το μέτρο, τότε η κοινότητα (η τοπική αρχή δηλαδή) θα στραφεί στη μεταφορά του νερού. Που είναι πανάκριβη υπόθεση. Να πού πηγαίνουν οι απώλειες του τοπικού εισοδήματος. Στις φαρδιές τσέπες της Αγοράς.
4)υπερτιμολόγηση του νερού: είναι ένα νερό που πληρώνεται πολύ ακριβότερα από το νερό του αστικού δικτύου από το οποίο προέρχεται. Είναι «λογικό». Οι αυτοδιοικήσεις των τουριστικών περιοχών αυτοπεριοριζόμενες στην διαχείριση του ζητήματος υποδοχής των τουριστών χρεώνουν τους ντόπιους για αυτό το ιδιαίτερο οικονομικό βάρος. Για το σύνολο δηλαδή της σκηνοθετημένης επιστροφής του τουρίστα στις ρίζες του.
Δίπλα λοιπόν στην βιομηχανία και την εκβιομηχανισμένη παραγωγή, έχουμε τον τουρισμό που περισσότερο από κάθε άλλο κύκλο εργασιών αναπαράγει και ενισχύει τον σύγχρονο, εγωιστή-άνθρωπο. Τον Χόμο Τουρίστικους. Στις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής του. Όταν είναι μακριά από την εργασία.
Η ΑΙΓΙΝΑ
Αντίστοιχα και στην Αίγινα, τα τελευταία 20-30 χρόνια ξεκίνησε η κρίση σπανιότητας του νερού. Όπως και σ’ όλη την Ελλάδα. Εκείνη την περίοδο ανευρίσκονται και τα πρώτα δημοσιεύματα με διαμαρτυρίες στον τοπικό τύπο. Με ένα αδιάφορο καταναλωτικό κοινό που πολλαπλασίαζε απλά τον πληθυσμό ανάμεσα στον Ιούνιο και τον Σεπτέμβριο, με τον Αύγουστο να γίνεται το «σώσε». Έπρεπε να παίρνει τα ντουζάκια του δίπλα στη θάλασσα, να τα ξαναπαίρνει για τη νυχτερινή του διασκέδαση, να ποτίζει την αυλή του με τα καλλωπιστικά φυτά, να γεμίζει την αριστερή ή δεξιά του πισίνα στην αριστερή ή δεξιά του βιλίτσα, να το χρησιμοποιεί για να χτίζει, να έχει τις απαιτήσεις που έχει στο σπίτι του και με το παραπάνω, λόγω θερινής ραστώνης. Έτσι απέκτησε δικαιώματα ντόπιου. Με το «πλερώνω». Έτσι αναπτύχθηκε αυτή η μικτή τοπική ταυτότητα. Μαζί και οι επιχειρηματίες του τουρισμού και της οικοδομής, που μοναδική τους έγνοια ήταν το «δίκιο του τουρίστα». Κι από κοντά ένας κόσμος που έβγαζε το ψωμάκι του. Τα καλοκαίρια. Για να παίρνει μια βαθειά οικονομική ανάσα για το χειμώνα. Κι ο νεανικός ντόπιος πληθυσμός άρχισε να πλέει στα λιβάδια της τουριστικής ευφορίας να αποκτά τις συνήθειες μιας τάξης «ανώτερης», της τουριστικής. «Καπουτσίνο ιν ον δε μπιτς, μεγάλε»!
Έτσι αναπτύχθηκε η τουριστική συνείδηση.
Από το 1975 η χωροταξική Ρυθμιστική μελέτη νήσων Αιγίνης Αγκιστρίου και των πέριξ νησίδων μετά πολεοδομικών –ρυμοτομικών σχεδίων οικισμών και ζωνών αναπτύξεως, προειδοποιούσε για το τι θα γινόταν για το νερό, για την τουριστική ανάπτυξη, για τη ρυμοτομία, για την ανάπτυξη των οικισμών, για την υπερσυγκέντρωση πληθυσμού στη Χώρα, για το κυκλοφοριακό, για την πρωτογενή παραγωγή. Όλα αυτά που υπήρχαν στη μελέτη ως κακή πρόβλεψη έγιναν και με το παραπάνω. Εγκαταλείφθηκε η πρωτογενής παραγωγή, καταστράφηκαν ή εγκαταλείφθηκαν οι τρόποι συγκράτησης του νερού, χτίστηκε η Αίγινα στα πρότυπα της Σαλαμίνας, το νερό στα πηγάδια και γεωτρήσεις γέμισε θάλασσα, πηγάδια που έγιναν βόθροι ή οσμώθηκαν με τα διπλανά βοθρολύματα, τόποι της περιφέρειας και δασάκια γέμισαν με μπάζα, εγκρίθηκε από τη δεκαετία του 90 η πανάκριβη μεταφορά νερού από μονοπώλια-πειρατές και μια κλοπή-απώλεια νερού που υπολογίζεται στο 40-45% του δικτύου. Μετρητές που δουλεύουν «ιδιόμορφα», παράλληλες συνδέσεις στο δίκτυο, απλήρωτοι λογαριασμοί από «μεγάλους» καταναλωτές που δεν πληρώνουν με το «έτσι θέλω», συνθέτουν ένα τοπίο που μοιάζει, αλλά δεν είναι, αξεπέραστο.
