Ίσως θα ήταν απορίας άξιο, πως ένας επαγγελματίας ενός χώρου, ο οποίος προσδοκά πάρα πολλά απ’ αυτήν την Ολυμπιάδα, πώς γίνεται να είναι αντίθετος, και να είναι εξαρχής αντίθετος, θα τολμούσα να πω, κι ας με συγχωρέσουν οι φίλοι της Πρωτοβουλίας Πολιτών, ότι ήμουν ο πρώτος που ύψωσα φωνή. Η αλήθεια είναι ότι εκνευρίστηκα γιατί διαπίστωσα πάρα πολύ γρήγορα ότι μας κοροϊδεύανε. Αρκούσε μια απλή μελέτη του φακέλου υποψηφιότητας. για να διαπιστώσει κανείς τα ψεύδη τα οποία υπήρχαν μέσα εκεί. Για να διαπιστώσει ότι με τρόπο εντελώς ερασιτεχνικό, προσπαθούσαν να κάνουν το άσπρο μαύρο. Ήμουν ο πρώτος που είπα, ότι με βάση τα όσα συνηθίζονται στη χώρα αυτή τελικά το κόστος αυτής της Ολυμπιάδας θα φτάσει το 1,5 τρις. Κι ήταν πάρα πολύ απλό. Το 50% τουλάχιστον των εσόδων του προϋπολογισμού, στηρίζονται σε εντελώς επισφαλείς πηγές εσόδων.

Το πραγματικό κόστος της διοργάνωσης

Όσον αφορά τα έξοδα, θα έλεγε κανείς ότι είναι εντελώς υποκοστολογημένα ή μέσα σ’ αυτά δεν περιλαμβάνονται δαπάνες για πολύ βασικούς τομείς αυτής της διοργάνωσης, όπως για παράδειγμα η τηλεοπτική τους κάλυψη, ή η τεχνολογία και τα συστήματα πληροφορικής, αλλά το μεγάλο σκάνδαλο είναι αυτός ο δεύτερος προϋπολογισμός. Ο προϋπολογισμός των έργων, τα οποία απαιτούνται για να γίνουν αυτοί οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Τι μας λένε. Μας λένε ότι το 72% των αθλητικών εγκαταστάσεων είναι δήθεν έτοιμο. Δεν μπορώ να καταλάβω δηλ, πώς το μετράνε; Μέσα στις Ολυμπιακές εγκαταστάσεις δεν υπολογίζεται το Ολυμπιακό χωριό, το οποίο δεν υπάρχει. Κι αυτές οι νέες αθλητικές εγκαταστάσεις, συνολικής χωρητικότητας 170.000 θέσεων ως τί λογίζονται; Έχουν εκτός του προϋπολογισμού αυτές τις εγκαταστάσεις συνολικής χωρητικότητας 170.000 θέσεων για τις οποίες προβλέπουν ότι θα κοστίσουν συνολικά γύρω στα 75 δις.

Θα σας πω μόνο το εξής: το νέο μεγάλο γυμναστήριο που δημοπρατήθηκε στη Θεσσαλονίκη της Μίκρας θα έχει χωρητικότητα γύρω στις 15.000 θέσεις και δημοπρατήθηκε στα 51 δις. Τώρα πώς θα φτιάξουνε μετά από τόσα χρόνια αθλητικές εγκαταστάσεις συνολικής χωρητικότητας 170.000 θέσεων με 70 δις, αυτό μάλλον με εγχείρημα φακίρηδων μοιάζει. Επίσης μια άλλη εμπειρία σχετικά πρόσφατη. Το κλειστό Ολυμπιακό Στάδιο της Αθήνας με τιμές της προηγούμενης δεκαετίας και συνολική χωρητικότητα 20.000 θέσεων κόστισε 25 δις. Αν πάρει κανείς, με το απλό μυαλό, γιατί εγώ δεν είμαι ούτε μηχανικός ούτε πολεοδόμος ούτε οικονομολόγος, και πει ότι οι 20.000 θέσεις σε τιμές προηγούμενης δεκαετίας κόστισαν 25 δις οι 170.000 πόσο θα κοστίσουν; Είναι τουλάχιστον 8 φορές πάνω. Αυτή δεν είναι η αναλογία; Άρα λοιπόν θα ξεπεράσει το κόστος τα 200 δις όταν αυτοί μας λένε 75. Δηλαδή πάμε στο επί τρία. ‘Ολος αυτός ο προϋπολογισμός που υπάρχει έξω από το φάκελο κι αφορά τις αθλητικές εγκαταστάσεις, το Ολυμπιακό χωριό, τις απαραίτητες οδικές συνδέσεις, τις απαραίτητες επιχωματώσεις κλπ. θα πάει 3 φορές επάνω. Το υπολογίζουν 350 θα πάει στο 1 τρις με τις πιο μετριοπαθείς ας πούμε προβλέψεις και χώρια το παθητικό το οποίο θα προκύψει από τον προϋπολογισμό που αφορά αυτούς καθαυτούς τους αγώνες σύμφωνα με το φάκελο.

Τι άλλα παραμύθια μας λέει αυτός ο προϋπολογισμός πως βλέπουν σε έσοδα από τοπικούς χορηγούς ύψους 60 δις, λένε ότι θα βρούνε περίπου 20 χορηγούς οι οποίοι επί τέσσερα χρόνια θα πληρώνουν ο καθένας από 750 εκ. για να υπηρετήσουν αυτή τη μεγάλη ιδέα, δηλαδή σύνολο η κάθε εταιρεία χορηγός, 3 δις μέσα σε τέσσερα χρόνια. Εγώ δεν γνωρίζω, σύμφωνα με τον τζίρο που υπάρχει στην αγορά, τέτοιες εταιρείες εδώ στην Ελλάδα, που να είναι σε θέση να διαθέσουν ένα τέτοιο ποσό. Άλλωστε το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του κλασσικού αθλητισμού που έγινε πρόσφατα στην Αθήνα, αποτέλεσε μια πολύ χρήσιμη εμπειρία. Λοιπόν αυτό το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα το οποίο σε επίπεδο κλασσικού αθλητισμού ήταν το ίδιο ακριβώς με μια Ολυμπιάδα, δεν μπόρεσε να συγκινήσει ούτε έναν εθνικό χορηγό. Μα ούτε έναν. Δεν εισπράχθηκε μια δραχμή από εθνικές χορηγίες. Και μας λένε τώρα ότι το 2004 θα μαζέψουν 60 δις από εθνικές χορηγίες.

Η μεθόδευση του φιμώματος

Το να συνεχίσω πάνω στις αυθαιρεσίες και τους κινδύνους που περικλείει ο φάκελος αυτός θα έλεγα ότι δεν έχει νόημα, ότι είναι βαρετό. Εκεί που θα ήθελα να σταθώ και να επεκταθώ μάλλον, είναι στη συνομωσία σιωπής η οποία όχι μόνο υπήρξε αλλά ήταν απολύτως οργανωμένη. Και έχω εδώ το έγγραφοτο οποίο αποδεικνύει του λόγου το αληθές από που εκπορεύτηκε και πως ακριβώς μεθοδεύτηκε. Έχω λέω το έγγραφο, το επίσημο, με τις σφραγίδες και τις υπογραφές το οποίο αποδεικνύει από που εκπορεύτηκε αυτή η συνομωσία και πως ακριβώς μεθοδεύτηκε.