Οι δημοτικές αρχές; Ακόμα και πριν το «καλό κράτος» του Καλλικράτη ήταν βαποράκια του χρήματος από το Κράτος, αργότερα από τη Νομαρχία και σήμερα από την Περιφέρεια, προς τους ιδιώτες. Ποτέ δεν φρόντισαν για τις υποδομές της Αίγινας. Του νησιού τους δηλαδή. Οι άνθρωποι της διπλανής μας πόρτας. Κοινοτικές γεωτρήσεις που δεν λειτουργούν για το κοινό καλό, πηγές όπως στο δάσος μεταξύ Παλιά Χώρας και Σουβάλας-Αγίων που έκλεισαν χωρίς να στερέψουν, πλοία-υδροφόρες που δεν αγοράστηκαν για μια φτηνή μεταφορά, στέρνες που δεν κατασκευάστηκαν ως όφειλαν σε κάθε οικοδομή, φραγματάκια ανάσχεσης των όμβριων σε κατεβασιές των βουνών μας δεν έγιναν (πέρα από κάποια ξεχαρβαλωμένα φραγματάκια) για να μην χάνεται στη θάλασσα ούτε μια σταγόνα απ’ τη βροχή, η ντόπια παραγωγή δεν στηρίχθηκε από άποψη συνέχειας και υποδομών, η περιφέρεια του νησιού απομονώθηκε από ένα τουρισμό που θα μπορούσε να αποτελέσει πεδίο ισχυροποίησης δεσμών και γνωριμίας με τις απίστευτες ομορφιές και ιστορικούς θησαυρούς της.
Τι έκαναν; Αισχρή διαχείριση. Υποθήκευσαν το νησί στα τραπεζικά δάνεια, στους ιδιώτες, στο κράτος και στους τσιφλικάδες πολιτικούς, δημιούργησαν ένα τουρισμό των 200 μέτρων της παραλίας της πόλης της Αίγινας, χρεώθηκαν και συνεχίζουν να χρεώνονται σε ιδιώτες όπως στους υδρομεταφορείς βοηθώντας τους να επεκτείνουν τα μονοπώλιά τους, αυξάνουν την τιμή του νερού κρατώντας ένα γενναίο ποσό για πολιτιστικό τέλος και σήμερα στέκονται αμήχανοι μπροστά στον Καλλικράτη που είναι ένα μόνιμο αποκεντρωμένο μνημόνιο για τη Χώρα μας. Και με ανοιχτό το στόμα μπροστά στους προαγωγούς της ιδιωτικοποίησης των νερών. Ζητιανεύοντας κάθε τόσο χρήμα από την περιφέρεια και εύνοια από τους πολιτικούς για τις μικρές κρίσεις-θέατρο που προκαλούν οι νερουλάδες. Και μπροστά μας το φάσμα της σύνδεσης με την προ των θυρών ιδιωτικοποίησης της ΕΥΔΑΠ και ΕΥΔΑΠ Νήσων. Με μια συνολικής επένδυση των μέχρι τώρα 30 εκατομμυρίων ευρώ. Αυτό λέει η μελετο-κατασκευή όπως αυτές που συναντούν κατά τη διαδικασία της κατασκευής διάφορα ανυπέρβλητα εμπόδια για να αυξάνουν το κόστος. Ε, δεν θα βρουν μπροστά τους κάποιο βράχο; Κάποιο εμπόδιο; Τέλος, η ΕΥΔΑΠ Νήσων είναι το κατάλληλο εφεύρημα για την υπαγωγή όλων των νερών της περιφέρειας μας υπό μια ρυθμιστή αρχή. Ποια; Την εταιρία φυσικά που θα νοικιάσει ή θα αγοράσει με το αζημίωτο τα νερά μας και τις υποδομές μας. Ακόμα και την αποικιακή σύνδεσή μας με την ΕΥΔΑΠ και όλα τα χερσαία έργα που θα γίνουν για να φάνε οι ιδιώτες.
Η αστικοποίηση του νησιού μας έχει κι άλλες πτυχές που δεν θα αναπτυχθούν στο παρόν. Μόνο μια ως υστερόγραφο που συνδέεται άμεσα με τις απόλυτες ανάγκες μας όπως αυτή για το νερό. Ποια είναι; Τα πάσης φύσεως απόβλητά μας. Αυτά που εξάγουμε επί πληρωμή για να μην πεθάνουμε από πανούκλα και λεπτοσπείρωση, δίπλα σ’ αυτό που εισάγουμε επί πληρωμή πάλι για να μην πεθάνουμε. Όχι για να ζούμε, αλλά για να μην πεθάνουμε. Τι εξάγουμε; Συνήθως αυτό που βρωμάει στους κάδους και είναι χρήσιμο υλικό. Που στην περίπτωση μιας στοιχειώδους αυτοργάνωσης θα μπορούσε να είναι αρίστης ποιότητας ζωοτροφή και πλούσιο φυτικό λίπασμα για τα χωράφια. Με τα μπάζα θα μπορούσαμε να έχουμε αποκαταστήσει τα νταμάρια που έκαναν την Αίγινα εργοτάξιο στο παρελθόν. Σε μια περίοδο που αποτυπώνεται η υπαγωγή ενός νησιού σε προάστιο της Αθήνας και οι άνθρωποί του σε αθύρματα της διεθνούς αγοράς.
Έτσι λοιπόν ανοίγουμε ένα διάλογο, που θα μπορέσει ίσως μέσω μιας γενικότερης επίγνωσης να αναδείξει συμπεράσματα κι ίσως κάποιες θέσεις αγώνα, όχι απλά για το νερό, ως Η2Ο, αλλά για την ίδια τη ζωή μας.
Σχεδία στ’ ανοιχτά της Αίγινας
Σεπτέμβρης 2012
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΑΡΙΘΜΩΝ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΩΝ
1)Η Intel που έχει εργοστάσια στη Σάντα Κλάρα, χρησιμοποιεί 1.400.000 τόνους νερό. Τα εργοστάσιά της στην Αλόχα άλλους 1.000.000 το χρόνο. Η Βάλκερ Σιλτρόνικ, εργοστάσιο πυριτίου χρειάζεται 3.000.000 τόνους το χρόνο.
2)Ένα αυτοκίνητο χρειάζεται 150 τόνους νερό.
3)Ένα τσιπάκι χρειάζεται 38 λίτρα κι ένα μεσαίου μεγέθους εργοστάσιο χρησιμοποιεί 190.000 τόνους. Όσο μια πόλη 20.000 κατοίκων.
4)Το γραφείο προστασία του Περιβάλλοντος εκτιμά ότι οι αμερικανικές πόλεις θα πρέπει να ξοδέψουν περίπου 150 δισεκατομμύρια δολάρια τις επόμενες δεκαετίες για τις βελτιώσεις των υποδομών ύδρευσης. Και για τα συστήματα αποχέτευσης άλλα 460 δισεκατομμύρια δολάρια. (2002)
5)Το 1994 η Τζακάρτα της Ινδονησίας χτυπήθηκε από ανομβρία και λειψυδρία. ΟΙ εγκαταστάσεις όμως γκολφ για τους τουρίστες συνέχισαν να υδροδοτούν με 1000 κυβικά νερό την ημέρα.
6)Στην κορύφωση μιας τρίχρονης ξηρασίας, το 1998, στην Κύπρο, η κυβέρνηση έκοψε την παροχή νερού κατά 50% στους αγρότες εξασφαλίζοντας τις ανάγκες σε ύδρευση, 2 εκατομμυρίων τουριστών.
7)Κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 με το «ευχαριστούμε Αθήνα», ο Δ. Κουτσογιάννης, καθηγητής του τομέα των υδάτινων πόρων του ΕΜΠ και συνυπεύθυνος της ολυμπιακής επάρκειας νερού έλεγε για τον πιθανό περιορισμό στην κατανάλωση 4 εκατομμυρίων κατοίκων σε περίπτωση που οι συνθήκες δεν ήταν ευνοϊκές.
8)Λίτρα νερού που αντιστοιχούν ανά ημέρα: Αφρική: 17, Ασία: 31, Αγγλία: 122, Γαλλία: 164, ΗΠΑ: 211, Ισπανία: 265
9)5.000 παιδιά πεθαίνουν ημερησίως από έλλειψη νερού
10)Στη δεκαετία του 1990, 143 περιπτώσεις ξηρασίας επιδείνωσαν τη ζωή 185 εκατομμυρίων ανθρώπων… Η λίμνη Τσαντ περιορίστηκε από τα 6.900 τετραγωνικά μίλια σε 1.500 στα τελευταία 20νχρόνια (2001). Πού στο διάολο πήγαν τα υπόλοιπα 5.400; Μήπως η Νιγηρία που κατέχει το ¼ της λίμνης χρησιμοποιεί τα νερά για την κατεργασία διαμαντιών;
11)Η παροχή νερού σε ανθρώπους και επιχειρήσεις είναι ήδη (2000) μια βιομηχανία με τζίρο 4000 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο. Αυτό το νούμερο αποτελεί σήμερα το 40% του μεγέθους του πετρελαϊκού τομέα και είναι κατά 1/3 μεγαλύτερο από το παγκόσμιο μέγεθος της φαρμακοβιομηχανία. Τρελά λεφτά!