Αθήνα λοιπόν 26 Φεβρουαρίου 1997. Είναι λίγο μετά την περίφημη τηλεοπτική εκπομπή, τη μόνη και μοναδική που έγινε στον Αντένα, η οποία είχε τα εξής αποτελέσματα:

Πρώτον. Απεσύρθη από την κυκλοφορία αυτομάτως ο νεοδιορισθείς τότε γενικός διευθυντής του ΑΘΗΝΑ 2004, τέως βουλευτής κύριος Σοφούλης, ο οποίος είχε πάρει μέρος σ’ εκείνη την εκδήλωση, σ’ αυτή τη συζήτηση.

Δέυτερο. Εγώ πλήρωσα το θράσος μου, αν θέλετε, με την ακαριαία απομάκρυνσή μου από τον Αντένα. Θα μου πείτε τώρα πως συσχετίζεται ο Αντένα με το 2004 και την κυβέρνηση. Αν ανατρέξετε στα χρέη που έχουν ρυθμιστεί, στα χρέη του κυρίου Κυριακού, τα δισεκατομμύρια που έχουν ρυθμιστεί, είναι πάρα πολύ εύκολο να το βρείτε.

Και το τρίτο ήταν ότι από κει και πέρα δεν υπήρξε ούτε κιχ σε σχέση με την διεκδίκηση στα μέσα ενημέρωσης, τηλεόραση, κυρίως τηλεόραση, κρατική και ιδιωτική, και ραδιόφωνο και φυσικά στην πλειοψηφία των εφημερίδων, με φωτεινές εξαιρέσεις την Αυγή, την Καθημερινή και την Ελευθεροτυπία. Τι λέει λοιπόν το χαρτί.

Αθήνα 26 Φεβρουαρίου 1997. Σας αποστέλλουμε ένα ενημερωτικό σημείωμα με τίτλο: Πώς πρέπει να αντιμετωπίσουμε την κριτική. Η στάση μας και η στρατηγική επικοινωνίας. Προκειμένου κλπ, όλοι οι εμπλεκόμενοι, κλπ.

Γιάννα Αγγελοπούλου – Δασκαλάκη Πρόεδρος, υπαγορεύτηκε και υπογράφτηκε κατά την απουσία της, Γιάννης Γιαννάκης αναπληρωτής γενικός διευθυντής.

Αυτό το οποίο ισχυρίζονται ότι αποτέλεσε ένα απλό εσωτερικό έγγραφο, απεστάλη σε όλα τα μέλη του 2004, σε όλα τα μέλη της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων, σε όλους τους βουλευτές και σε όλους τους Υπουργούς. Και γι’ αυτό άλλωστε περιήλθε στα χέρια μου. Δεν θα σας το διαβάσω όλο* θα σας διαβάσω μόνο τα δύο χαρακτηριστικά αποσπάσματα που υπάρχουν στο τέλος. Υποτίθεται ας πούμε ότι αυτό το χαρτί έχει μια αθωότητα. Δηλαδή το πώς θα προβάλλουμε την υποψηφιότητά μας και πώς εν πάση περιπτώσει θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε την κριτική, όχι πώς δεν θα της δώσουμε έδαφος. Κοιτάτε όμως τι λέει εδώ. Δεν πρέπει να διαμορφωθούν από μας προϋποθέσεις προβολής των επιχειρημάτων που αντιτάσσονται στην υποψηφιότητα. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις προβολής. Μα δεν υπάρχουν άλλες από τον δημόσιο διάλογο. Δεν υπάρχουν άλλες από τη συζήτηση σ’ ένα ραδιόφωνο, από τη συζήτηση σ’ ένα talk show στην τηλεόραση ή από ένα στρογγυλό τραπέζι που θα διοργάνωνε ενδεχομένως μια εφημερίδα. Θα πρέπει να αποφεύγεται κάθε τι που εκθέτει την υποψηφιότητα στο ευρύ κοινό με εμπλοκή π.χ σε προσπάθειες λεπτομερούς απάντησης για ζητήματα που αφορούν μικρές μόνο ομάδες Δηλ φωνάζετε, φωνάζετε, δεν σας υπολογίζουμε, δεν σας απαντούμε, γιατί αν σας απαντήσουμε, έστω και έτσι θα αναπτυχθεί ένας άτυπος διάλογος από τον οποίο το κοινό θα είναι σε θέση να βγάλει κάποια συμπεράσματα. Δεν σας κρύβω ότι εκείνη η συζήτηση που είχε γίνει στονΑντένα, αποτέλεσε ερέθισμα για ορισμένους αφελείς, ρομαντικούς συναδέλφους μου. Δύο απ’ αυτούς, λίγο μετά με πήραν στο τηλέφωνο και μου είπαν ότι είχαν την πρόθεση να διοργανώσουν κάποιες ανάλογες τηλεοπτικές εκπομπές. Ο ένας ήταν ο συνάδελφος Κυριάκος Θωμαϊδης από την ΕΤ 3 και η άλλη ήταν η συνάδελφος Ρένα Θεολογίδου από την ΕΤ 2. Η απάντησή μου ήταν ότι: ‘εγώ είμαι στη διάθεσή σας. ‘Ομως επειδή είστε συνάδελφοι, επειδή απ’ αυτή τη δουλειά ζείτε, σας προειδοποιώ: την εκπομπή, πρώτον δεν θα την κάνετε και δεύτερον εάν την κάνετε, παρ’ ελπίδα, θα χάσετε τη δουλειά σας’. Ο μεν Θωμαϊδης μου απάντησε ότι ‘την εκπομπή θα την κάνω και λέγε εσύ’. Λέω μακάρι Κυριάκο, και βέβαια πριν από λίγες ημέρες ομολόγησε ότι δεν ήταν δυνατόν να την κάνει, διότι θα έχανε τη δουλειά του. Και μου είπε αν θα ήμουνα διατεθειμένος τώρα πια να πάρω μέρος σε μια συζήτηση, κατόπιν εορτής. Όσο για την Θεολογίδου, με πήρε μετά από μια εβδομάδα, με ευχαρίστησε επειδή είχα την καλοσύνη να την προειδοποιήσω και αναγνώρισε ότι τα πράγματα ήταν ακριβώς έτσι όπως της τα είχα πει.

Σ’ αυτή τη συνομωσία της σιωπής πήραν μέρος όλοι. Και πήραν όλοι μέρος για τον εξής απλό λόγο: Διότι πλέον στη χώρα αυτή δεν υπάρχει διαχωρισμός των εξουσιών, δεν υπάρχει η λεγόμενη οικονομική εξουσία, η πολιτική εξουσία, η δικαστική εξουσία, ή η εξουσία του τύπου. Τα πάντα είναι κάτω από τον έλεγχο, την επιρροή της οικονομικής εξουσίας. Έτσι εξηγείται και η συνομωσία της σιωπής αυτής και έτσι εξηγούνται και οι διώξεις, ανόητες τελικά διώξεις των μελών της Πρωτοβουλίας Πολιτών που θέλησαν να διαδηλώσουν μπροστά στο αρχαιολογικό μουσείο της Ακρόπολης ή των παιδιών που θέλησαν να μοιράσουν προκηρύξεις λίγες μέρες πριν από τους Αγώνες. Και επίσης κάτι άλλο το οποίο με εκνεύρισε πάρα πολύ με αποτέλεσμα να νιώθω επιτακτική την ανάγκη να διαφοροποιηθώ, ήταν η ευκολία με την οποία πείστηκαν στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι συνάδελφοί μου. Και δεν τους το δικαιολογούσα σε καμία περίπτωση και δεν τους το δικαιολογώ και τώρα, γιατί ο ρόλος του δημοσιογράφου, η φύση του δημοσιογράφου θα πρέπει να είναι, να είναι εξαιρετικά καχύποπτος, να μην πείθεται τόσο εύκολα. Κι όταν του σερβίρουν κάτι ν’ αρχίσει να το ψάχνει. Κανένας δεν το έψαξε. Το φάγανε όλοι αμάσητο είτε από ρομαντισμό είτε γιατί συνειδητοποίησαν πολύ γρήγορα ότι η ενδεχόμενη ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων θ’ άνοιγε γι’ αυτούς πεδία δόξης και χρήματος λαμπρά.