12) 13)Τη δεκαετία του 90, 93 κράτη προστέθηκαν στον κατάλογο όσων ιδιωτικοποίησαν συνολικά ή εν μέρει τα δίκτυα νερού. Ολόκληρη η Βόρεια Αμερική, 23 κράτη της Λατινικής, 20 στην Ευρώπη, 30 στην Αφρική και μέση Ανατολή και 17 στην Ασία. Σε ακόμα περισσότερα κράτη εκείνη την περίοδο οι διαπραγματεύσεις γίνονται απευθείας ανάμεσα στις εταιρίες και τις δημοτικές αρχές. Εκτός από τις δυο γαλλικές άλλες τρεις εταιρίες νέμονται τα παγκόσμια αποθέματα νερού: η γαλλική Σορ, η αγγλογερμανική Τέιμς και η αμερικανική Μπέχτελ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΜΑΣ
1)«Αν οι πόλεμοι αυτού του αιώνα γίνονται για το πετρέλαιο, στον επόμενο αιώνα θα γίνονται για το νερό» Ισμαήλ Σερατζελντίν, αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας.
2)«Στο Τέξας υγρό χρυσάφι είναι πλέον το νερό και όχι το πετρέλαιο» New York Times 16-4-2001
3) «Οτιδήποτε λοιπόν, το αποσπά από την κατάσταση στην οποία η Φύση έχει εξασφαλίσει και αφήσει, το έχει αναμίξει με την εργασία του και το έχει συνδέσει με κάτι το οποίο του ανήκει και ως εκ τούτου γίνεται ιδιοκτησία του» Τζόν Λόκ
4)«Η μοίρα του ανθρώπου είναι να κατακτήσει όλη τη γη και η μοίρα της γης είναι να υποταχθεί στον άνθρωπο. Δεν μπορεί να υπάρχει καθολική κατάκτηση της γης ούτε πραγματική ικανοποίηση για την ανθρωπότητα, αν μεγάλα τμήματα της γης παραμένουν έξω από τον πλήρη έλεγχο του ανθρώπου. Μόνο όταν όλα τα μέρη της γης αναπτυχθούν με την καλύτερη υπάρχουσα γνώση και περιέλθουν σε ανθρώπινο έλεγχο, θα μπορεί πλέον ο άνθρωπος να πει ότι η γη του ανήκει…» John Widtsoe από το τμήμα διαχείρισης υδάτινων πόρων των πρώιμων ΗΠΑ
5)Από ομιλία του Λίντον Τζόνσον στα 1966 όταν παρουσίαζε το πρόγραμμα «Νερό για την Ειρήνη» στην Ινδία: «Βρισκόμαστε σε αγώνα προς την καταστροφή. Πρέπει να καλυφθούν οι παγκόσμιες υδατικές ανάγκες, αλλιώς το αναπόφευκτο αποτέλεσμα θα είναι μαζικός λιμός…Αν αποτύχουμε σας διαβεβαιώ σήμερα ότι ούτε η πρωτοφανής δύναμη του Αμερικανικού Στρατού δεν θα μπορεί να διατηρήσει την ειρήνη για πολύ».
6)Πρωθυπουργός της Ινδίας Ρατζίβ Γκάντι, 1980: «Η σημερινή κατάσταση είναι ότι από το 1951 έχουν ξεκινήσει 246 μεγάλα επιφανειακά αρδευτικά έργα. Μόνο 66 από αυτά έχουν ολοκληρωθεί ενώ 181 είναι ακόμα υπό κατασκευή. Ίσως, μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι ο λαός δεν έχει δει σχεδόν κανένα όφελος από αυτά τα έργα. Για 16 χρόνια δίνουμε χρήματα. Οι άνθρωποι δεν έχουν λάβει τίποτα απ’ όσα δικαιούνται, ούτε άρδευση, ούτε νερό, ούτε αύξηση παραγωγής, ούτε βοήθεια στην καθημερινή τους ζωή».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΜΑΣ
1)«Η γη έχει αρκετά για να καλύψει τις ανάγκες όλων μας, αλλά όχι αρκετά για να ικανοποιήσει την απληστία λίγων» Μαχατμά Γκάντι
2)Το νερό στην αραβική, στην ουρντού και στην ινδουιστική λέγεται ab. Η φράση Abad raho είναι χαιρετισμός που εύχεται ευημερία και αφθονία. Στα ουρντού η λέξη abadi περιγράφει τον ανθρώπινο οικισμό
3)Από τις εισηγήσεις του Ιουστινιανού: «Σύμφωνα με το νόμο της φύσης αυτά τα πράγματα είναι κοινά για την ανθρωπότητα –ο αέρας, το τρεχούμενο νερό, η θάλασσα κατά συνέπεια οι ακτές της»
4)«Το νερό είναι κάτι που κινείται, που περιπλανιέται και είναι αναγκαίο να είναι κοινόχρηστο σύμφωνα με το νόμο της φύσης, έτσι ώστε εγώ να μπορώ να έχω μια προσωρινή, εφήμερη επικαρπία του νερού» Ουίλιαμ Μπλάκστοουν
4)Από το Κοράνι: «Το νερό είναι η πηγή όλης της ζωής»
5)ΟΣηκουάνας ήταν θεός. Η Τάμεσις στην Αγγλία ήταν θεότητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΓΙΝΑ-ΠΡΟΦΗΤΕΙΕΣ ΤΟΥ 1975
Από τη χωροταξική Ρυθμιστική μελέτη νήσων Αιγίνης Αγκιστρίου και των πέριξ νησίδων μετά πολεοδομικών –ρυμοτομικών σχεδίων οικισμών και ζωνών αναπτύξεως «Αίγινα 3»
Από τα γραφεία Μελετών: 1)Σ. ΜΑΥΤΑ-ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Η. ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ 2) Γ.ΜΙΧΑΛΙΤΣΙΑΝΟΥ
Ελληνική Δημοκρατία-Υπουργείον Συντονισμού
«Οι βασικότεροι λόγοι που έκαναν την ανάθεση της μελέτης της Αιγίνης αναγκαία, είναι ότι η θέση του νησιού μέσα στον ευρύτερο χώρο των Αθηνών συνδυαζόμενη με το καλό κλίμα και τα στοιχεία τουριστικής έλξεως (μνημεία, νησιώτικη παράδοσις, γραφικότητης τοπίων, ακτές) έχουν καταστήσει την Αίγινα ήδη από εικοσαετίας τόπο μεγάλης εκδρομικής και παραθεριστικής κινήσεως με πολλές δυσμενείς επιπτώσεις πάνω στην ελκυστικότητα του νησιού και μακροχρονίως πάνω στην τοπική οικονομία… Η θέσις, το κλίμα η θάλασσα και η έλξις των τοπίων και μνημείων αποτελούν μια σημαντική δυνατότητα τουριστικής αναπτύξεως για το νησί, που όμως έχει ήδη εξελιχθή σε ψηλά επίπεδα αλλά με τρόπο που χωρίς να ανεβάζη το εισόδημα των κατοίκων, έχει προκαλέσει επιζήμιες επιπτώσεις στους ίδιους τους τουριστικούς πόρους και στη λοιπή οικονομία…»
«…O συνολικός πληθυσμός της περιοχής μελέτης ήταν το 1971 10.186 άτομα. Στο διάστημα 1961-1971 ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά 6,38%. Η αύξησις αυτή ήταν μικροτέρα από άλλες περιοχές του νομού Αττικής-Πειραιώς. 62% του πληθυσμού της περιοχής μελέτης κατοικεί στην Χώρα της Αίγινας. Οι συνθήκες στεγάσεως στην περιοχή μελέτης κρίνεται ότι δεν είναι ικανοποιητικές, δεδομένου ότι το 95% των νοικοκυριών δεν διαθέτουν λουτρό ή ντους και 26% δεν διαθέτουν κουζίνα ή αποχωρητήριο, τέλος δε 30% των νοικοκυριών στεγάζονται με πυκνότητα μεγαλύτερη των 9 ατόμων στο δωμάτιο. Το επίπεδο της οικονομίας της περιοχής μελέτης είναι από τα χαμηλότερα του νομού Αττικής-Πειραιώς λόγω ελλείψεως πόρων. Στον πρωτογενή τομέα η Αίγινα παρουσιάζει την χαρακτηριστική εξειδίκευση στη φιστικιά. Γενικά ο πρωτογενής τομέας πάσχει από έλλειψη νερού. Η θέσις, το κλίμα η θάλασσα και η έλξις των τοπίων και μνημείων αποτελούν μια σημαντική δυνατότητα τουριστικής αναπτύξεως για το νησί, που όμως έχει ήδη εξελιχθή σε ψηλά επίπεδα αλλά με τρόπο που χωρίς να ανεβάζη το εισόδημα των κατοίκων, έχει προκαλέσει επιζήμιες επιπτώσεις στους ίδιους τους τουριστικούς πόρους και στη λοιπή οικονομία…»
«…Στο δευτερογενή τομέα δεν υπάρχει αξιόλογη ανάπτυξις ούτε δυνατότητες
Η σύνθεσις της απασχολήσεως είναι:
-πρωτογενής 48%
-δευτερογενής 27%
-τριτογενής 25%
Στην περίοδο δε της τουριστικής αιχμής είναι:
-πρωτογενής 32%
-δευτερογενής 15%
-τριτογενής 52%
Το εισόδημα και η διάρθρωσις αυτού το 1972 ήτανε συνολικό εισόδημα 131 εκατ. Δρχ. (χωρίς εισόδημα οικοπέδων) κατά κεφαλήν 32.000 δρχ. (χωρίς εισόδημα οικοπέδων)
πρωτογενής 43%
δευτερογενής 23%