Οι Ολυμπιακοί ως πεδίο εκμετάλλευσης

Εν ολίγοις αυτοί ήταν οι λόγοι συν όλους αυτούς που προβάλλουν οι πιο αρμόδιοι από μένα σε σχέση με το περιβάλλον και σε σχέση με άλλα επιμέρους ζητήματα, τα οποία με έκαναν να τοποθετηθώ ενάντια σ’ αυτή τη διεκδίκηση. Κι ένας ακόμα πολύ σοβαρός. Δεν είχα καμία αυταπάτη εξ αρχής, ότι οι Αγώνες, οι Ολυμπιακοί, οι λεγόμενοι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν έχουν καμία σχέση εδώ και πολλά χρόνια, με ό,τι είχαμε διδαχθεί από τα παιδικά μας χρόνια, σε σχέση με τις καταβολές, σε σχέση μ’ αυτό που εκφράζουν, σε σχέση με τα ιδεώδη. Δεν υπάρχει απολύτως τίποτα απ’ αυτά.

Είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω τέσσερις Ολυμπιάδες από κοντά, είδα τους Ολυμπιακούς Αγώνες να είναι αντικείμενα εκμετάλλευσης στα χέρια είτε κομμουνιστών, είτε καπιταλιστών εμπόρων, είτε φασιστών της Νότιας Κορέας, είτε δεν ξέρω οτιδήποτε άλλο. Ο κοινός παρανομαστής ήταν ένας. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν ένα τσίρκο, στο οποίο τον πρώτο και τελευταίο λόγο έχουν τα οικονομικά συμφέροντα, ο αθλητισμός είναι μια επίφαση, μια ευκαιρία, μια αφορμή για όλο αυτό το πανηγύρι και δεν παίζει παρά το ρόλο του κράχτη, για τις μάζες οι οποίες θα πρέπει είτε να αποτελέσουν το ντεκόρ στις εξέδρες, είτε να παρακολουθήσουν από την τηλεόραση και να τους δώσουν την εμπορική αξία μέσω των μηχανημάτων που καταμετρούν τις τηλεθεάσεις. Αυτά.

Η ανταποδοτικότητα των έργων

Σε παρατήρηση του Γιώργου Καραμπελιά, συντονιστή της συζήτησης ότι στο κόστος της ανάληψης θα πρέπει να συνυπολογιστούν τα έργα που άρχισαν με την ευκαιρία της πρώτης διεκδίκησης, εκείνης του 1996, αν θέλουμε να προσμετρήσουμε το πραγματικό βάρος που αποτελούν για τη χώρα ο Φ. Συρίγος συνέχισε:

Τώρα βάζεις Γιώργο κι ένα άλλο ζήτημα που θα πρέπει να συμπληρώσω εγώ. ‘Ότι μας μιλάνε για δήθεν ανταποδοτικότητα των νέων αθλητικών εγκαταστάσεων. Μα δεν υπάρχει μεγαλύτερη κοροϊδία απ’ αυτήν. Θα πρέπει να ξέρουμε ότι οι υπάρχουσες αθλητικές εγκαταστάσεις είναι όλες παθητικές. Το κλειστό Ολυμπιακό στάδιο δημιουργεί ένα ετήσιο παθητικό στη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού της τάξεως των 2,5 δις. Το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, επίσης της τάξεως του 1,5 δις. Και μιλάμε για δύο από τις αθλητικές εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούνται, θα έλεγε κανείς ότι έχουν μια ανταποδοτικότητα. Τι θα μπορούσαμε να πούμε δηλαδή για το ποδηλατοδρόμιο, το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί 3 φορές όλες κι όλες, τι θα μπορούσαμε να πούμε για το συγκρότημα των κολυμβητηρίων που υπολειτουργεί. Τι ανταποδοτικότητα θα μπορέσουν να έχουν όλες αυτές οι νέες αθλητικές εγκαταστάσεις, οι οποίες ως επί το πλείστον αφορούν σπορ τα οποία είτε δεν είναι καθόλου γνωστά στη χώρα μας, είτε είναι ελάχιστα διαδεδομένα. Και αναφέρομαι σε σπορ όπως το μπέιζ μπωλ, το σοφτ μπωλ, όπως το κάνοε καγιάκ και η κωπηλασία. Και ποια θα είναι η ανάγκη αυτής της χώρας να αποκτήσει ένα στάδιο κωπηλασίας. Δεν ξέρω, δεν βλέπω να είναι τόσο διαδεδομένο αυτό το σπορ, όταν καλώς ή κακώς υπήρχε μια εξυπηρέτηση μέχρι τώρα στη λίμνη των Ιωαννίνων και υπήρχε μια εξυπηρέτηση στη λίμνη του Καιάφα κλπ. Θέλω να πω ότι οι περισσότερες από αυτές τις αθλητικές εγκαταστάσεις, τις νέες, όχι μόνο δεν θα έχουν ανταποδοτικότητα, όχι μόνο θα είναι άχρηστες, αλλά οι περισσότερες θα ρημάξουν. Και αυτό το σημερινό παθητικό της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού που υποτίθεται ότι η Γενική Γραμματεία Αθλητισμού είναι ο αιμοδότης του ελληνικού αθλητισμού θα διογκωθεί τόσο ώστε να μην μπορεί να εξυπηρετήσει πια η Γενική Γραμματεία και ο ΟΠΑΠ τους ρόλους και τους σκοπούς τους οποίους πρέπει να έχει. Είναι σαφή τα πράγματα. Αυτή τη στιγμή, αν δεν το ξέρετε, λόγω όλων αυτών των καταστάσεων, δηλαδή του κόστους των αθλητικών εγκαταστάσεων, του κόστους της διεκδίκησης, του κόστους του Αθήνα 97 με μια μαύρη τρύπα πάνω από 20 δις. Η Γενική Γραμματεία Αθλητισμού έχει καταντήσει προβληματική επιχείρηση μ’ ένα χρέος ανώτερο των 30 δις. Και ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, θέλουμε και την πολυτέλεια των Ολυμπιακών αγώνων!

κι οι πόθοι τους ακολουθούνε υπόγεια διαδρομή

Διον. Σαββόπουλος

του Τάσου Χατζηαναστασίου

πηγή: alfavita.gr

Το θερμό φθινόπωρο της απεργίας των καθηγητών τελείωσε πριν καν αρχίσουν τα πρωτοβρόχια. Μαζί με αυτήν, φαίνεται πως τελειώνουν και οι αυταπάτες για μία πολιτική ανατροπή που θα προέκυπτε μέσα από την εκκωφαντική έκρηξη της χύτρας ταχύτητας όπου σιγοβράζει το χαρμάνι της οργής, της αγανάκτησης και της απόγνωσης. Η ατμομηχανή της ΟΛΜΕ που θα έσερνε τους εργαζόμενους όλων των κλάδων σε μία γενική απεργιακή κινητοποίηση, πολύ σύντομα έμεινε από καύσιμα. Εξάλλου, οι μεν μηχανοδηγοί γνώριζαν μόνο από λοκομοτίβες, οι δε θερμαστές εξαντλήθηκαν νωρίς κι έτσι οι επιβάτες προτίμησαν να κατέβουν και να συνεχίσουν με όποιο μέσον βρίσκει πρόχειρο ο καθένας.