τριτογενής 34%
τουρισμός 27%
Υπάρχουν δυνατότητες βελτιώσεως της οικονομίας της περιοχής, με επίλυση του προβλήματος του νερού για τον πρωτογενή τομέα, με ορθολογικότερη αξιοποίηση των τουριστικών πόρων, κατασκευή της απαραίτητης υποδομής και περιορισμό της μη τοπικής οικονομικής δραστηριότητας λόγω της οποίας το παραγόμενο εισόδημα εξάγεται από τον τόπο…»
«…Ο τουρισμός στην Αίγινα είναι παραθεριστικός και εκδρομικός. Το τουριστικό ρεύμα στην Αίγινα αποτελεί σε αριθμό διανυκτερεύσεων το 0,66% του τουριστικού ρεύματος της Χώρας, ενώ ο πληθυσμός της αποτελεί το 0,12% του πληθυσμού της Χώρας. Στην τριετία 1969-1972 η αύξησις των διανυκτερεύσεων ήταν 23% των ημεδαπών και 275% των αλλοδαπών, ενώ στο σύνολο Χώρας η αύξησις ήταν 8,8% και 123% αντιστοίχως. Οι ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες αποβίβασαν το 1972 654,5 χιλιάδες επιβάτες και 32,6 χιλιάδες οχήματα, το 30% των οποίων κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο. Το σύνολο σχεδόν της κινήσεως εξυπηρετείται από το λιμάνι της Αίγινας, το οποίο παρουσιάζει συμφόρηση. Κατά μια μέρα αιχμής στη νήσο Αίγινα βρίσκονται 31.000 άτομα με τη σύνθεση:
10.000 κάτοικοι
13.000 παραθεριστές
3.000 πελάτες ξενοδοχείων
5.000 εκδρομείς
Απ’ αυτό φαίνεται ότι ο πληθυσμός της ημέρας αιχμής είναι τριπλάσιος του γηγενούς και ότι το μεγαλύτερο μέρος είναι παραθερισταί. Επίσης φαίνεται ότι η τουριστική κίνησις εκτός ξενοδοχείων είναι σημαντική και οι συνήθεις μετρήσεις βάσει διανυκτερεύσεων δίνουν υποεκτιμήσεις του ημεδαπού κυρίως τουριστικού κύματος.
Οι σχέσεις κλινών ξενοδοχείων προς τις κλίνες τουριστικών δωματίων στην Αίγινα είναι 1:1,2 (υπάρχουν 1.210 κλίνες ξενοδοχείων και 1.483 κλίνες τουριστικών δωματίων) ενώ στην Ελλάδα στο σύνολό της η σχέσις είναι 1:0,9. Δεν υπάρχουν ξενοδοχεία Α΄ κατηγορίας στη νήσο Αίγινα. Στο Αγκίστρι δεν υπάρχει κανένα ξενοδοχείο.
Στην περιοχή μελέτης υπάρχουν 2.677 παραθεριστικές κατοικίες (έναντι 4.156 μονίμων) ωρισμένες δε περιοχές είναι καθαρά τόπος παραθερισμού με ελάχιστες μόνιμες κατοικίες.
Το σύνολο των απασχολούμενων στον τουρισμό στο πεντάμηνο Απριλίου-Σεπτεμβρίου είναι 1.090 άτομα. Κατά την λοιπή περίοδο οι απασχολούμενοι είναι μόνο 200.
Στην πόλη της Αίγινας υπάρχει το 60% των καταστημάτων εξυπηρετήσεως των τουριστών. Το 25% όμως των κλινών ξενοδοχείων.Από πλευράς ξενοδοχειακού δυναμικού η σημαντικώτερη περιοχή είναι η Αγία Μαρίνα που έχει το 50% των ξενοδοχειακών κλινών.
Τα πολιτιστικά στοιχεία έλξεως επισκεπτών στην περιοχή μελέτης είναι:
-ο ναός της Αφαίας δωρικός ναός
-ο αρχαιολογικός χώρος Κολώνας (περιέχει λείψανα προϊστορικού οικισμού, τειχών δωρικού ναού, κτηρίων κλασσικής εποχής και ελληνιστικής εποχής)
-τάφοι διαφόρων εποχών
-ο αρχαιολογικός χώρος Ελλανίου όρους (ερείπια ναού ελληνιστικής εποχής και ναός βυζαντινός)
-η Παληαχώρα (λείψανα μεσαιωνικής πρωτεύουσας της Αίγινας με 38 ναούς οι οποίοι σώζονται μέχρι και σήμερα)
-οι βυζαντινές εκκλησίες σε διάφορα μέρη της νήσου
-νεώτερα μνημεία (Κυβερνείο, Εϋνάρδειο ορφανοτροφείο, που έχει μετατραπεί σε φυλακές, αρχοντικά της εποχής του Καποδίστρια και μεταγενέστερα
-η παραδοσιακή αρχιτεκτονική (αιγαιοπελαγίτικη, στεριανή και νεοκλασική).
Τα στοιχεία αυτά, πάνω στα οποία βασίστηκε η αρχική έλξις επισκεπτών, η οποία εξελίχθηκε σε σημαντική τουριστική ανάπτυξη της περιοχής, παρουσιάζουν μεγάλα προβλήματα στη σημερινή τους κατάσταση. Έχουν αλλοιωθή, τα ίδια ή ο χώρος μέσα στον οποίο βρίσκονται και είναι, κατά το πλείστον, ξεκομμένα από τη σύγχρονη ζωή.
Πέρα από τα πολιτιστικά στοιχεία υπάρχουν και αξιόλογα τοπία, η νησιώτικη ατμόσφαιρα, το κλίμα και οι ακτές που έλκουν τους επισκέπτες.
Το έτος 2000 υπολογίζεται ότι κατά μίαν ημέρα αιχμής θα υπάρχουν πάνω στην περιοχή μελέτης 85.000 άτομα (έναντι (31.000 σήμερα) με την σύνθεση:
20.000 κάτοικοι
28.000 παραθεριστές
17.000 πελάτες ξενοδοχείων
20.000 επισκέπτες (εκδρομείς)
Οι απασχολούμενοι στον τουρισμό, το έτος 2000, προβλέπεται να είναι 1.200 μονίμως και 3.000 στην περίοδο αιχμής. Το προβλεπόμενο τουριστικό εισόδημα για το 1987 προβλέπεται ότι θα αποτελή 40% του γενικού εισοδήματος (έναντι 29% σήμερα)…»
«Από πλευράς υδροδοτήσεως υπάρχει οξύ πρόβλημα. Ο υπόγειος ορίζοντας έχει κατέβει και υπάρχει κίνδυνος αλατώσεως και μολύνσεως… Ο πληθυσμός της Χώρας ήταν, το 1971, 6.000 κάτοικοι, 60% του πληθυσμού περιοχής μελέτης. Για το έτος 2000 σύμφωνα με την επιλεγείσα χωροταξική λύση θα είναι 9.500, 44% του πληθυσμού περιοχής μελέτης. Στην περιοχή της Χώρας έχουμε το 30% της γεωργικής γης της περιοχής μελέτης, παράγεται δε το 57% των κηπευτικών, 75% των καρπών δενδρωδών καλλιεργειών, 77% των φιστικιών. Το 70% του γεωργικού εισοδήματος της περιοχής προέρχεται από τη Χώρα. Επίσης το 70% των κεφαλιών βοοειδών και το 67% των κεφαλιών ορνίθων υπάρχει στην περιοχή αυτή. Η υπεροχή της περιοχής στον γεωργικό τομέα οφείλεται στην ύπαρξη εκεί του μεγαλυτέρου μέρους των γόνιμων εδαφών, του αγοραστικού κοινού και της υποδομής των μεταφορών. Το έτος 2000,σύμφωνα με τη μελέτη, η περιοχή θα έχει διατηρήσει την γεωργική δραστηριότητα διότι καταβάλλεται προσπάθεια να αποφευχθή η οικιστική επέκτασις σε γόνιμα εδάφη. Με την επίλυση δε του υδρευτικού προβλήματος και με την τεχνολογική πρόοδο θα βελτιωθή η παραγωγικότης του γεωργικού τομέως».
«…Βασικά επιδιώκεται να ξεπεραστούν τα εμπόδια που παρακωλύουν την φυσιολογική εξέλιξη της πόλεως, όπως είναι η πόλωσις των λειτουργιών στο συμφορημένο κέντρο, η ύπαρξις φραγμών στην επέκταση (π.χ. η ύπαρξις φυλακών και γηπέδου εμποδίζει την ανάπτυξη προς τον νότον) ή η, για κερδοσκοπικούς λόγους, παράλογη επέκταση του δικαιώματος δομήσεως σε όλη τη γόνιμη γη (χαρακτηρισμός μιας εκτάσεως 13.000 στρεμμάτων σαν οικισμού προ του ’23)…»
«…Εξετάζονται τέλος τρεις εναλλακτικές εικόνες ρυθμίσεων του χώρου:
-η εικόνα των τάσεων, δηλαδή η διατήρησις της δυνατότητος οικοδομήσεως πάνω στο σύνολο των 13.000 στρεμμάτων που έχουν χαρακτηρισθεί σαν οικισμοί προς του ’23 και μπορούν να οικοπεδοποιηθούν με αρτιότητα 150 τ.μ. σε ακτίνα 4 χλμ. Από το κέντρο της Χώρας. Τούτο σημαίνει κατάτμηση της γόνιμης γεωργικής γης και ψευτοαστικοποίηση διότι θα χτιστή μόνο το 2% της χωρητικότητος με διασπορά, μεγάλο κόστος υποδομής, αλλοίωση του περίγυρου του παραδοσιακού οικισμού. Πλήρης καταστροφή του παραδοσιακού κεντρικού πυρήνος λόγω πιέσεων.