Και τώρα που μείναμε χωρίς «αγώνες»; Στρατηγοί χωρίς στρατούς και λεγεώνες; Κι ενώ η μεγάλη επαναστατική νύχτα των οδοφραγμάτων αναβάλλεται επ’ αόριστον και οι αγωνιστές παραμένουν με το όπλο παρά πόδα, το τέλος της αυταπάτης μπορεί να λειτουργήσει και απελευθερωτικά. Η συνειδητοποίηση πως μία κινητοποίηση, όσο μαχητική κι αν είναι, δεν είναι αρκετή για να σηκωθεί ένας ολόκληρος λαός από το μνήμα του μνημονίου, είναι αρκούντως διδακτική. Γιατί το «μνημόνιο» δεν είναι απλώς ένα κείμενο συμφωνίας που αρκεί να το καταγγείλει μία νέα, φιλολαϊκή, κυβέρνηση, αλλά έχει μεταβληθεί σε καθεστώς· ένα καθεστώς υποδούλωσης της χώρας και εξανδραποδισμού του ελληνικού λαού. Επομένως, αντί για τις κατά μέτωπον επιθέσεις που προβλέπουν – για άλλες συγκυρίες – τα επαναστατικά εγχειρίδια, θα πρέπει να ξαναπιάσουμε το νήμα των θεσμών και του ανταρτοπολέμου της αντιστασιακής μας παράδοσης.

Απαλλαγμένοι από την ευθύνη της εδώ και τώρα «ανατροπής», έχουμε την ευκαιρία να ξαναμπούμε στις υπόγειες στοές και να δουλέψουμε με πείσμα και υπομονή ώσπου οι τροχιές μας να ξανασυναντήσουν τις βασικές αρχές της Αντίστασης και της Εθνικής Αλληλεγγύης. Μακριά από την άδεια και ψυχρή αίθουσα της συνέλευσης, τώρα που η πλατεία είναι άδεια – κι εμείς τρελοί απ’ τα σημάδια – είναι καιρός να καταδυθούμε και πάλι στο πλατωνικό σπήλαιο. Δουλεύοντας εκεί, στη βάση, χωρίς να επενδύουμε στη φενάκη της αγωνιστικής ετοιμότητας του κλάδου, παλεύοντας με εμμονές, φοβίες, προκαταλήψεις, ιδεοληψίες και τις ανάλογες στάσεις, συμπεριφορές και νοοτροπίες, θα μπορέσουμε στο τέλος να (συν)πορευτούμε προς το φως. Για να ακουστεί επιτέλους η κραυγή που πρόβλεψε εκείνος ο ξεχασμένος επαναστάτης του 19^ου αιώνα: «έσκαψες καλά γερο-τυφλοπόντικα!»

Υπάρχουν πολλά, μα πάρα πολλά, που μπορούμε να κάνουμε. Να καταστήσουμε τους Συλλόγους Διδασκόντων ζωντανές κοινότητες προσώπων αντί για ανυπόφορες συνεδριάσεις παθητικών εντολοδόχων. Να παλέψουμε με την αγωνία, την έλλειψη στοργής και συχνά ακόμη και τροφής των μαθητών μας. Να αντιτάξουμε τη γνώση στην κατάρτιση, τη μάθηση στην αποστήθιση. Να καλλιεργήσουμε ένα άλλο ήθος, αντίπαλον δέος, στην αχαλίνωτη εγωπάθεια, τον ναρκισσισμό και την απανθρωπία του εμπορεύματος γιατί ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα «σύστημα», είναι μέσα μας και κυριαρχεί στην ίδια μας τη σκέψη. Πάνω απ’ όλα όμως οφείλουμε να ξανααγαπήσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό, την ελληνική μας ιδιοπροσωπία, αυτήν που τόσο βάναυσα κακοποιεί η ναζιστική συμμορία της Χρυσής Αυγής, για να μπορέσουμε να τη παραδώσουμε στη νέα γενιά χωρίς συμπλέγματα και χωρίς μισαλλοδοξία. Για να ελπίσουμε στην απελευθέρωση, θα πρέπει πρώτα να πιστέψουμε ότι αξίζει να απελευθερωθούμε ως λαός, με τον ιδιαίτερό του πολιτισμό, κι όχι απλώς να αλλάξουμε αφεντικά. Κι αν αγαπήσουμε αυτό που είμαστε και παλέψουμε, τότε δικαιούμαστε και την αγάπη και την αλληλεγγύη των άλλων.

Να λοιπόν που μπορούμε να παραμείνουμε δημιουργικοί και ανυπόταχτοι επιχειρώντας να καταγάγουμε – μικρές ή μεγάλες -επιμέρους νίκες και χωρίς τη μαζική κινητοποίηση. Μεγαλύτερος αντίπαλος, ωστόσο, δεν είναι το κράτος, το κεφάλαιο, η τρόικα, αλλά ο φόβος που φαίνεται να έχει κυριεύσει τους πάντες ενώ το τοπίο γύρω μας ολοένα και περισσότερο μας θυμίζει τους στίχους του Σολωμού: «όλα τα ’σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά». Γιατί τελικά, είναι ο φόβος που φυλάει τα έρμα. Ο φόβος ότι μπορεί και να χάσουμε τις αλυσίδες που μόνοι πιάσαμε και δέσαμε γύρω μας, αποδεχόμενοι τον ακούσιο εγκλεισμό μας 8-2 χωρίς αντικείμενο εργασίας. Ο φόβος πως θα πέσουμε σε δυσμένεια και πως αυτό θα μας οδηγήσει σε μία ανεπιθύμητη τοποθέτηση, σε υποχρεωτική μετάθεση, ακόμη και στην απόλυση. Φαίνεται όμως πως πέτυχαν τον στόχο τους: μας τρομοκράτησαν τόσο που πολλοί ήδη παρακαλούν για τη συμπλήρωση του ωραρίου τους, ακόμη και σε πολλά μακρινά μεταξύ τους σχολεία, ακόμη και παρακάμπτοντας άλλους με περισσότερα μόρια, εκεί που – κάποιοι έστω από αυτούς – έκαναν το ίδιο πριν λίγους μήνες για να παραμείνουν σ’ ένα μόνο σχολείο με λιγότερες ώρες. Και η εξουσία γελά μαζί μας και άλλοτε πετά επιλεκτικά το κόκκαλο της απόσπασης, άλλοτε μας παρέχει την υψηλή προστασία της κρύβοντάς μας από τους πάντα ανώνυμους «κακούς» σε γραφεία, διευθύνσεις, βιβλιοθήκες κλπ. Είμαστε επιτέλους υποταγμένοι, σιωπηλοί και ευγνώμονες σαν τα σκυλιά που το αφεντικό τους τα κλοτσάει αλλά δεν τα διώχνει.

Για αρχή λοιπόν, ας σταθούμε κοντά ο ένας τον άλλον για να νικήσουμε τον φόβο!

Τάσος Χατζηαναστασίου, φιλόλογος στο ΕΠΑΛ Ναυπλίου

( 9 Οκτωβρίου: μέρα μνήμης και τιμής στον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα)

Το τελευταίο διάστημα πολύ ντόρος γίνεται με τις καθιερωμένες “τελετές μνήμης” που διοργανώνουν η Χρυσή Αυγή και άλλες ακροδεξιές οργανώσεις στο Μελιγαλά. Η Χρυσή Αυγή δείχνει να ταυτίζεται πλήρως με τα Τάγματα Ασφαλείας και να επιθυμεί τα δικά της Τάγματα Εφόδου να πατήσουν στην παράδοση των Ταγμάτων. Η Χρυσή Αυγή διαστρεβλώνει την ιστορία λέγοντας ότι σκοπός των Ταγμάτων ήταν να σώσουν την χώρα από τον κομμουνισμό, ο αληθινός σκοπός του ήταν η συνεργασία με τους Γερμανούς και η καταδυνάστευση των Ελλήνων. Το παρακάτω κείμενο από το βιβλίο του Διονύση Χαριτόπουλου, Άρης, ο αρχηγός των ατάκτων παρουσιάζει την προδοτική στάση των Ταγμάτων στην Πελοπόννησο.

 

Τζάκια

 Ο μεγάλος λειμώνας των Ταγμάτων είναι η Πελοπόννησος. Εδώ η κατάσταση είναι ιδιάζουσα ο ΕΛΑΣ αγωνίζεται να υπάρξει στις πλέον αντίξοες συνθήκες. Η Πελοπόννησος δεν προσφέρεται για αντάρτικο καθώς δεν έχει τους συνεχόμενους ορεινούς όγκους της ηπειρωτικής Ελλάδας και διαθέτει πολύ πυκνότερο συγκοινωνιακό δίκτυο.

Επίσης η προσοχή των Γερμανών στην περιοχή είναι ιδιαιτέρως αυξημένη καθώς εδώ αναμένεται -ανά πάσα στιγμή- απόβαση των Συμμάχων για αυτό η πυκνότητα των ξένων στρατευμάτων είναι η μεγαλύτερη την Ελλάδα, με εξαίρεση την Κρήτη, το πλωτό φρούριο.

Όμως η πιο σοβαρή ανάσχεση για ένοπλο αγώνα είναι ότι παρά την τοπική αγωνιστική παράδοση του 1821 υπάρχει ένας βαθύτατος συντηρητισμός των κατοίκων, που τους κάνει επιφυλακτικούς σε κάθε επαναστατική πρωτοβουλία. «Εδώ είναι ο Μοριάς του Κώτσου».

Η περιοχή με το μεγαλύτερο ποσοστό βασιλοφρόνων σε όλη την Ελλάδα. Εδώ δημιουργήθηκαν τα πρώτα «τζάκια» μετά την Επανάσταση του 1821 -η μετάλλαξη του κοτζαμπασισμού-, από εδώ βγαίνουν οι περισσότερες κρατικές κεφαλές, πρωθυπουργοί, υπουργοί, στελέχη της Δημόσιας Διοίκησης, αξιωματικοί του στρατού και των Σωμάτων Ασφαλείας. Ενδεικτικό είναι ότι στην Πελοπόννησο αδρανούν 1.000 περίπου μόνιμοι αξιωματικοί του στρατού.

 

Οι κεφαλές δεν ξεκινάνε

 

Οι ντόπιοι πολιτικοί και στρατιωτικοί παρακολουθούν τις εξελίξεις στα μέτωπα του Πολέμου, συστήνουν διαρκώς αυτοσυγκράτηση και αποδοκιμάζουν κάθε κίνηση αντίστασης. Οι προσπάθειες του ΕΔΕΣ να δημιουργήσει ανταρτοομάδες στην Πελοπόννησο, με τον συνταγματάρχη Κ. Γεωργίου και τις αγγλικές ευλογίες, απέτυχαν- την ίδια τύχη είχαν και οι προσπάθειες της ΕΚΚΑ. […]

 

Ταξικά

Όπου αντάρτικο και αντίδραση

Στην Πελοπόννησο αναβιώνει η διαμάχη του 1821 μεταξύ κοτζαμπάσηδων και Κλεφτών, καθώς θα αναπτυχθούν οι πολυπληθέστερες αντιεαμικές οργανώσεις, βασιλικές, ακροδεξιές: ΕΟΒ (Εθνική Οργάνωσις Βασιλοφρόνων), Εθνική Κίνηση, Εθνική Φάλαγξ, ΒΑΜ (Βασιλικό Απελευθερωτικό Μέτωπο), ΕΑΜΕ (Εθνικόν Αντικομουνιστικόν Μέτωπον Ελλάδος), ΠΑΟΚ (Πατριωτική Απελευθερωτική Οργάνωσις Κορινθίας) και πλήθος άλλες, οι οποίες θα συγκλίνουν τελικώς στα Τάγματα Ασφαλείας.

Ούτε μία σφαίρα δεν θα ρίξουν έως το τέλος της Κατοχής εναντίον των κατακτητών. Ούτε μία. Τα κίνητρα όλων αυτών των οργανώσεων είναι καθαρώς ταξικά όπως ακριβώς διατυπώνονται στις διακηρύξεις τους: «Μην ακολουθείτε τους ανυπόδητους αλήτας! Σκοπός των είναι ν’ αρπάξωσι τας περιουσίας». (Μπρούσαλης). Εχθρός είναι μόνο ο ΕΛΑΣ. Ο αντικομουνιστής συγγραφέας Κ. Καλαντζής στιγματίζει με παρρησία το φαινόμενο: «Έχω πει κι αλλού την γνώμην μου για την ολιγωρία που έδειξε η Δεξιά κατά τους χρόνους της Κατοχής. Θα την πω κι εδώ, με το ίδιο θάρρος. Θα πω λοιπόν ξανά πως η Δεξιά ξύπνησε αργά. Και ξύπνησε όχι για να σώσει το έθνος, αλλά τα συμφέροντα της ολιγαρχίας». (Φ. Γρηγοριάδης, Αντίστασίς)

Όλα τα άλλα περιττεύουν. Η πιο ελπιδοφόρα εξωεαμική οργάνωση της Πελοποννήσου είναι ο Ελληνικός Στρατός(ΕΣ). Προήλθε από μια κίνηση κατώτερων αξιωματικών στη νότια περιοχή, με πρωτεργάτη τον λοχαγό Σταύρο Νικολόπουλο. Οι αξιωματικοί του ΕΣ διατηρούν επαφή με το ΕΑΜ, και με πυκνές βρετανικές ρίψεις δημιουργούν τον Μάιο του 1943 ένα δικό τους ένοπλο τμήμα περίπου 300 ανδρών. Από το Βουνό προσφέρουν την αρχηγία σε έναν ανώτερο αξιωματικό, τον συνταγματάρχη Αθ. Γιαννακόπουλο, που κατοικεί στην Καλαμάτα. Εκείνος ανταποκρίνεται κολακευμένος μαζί του προσχωρεί στον ΕΣ και ο καθοδηγούμενος από τους Βρετανούς ίλαρχος Τηλέμαχος Βρεττάκος με την ομάδα του. Ατυχώς τον Ιούλιο στέλνονται από την Αθήνα 48 επιλεγμένοι βασιλόφρονες αξιωματικοί για να ενταχθούν στον ΕΣ και να τον ποδηγετήσουν.