-η εικόνα της μεγίστης συγκεντρώσεως, της νέας επεκτάσεως σε μια μόνον περιοχή. Τούτο σημαίνει πλήρη αντιστροφή των τάσεων και επομένως μεγάλο κόστος οικονομικό, διοικητικό και κοινωνικό εφαρμογής, ενώ αντίθετα το κόστος κατασκευής της υποδομής, η εξυπηρέτηση των κατοίκων και η δυνατότης διατηρήσεως του παραδοσιακού οικισμού και περίγυρου είναι στοιχεία ευνοϊκά της εικόνας.
-η ενδιάμεση εικόνα, δηλαδή η εκλογή περισσοτέρων της μιας περιοχών για νέα ανάπτυξη, με είδος αναπτύξεως προσαρμοσμένο στα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής. Αυτό σημαίνει ένα συνδυασμό των πλεονεκτημάτων των προηγούμενων εικόνων, έτσι ώστε να έχη δυνατότητες εφαρμογής χωρίς μεγάλη αναστάτωση όπως στην πρώτη εικόνα, αλλά και πλεονεκτήματα λειτουργίας όπως η δεύτερη…»
«…Παρά το γεγονός ότι η Αίγινα έχει κυρηχθή ως προστατευόμενος οικισμός, δεν δίδει την εντύπωση ότι έχει καταβληθή προσπάθεια συντηρήσεως. Πολλά νέα, άσχημα και ‘’ξένα’’ στο τοπικό περιβάλλον στοιχεία έχουν χρησιμοποιηθεί και έχουν διαβρώσει σημαντικά τον χαρακτήρα της Αίγινας.
Η Χώρα της Αίγινας είναι διάστικτη από αξιόλογα κτίρια, παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, επί πλέον διαθέτει τον αρχαιολογικό χώρο της Κολώνας. Το σύνολο όμως των μνημείων αυτών δεν έχει ικανοποιητικά διατηρηθή και ενταχθή στη σύγχρονη ζωή, η οποία δημιουργεί πιέσεις αλλοιώσεως.
Οι χρήσεις γης χαρακτηρίζονται από μεγάλη συγκέντρωση υπηρεσιών στο κέντρο και από έλλειψη κοινόχρηστων ελεύθερων χώρων.
Υπάρχει ένα εγκεκριμένο σχέδιο πόλεως νομοθετημένο με διάταγμα του 1898. Χαρακτηριστικό του σχεδίου αυτού αποτελεί η έλλειψη σεβασμού στον παραδοσιακό χαρακτήρα της χαράξεως, του πλάτους και της μορφής γενικά των οδών, στην τοπογραφία και στις υπάρχουσες ιδιοκτησίες. Η εφαρμογή του απαιτεί πλήθος προσαρτήσεων και αποζημιώσεων.
Ανάλογα με το τι συμφέρει κάθε φορά τον ιδιοκτήτη οι καινούργιες οικοδομές πότε τοποθετούνται στην υφισταμένη οικοδομική γραμμή, πότε τοποθετούνται σύμφωνα με το εγκεκριμένο σχέδιο πόλεως, με αποτέλεσμα να οξύνεται το πρόβλημα κυκλοφορίας στην πόλη.
Οι επιτρεπόμενες ελάχιστες επιφάνειες οικοπέδων είναι 40-60 μ2, ισχύον σύστημα είναι το συνεχές και το επιτρεπόμενο μέγιστο ύψος οικοδομών είναι τα 8 μ., ή δυο ορόφοι ανεξαρτήτου πλάτους δρόμου μέχρι 8 μ. Για πλάτος δρόμου πάνω από 8μ. επιτρέπεται ύψος 11μ. (Εν τούτοις δεν υπάρχουν παρά 39 οικοδομές τριώροφες από τις 1280 της Χώρας και από αυτές μόνο οι 12 είναι παλιές. Τούτο δείχνει ότι δεν υπάρχει πίεσις για ψηλότερα κτήρια.
Παρά τους ισχύοντες όρους δομήσεως και τις προδιαγραφές της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας που απαγορεύουν περισσότερους από τρεις ορόφους έχουμε σήμερα 5 τετραώροφες και μία πενταόροφη. Το ισχύον οικοδομικό σύστημα το συνεχές ευθύνεται τόσον για την μεγαλύτερη αλλοίωση του παραδοσιακού χαρακτήρα της πόλεως όσον και για την απαράδεκτη αύξηση της πυκνότητος της πόλεως (διότι δίνει την δυνατότητα να χτιστή η παραδοσιακή αυλή ενώ συγχρόνως η παλιά οικία στο βάθος καταλαμβάνει τμήμα ή ολόκληρον τον υποχρεωτικώς ακάλυπτο χώρο του οικοπέδου».