Ο στόχος του ΕΣ αλλάζει

Στις 17 Ιουλίου 1943 ο Γιαννακόπουλος υπό την καθοδήγηση του Παπαδόγκωνα κηρύσσει με προκήρυξή του τον πόλεμο όχι εναντίον των κατακτητών, για τους οποίους δεν κάνει την παραμικρή νύξη, μα εναντίον του ΕΛΑΣ. Απαιτεί όλες οι ένοπλες δυνάμεις της περιοχής (μόνο ο ΕΛΑΣ υπάρχει) να τεθούν υπό τις διαταγές του, άλλως «θα κτυπηθούν και θα διαλυθούν διά της βίας». Οι συγκρούσεις αρχίζουν, αλλά στις 20 Ιουλίου, μόλις τρεις ημέρες μετά την προκήρυξη, ένα άλλο γεγονός θα τινάξει εκ θεμελίων την αντιστασιακή υπόσταση του ΕΣ. «Ο μοιραίος άνθρωπος για τον ΕΣ ήταν κορυφαίο στέλεχος του, ο συνταγματάρχης Δ. Παπαδόγκωνας, που, μετά τις πρώτες εντάσεις με το ΕΑΜ, προσέγγισε τους κατακτητές με στόχο την αντικομουνιστική συνεργασία. Όταν ξέσπασε σάλος γι’ αυτό, η οργάνωσή του πρώτα διέψευσε την εγκυρότητα των σχετικών πληροφοριών και έπειτα αποκήρυξε τον Παπαδόγκωνα».[1]

Το περιβόητο σύμφωνο του συνταγματάρχη Παπαδόγκωνα με τον Ιταλό συνταγματάρχη Ντόρια Ντομένικο υπογράφηκε στην Καλαμάτα στις 20 Ιουλίου 1943. Βάσει αυτού οι Ιταλοί δεσμεύονται για «την παροχή οιασδήποτε βοήθειας εις τον συνταγματάρχην Παπαδόγκωνα Διονύσιον, ήτις κατά την αντίληψίν του θα ήτο αναγκαία υπ’ αυτού».

Ο Παπαδόγκωνας αναλαμβάνει να «οργανώσει αποσπάσματα εθνικιστικά, υπό την διοίκησιν του συνταγματάρχου Γιαννακόπουλου Αθανασίου, με τον αποκλειστικόν σκοπόν να διαλύσει τας κομουνιστικάς οργανώσεις ΕΑΜ, ΕΛΑΣ κ.λπ. συνεργαζόμενος μετά πλήρους συναδελφοσύνης μετά των στρατευμάτων κατοχής».

Το αντίγραφο της προδοτικής συμφωνίας το υπεξαίρεσε από το ιταλικό γραφείο αντικατασκοπείας στη Μεσσηνία ο δικηγόρος Γάιος Μαράκας, γιος του διευθυντή της εφημερίδας Σημαία της Καλαμάτας.

Η αποκάλυψη της προδοσίας συγκλονίζει τον Γιαννακόπουλο δεν μπορεί να πιστέψει ότι τέθηκε εν αγνοία του στην υπηρεσία των κατακτητών. Αποκηρύσσει τον Παπαδόγκωνα και μετά από κάποιες παλινδρομήσεις εγκαταλείπει άδοξα το αντάρτικο και επιστρέφει στο σπίτι του. Ο Παπαδόγκωνας καταφεύγει στην Αθήνα, μα θα εμφανιστεί ξανά τον Απρίλιο του επόμενου χρόνου στο πλευρό των Γερμανών για να βάλει φωτιά στην Πελοπόννησο.

Τραγική είναι η τύχη του μπλεγμένου στις αγγλικές δολοπλοκίες ίλαρχου Βρεττάκου· όταν τραυματίζεται θανάσιμα σε συμπλοκή με τον ΕΛΑΣ, δεν καταριέται τους ελασίτες· αυτό που επαναλαμβάνει στο επιθανάτιο αγκομαχητό του είναι:

– Άτιμη Αγγλία… Άτιμοι Άγγλοι, όποιος σας δώσει πίστη χάνεται.

Φονικό

Όταν το 1944 τα Τάγματα Ασφαλείας πληθύνουν στην Πελοπόννησο, με διαταγή του στρατηγού των SS Σιμάνα δημιουργούνται δύο αρχηγεία: στη Βόρεια Πελοπόννησο, με αρχηγό τον συνταγματάρχη Κουρκουλάκο και μονάδες σε Πάτρα, Πύργο και Κόρινθο, και στη Νότια Πελοπόννησο, με αρχηγό τον συνταγματάρχηΠαπαδόγκωνα και μονάδες σε Τρίπολη, Καλαμάτα, Γύθειο, Γαργαλιάνους, Μελιγαλά και Σπάρτη.

Η Πελοπόννησος παίρνει φωτιά.

«Η δράση όλων αυτών των προδοτικών συγκροτημάτων ήταν εγκληματική στην κυριολεξία: δολοφονίες, βασανισμοί, βιασμοί, λεηλασίες, πυρπολήσεις χωριών και κάθε λογής βαρβαρότητες και ατιμίες. Τρομοκρατούσαν τις πόλεις και τα χωριά που κατείχαν, έκαναν συλλήψεις εαμιτών, τους οποίους παρέδιδαν στους Γερμανούς ή τους εκτελούσαν με δική τους πρωτοβουλία, άρπαζαν ό,τι ήθελαν και περίμεναν με ανυπομονησία να γίνουν από τους Γερμανούς εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, για να συμμετάσχουν και να οργιάσουν σε βάρος των χωριών της υπαίθρου». (Μαχαίρας)

Ο Κανελλόπουλος αποτιμά το ποιόν των ταγματασφαλιτών και της ηγεσίας τους: «ο Παπαδόγκωνας εσκότωσεν, εκρέμασεν, εδήωσεν. […] ο Κουρκουλάκος και ο Παπαδόγκωνας είχον επιστρατεύσει μερικούς αλήτας. […] Η στάσις του Παπαδόγκωνα υπήρξεν σκληρά, βίαιος, εντόνως φιλογερμανική».

Ο πόλεμος προσλαμβάνει διαστάσεις που δεν μοιάζουν με καμιάς άλλης περιοχής· τέτοιας αγριότητας εμφύλια σύγκρουση δεν παρατηρήθηκε πουθενά αλλού.

Ο τόπος είναι σκληρός

Υπάρχουν ταξικές και προσωπικές διαφορές, πατριές εχθρικές, συμφέροντα που χωρίζουν. Η αντιπαλότητα μεταξύ δύο προσώπων ποτέ δεν μένει «προσωπική»· αφορά οικογένειες, σόγια και ορισμένες φορές περιοχές ολόκληρες. Τα μίση διατηρούνται άσβεστα και η αντεκδίκηση, η «βεντέτα», ιδίως στις νότιες περιοχές, είναι νόμος. Η αυτοδικία, πράξη εθιμικά επιβεβλημένη. Με το αντάρτικο δίνεται η ευκαιρία επίλυσης διαφορών που χρονίζουν· αρκεί να καταταγεί κάποιος στον ΕΛΑΣ για να πάει ο εχθρός του στα Τάγματα ή αντιστρόφους.

Τα μίση κοχλάζουν

Αυτό που γίνεται δεν έχει όμοιο του σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. Σκύβει ανύποπτος κάποιος ελασίτης να πιει νερό και η καλοσυνάτη νοικοκυρά τού παίρνει με το δρεπάνι το κεφάλι. Εαμίτες σύνδεσμοι τεμαχίζονται με τσεκούρια από χωρικούς· οι αντάρτες δέχονται πυροβολισμούς από τα παράθυρα των σπιτιών· τα καμπαναριά των εκκλησιών γίνονται φωλιές πολυβόλων. Όλοι σκοτώνουν και σκοτώνονται χωρίς διακρίσεις· ένα φονικό χωρίς όρια.

Ένα μανιάτικο μοιρολόι της αδερφής του ελασίτη Κυριακούλη Μπαξιβάνη (Μπούφου) πάνω από το νεκρό σώμα του δίνει τις διαστάσεις του ανθρωποκυνηγητού:

Άλλες τους κλαίτε φανερά

κι άλλες τους χλαίμε στα κρυφά,

σκιάζομαι να το μαρτυρού,

όμως εγώ θε να το που,

το ’χου για δόξα και τιμή

τα’ είχ’ αδερφό κομουνιστή…

Οι εκθέσεις της αγγλικής υπηρεσίας πληροφοριών αναφέρουν φρικιαστική δράση των Ταγμάτων· αρκεί μία από αυτές, στις 18.7.1944, για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της σφαγής:

«Στις 26 Φεβρουάριου του ’44 διεξήχθη από τους Γερμανούς στην Αχαΐα επιδρομή μεγάλης κλίμακας με την υποστήριξη των στρατευμάτων του Ράλλη. […] Την επιδρομή αυτή ακολούθησε τον Μάρτιο μια απόπειρα επαναφοράς της τάξης στη Λακωνία και στη Μεσσηνία, κατά την οποία τα Τάγματα συμπεριφέρθηκαν χωρίς οίκτο προς τον ντόπιο πληθυσμό. […]

»Στις 15 Μαρτίου του ’44 οι Γερμανοί ανακοίνωσαν στον πατρινό Τύπο ότι το Τάγμα Εθελοντών “Λεωνίδας” επρόκειτο να εκτελέσει 200 κομουνιστές υπό γερμανική επιτήρηση. Στις 25 Απριλίου του 1944 αναφέρθηκε ότι 110 Έλληνες είχαν τουφεκιστεί από τον ανώτατο διοικητή των Ταγμάτων Ασφαλείας και την Ελληνική Αστυνομία σε αντίποινα για το φόνο δύο Γερμανών αξιωματικών. Από τις 12 έως τις 20 Απριλίου μια νέα και πολύ καλά οργανωμένη επίθεση των Γερμανών και των Ταγμάτων Ασφαλείας κατά του ΕΛΑΣ άρχισε στην Αχαΐα και επεκτάθηκε στην Ηλεία. Και σε αυτή την περίπτωση τα Τάγματα, υπό τον συνταγματάρχη Κουρκουλάκο, φέρθηκαν με μεγάλη βαρβαρότητα.

[…] Την 1η Μαΐου και υπό γερμανική επιτήρηση, το Τάγμα της Καλαμάτας εκτέλεσε 40 Έλληνες, γυναικών συμπεριλαμβανομένων». (ΔΙΣ/ΓΕΣ)

Αυτά επισήμως.

Γιατί οι Άγγλοι είναι Άγγλοι· έχουν διασυνδέσεις με όλους και ιδίως με τα Τάγματα. «Όταν ένας νέος Βρετανός αξιωματικός σύνδεσμος προσγειώθηκε στην Ελλάδα τον Αύγουστο του 1944, το πρώτο πράγμα που του είπε ο άνθρωπος με τον οποίο συναντήθηκε ήταν ότι “τα καλύτερα φιλαράκια μας είναι στα Τάγματα”». (Mazower) […]

παρέλαση Ταγμάτων Ασφαλείας

Γερμανικοί

Από τις αρχές Σεπτεμβρίου του 1944 οι προετοιμασίες της γερμανικής αποχώρησης γίνονται αντιληπτές σε όλους. Στην Πελοπόννησο αποβιβάζονται διαρκώς γερμανικά τμήματα από τα νησιά και προωθούνται προς τα πάνω. Φεύγουν οι περισσότερες δυνάμεις από την Κρήτη και τη Ρόδο, αδειάζουν Λέσβος, Σάμος, Χίος και Λήμνος. Στα γραφεία των διοικήσεων σε όλη τη χώρα οι Γερμανοί καίνε και καταστρέφουν επιμελώς όλα τα ενοχοποιητικά έγγραφα. Στην Αθήνα τη νύχτα της 11ης Σεπτεμβρίου στο άντρο της γερμανικής Ασφάλειας, στην οδό Μέρλιν, εκτελούν όλους τους Έλληνες διερμηνείς τους. (Rampe) Αυτή η προνοητικότητα των Γερμανών αξιωματικοί που υπηρέτησαν στην Ελλάδα θα τους εξασφαλίσει την ατιμωρησία στις Δίκες της Νυρεμβέργης ελλείψει αποδεικτικών στοιχείων και μαρτύρων. Επίσης θα διαφυλαχτεί η ανωνυμία κάποιων υψηλά ιστάμενων Ελλήνων για τις σχέσεις τους με τις γερμανικές αρχές.

Το πρόβλημα της ασφαλούς απαγκίστρωσης των γερμανικών στρατευμάτων από τον ελληνικό χώρο θα κληθούν να το λύσουν οι εθελόδουλοι των Ταγμάτων Ασφαλείας.

Η δικαιολογία που πρόβαλαν όσοι είχαν εξοπλιστεί από τους Γερμανούς ήταν πως κατά την αποχώρησή τους θα έστρεφαν τα όπλα εναντίον τους* θα τους χτυπούσαν, θα τους συνέτριβαν. Πουθενά δεν καταγράφεται ούτε μιατουφέκια. Πουθενά δεν αντιδρούν όταν οι αποχωρούντες κατακτητές ανατινάζουν λιμάνια, γέφυρες, σιδηροδρομικές αρτηρίες, κτίρια και δημόσια έργα ζωτικής σημασίας. Αντιθέτως, τα Τάγματα παίζουν με επιτυχία τον ρόλο των αφοσιωμένων οπισθοφυλακών, καθώς εμπλέκονται σε μάχες με τον ΕΛΑΣ για να διευκολυνθεί η αναίμακτη αποχώρηση των κυρίων τους. «Οι συγκρούσεις απέβησαν εις βάρος των Ελλήνων και διευκόλυναν, κοιτά την κρίσιμη ώρα, την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα». (Μαρκεζίνης)

Ο ΕΛΑΣ και αρχικά η ΣΣΑ προσπαθούν έστω και την ύστατη στιγμή να μεταπείσουν τους ταγματασφαλίτες να μη βοηθήσουν τους κατακτητές. Ο ταγματάρχης Τζον Μάλγκαν, ως επίσημος εκπρόσωπος της Συμμαχικής Αποστολής στην Ελλάδα, στις 26 Αυγούστου στέλνει γραπτό μήνυμα προς τους συνεργάτες του καταχτητή: «Σας δηλώνω εξ ονόματος της ΣΣΑ, η οποία συνεργάζεται με τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, ότι καμιά προστασία δεν θα δοθεί σε εκείνους που εξακολουθούν να βοηθούν τους Γερμανούς. Η μόνη σωτηρία σας είναι να εγκαταλείψετε τους Γερμανούς τώρα και να καταθέσετε τα όπλα με τους εξής όρους: δυνάμεθα να σας υποσχεθούμε ότι θα ζήσετε, αλλά εκείνοι που θα εξακολουθήσουν να μαχονται κατά της Ελλάδος και τοον συμμάχοον της δεν έχουν καμιά ελπίδα σωτηρίας≫. (ΑΣΚΙ)

Για να αποτραπεί το εμφύλιο φονικό, την έκκληση επαναλαμβάνει και ο Σαράφης στις 3 Σεπτεμβρίου δεσμεύεται δημοσίως έναντι των Ταγμάτων ότι, εφόσον παραδοθούν χωρίς αντίσταση, «ο ΕΛΑΣ εγγυάται εις όλους ανεξαιρέτως ασφάλειαν ζωής, ελευθερίαν επανόδου εστίας». (ΑΣΚΙ) Πράγματι, όπου οι ένοπλοι των Ταγμάτων υπάκουσαν και παραδόθηκαν στον ΕΛΑΣ, είναι πασίγνωστο ότι δεν εθίγησαν στο παραμικρό όπως στο Αγρίνιο (1.000 ένοπλοι), στη Ναύπακτο (650 ένοπλοι) κ.α. Ο ΕΛΑΣ τήρησε απολύτως τις συμφωνίες- δεν σημειώθηκαν αυτοδικίες και τα μέλη των Ταγμάτων πέρασαν στη δικαιοδοσία της Εθνικής Κυβέρνησης.

«Μύτη δεν άνοιξε! Και ο υποδιοικητής των τσολιάδων του Αγρίνιου, ο ταγματάρχης Αριστείδης Αρσένης, είχε να το λέει χρόνια:

»- Αα, δεν μπορώ να πω! Οι ελασίτες κρατούσαν το λόγο τους. Αν δεν τον κρατούσαν, ούτε θα με βλέπατε ούτε θα με ακούγατε από τότε». (Φ. Γρηγοριάδης, Αντίστασις)

 

Διαφορετικές είναι οι εξελίξεις στην Πελοπόννησο

Ο Κανελλόπουλος εξηγεί τι ακριβώς έγινε: «Τα Τάγματα Ασφαλείας Καλαμών και Πύργου έκαμαν την αφροσύνη να προβάλουν αντίσταση στους αντάρτες του ΕΛΑΣ. […] Ο στρατός του ΕΛΑΣ είχε χαρακτηρισθεί τμήμα του συμμαχικού στρατού και ο Άρης Βελουχιώτης ως διοικητής της Μεραρχίας του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησον δεχόταν εντολές από τον αρχιστράτηγον Ουίλσον. Τα Τάγματα Ασφαλείας είχαν κηρυχθεί από τους Συμμάχους σχηματισμοί εχθρικοί». (Παπαστεριόπουλος)

Στην Πελοπόννησο οι Γερμανικοί είναι πολυπληθείς και συγκριτικά με τους ελασίτες άριστα εξοπλισμένοι οι αρχηγοί τους περιφρονούν τις ειρηνευτικές προτάσεις του ΕΛΑΣ και συνεχίζουν το προδοτικό έργο τους. Ένα τηλεγράφημα του φον Γκρέβενιτς στις 9 Σεπτεμβρίου περιγράφει επακριβώς τη στάση τους: «Για την ασφάλεια των γερμανικών κινήσεων απαγκίστρωσης από τις κομουνιστικές συμμορίες χρησιμοποιούνται ελληνικοί σύνδεσμοι, δηλαδή Τάγματα Ευζώνων στον Πύργο και το Ναύπλιο, στο οποίο παραμένει ακόμα Γερμανός αξιωματικός σύνδεσμος με το 68ο Σώμα Στρατού, με τμήματα στις παράκτιες πόλεις Γύθειο, Καλαμάτα και Κυπαρισσία και στις πόλεις στην ενδοχώρα Σπάρτη και Μελιγαλά. Ο αστυνομικός αρχηγός [εννοεί τον στρατηγό των SS Σιμάνα] είναι θετικά εντυπωσιασμένος από την πίστη τους και την αγωνιστική τους θέληση. […] Εκπληρώνουν τα καθήκοντά τους για την προστασία της γερμανικής Βέρμαχτ». (Sekendorf)

Αυτή η ελεεινή συμπεριφορά: των προδοτικών σχηματισμών στην Πελοπόννησο θα οδηγήσει σε ένα χωρίς προηγούμενο αιματοκύλισμα εκατοντάδες ταγματασφαλίτες, αντάρτες του ΕΛΑΣ, καθώς και χωρικοί που βρέθηκαν στο πεδίο των συγκρούσεων θα χάσουν τη ζωή τους σε άγριες, φονικές μάχες και αλόγιστες πράξεις αντεκδίκησης.

 

Η εξέλιξη ήταν αναμενόμενη

 

Αφού τα Τάγματα με τις πλάτες των Γερμανών είχαν αναγορευτεί σε δικαστές και δημίους, ήταν βέβαιο πως θα ερχόταν η σειρά τους μόλις η κατάσταση άλλαζε εις βάρος τους. Οι ταγματασφαλίτες δεν ήσαν οι ανώνυμοι Γερμανοί στρατιώτες που γύρισαν στην πατρίδα τους* ήσαν συγκεκριμένα πρόσωπα, συντοπίτες των χωρικών, που είχαν κάψει το σπίτι τους, είχαν σκοτώσει το παιδί τους, είχαν βιάσει την κόρη ή την αδερφή τους.

Σύμφωνα με το γερμανικό σχέδιο, οι ένοπλοι δωσίλογοι εξωθούνταν σε μια πορεία μη αναστρέψιμη. Όλο και περισσότερο αναλάμβαναν την εκτέλεση «αντιποίνων», ενώ, σύμφωνα ακόμη και με ουδέτερες πηγές, ξεπερνούσαν σε σκληρότητα συχνά και αυτούς τους κατακτητές. Οι γερμανικές αρχές διαπίστωναν με ευχαρίστηση, ότι το μίσος του πληθυσμού κατευθυνόταν κυρίως κατά των εκτελεστικών οργάνων[2].

Για λόγους δικαιοσύνης πρέπει να σημειωθεί ότι οι αντάρτες του ΕΛΑΣ μικρή μόνο σχέση έχουν με τις ανεξέλεγκτες εκτελέσεις τον περισσότερο καιρό βρίσκονταν στα βουνά και λίγοι είχαν ζήσει από πρώτο χέρι τις ωμότητες των ταγματασφαλιτών. Μάλιστα κάποιοι αξιωματικοί και καπετάνιοι ήρθαν σε σύγκρουση με το πλήθος, το οποίο απαιτούσε να εκτελεστούν επιτόπου οι δωσίλογοι που συλλαμβάνονταν. Τις αυτοδικίες τις διέπραξαν, συχνά με την υποκίνηση πολιτικών από τις τοπικές οργανώσεις, οι εφεδρικοί και οι παθόντες χωρικοί.

Αυτοί είχαν παραμείνει όλο αυτό το διάστημα στα σπίτια τους, είχαν υποστεί τις φρικαλεότητες, κράτησαν τον λογαριασμό ανοιχτό και τον ξεπλήρωσαν με τον τρόπο τους. Κυρίως οι κάτοικοι της Λακωνίας και της Μεσσηνίας, όπου έγιναν οι περισσότερες πράξεις αυτοδικίας, μισούσαν θανάσιμα τους δημίους τους. Και οι δημόσιες καταγγελίες της Εθνικής Κυβέρνησης εναντίον των Ταγμάτων τούς εξαγρίωναν ακόμη περισσότερο, αφού τους παρείχαν τη διαβεβαίωση ότι και ο νόμος είναι με το μέρος τους.

Αυτοί που επί χρόνια τελούν μνημόσυνα των σφαγιασθέντων από τον ΕΛΑΣ, για να συντηρήσουν το εμφύλιο μίσος,εξαπατούν συστηματικά τους οικείους των νεκρών. Οι ταγματασφαλίτες δεν έπεσαν θύματα του ΕΛΑΣ, που είχε και αυτός τεράστιες απώλειες στις συγκρούσεις. Την ευθύνη για το μακελειό στην Πελοπόννησο την έχουν οι Βρετανοί και ο πρωθυπουργός της αναίμακτης απελευθέρωσης Παπανδρέου.

Αρκούσε μια λέξη, μια εντολή για να αποτραπεί το κακό και στην Πελοπόννησο, μα δεν την είπαν.

Διονύσης Χαριτόπουλος, Άρης, ο αρχηγός των άτακτων, εκδόσεις Τόπος, αποσπάσματα από τις σελ. 546 – 582

---

Του Βαγγέλη Πισσία*

«Μικρής κλίμακας και επικεντρωμένη επιχείρηση»: η φράση-κλειδί, υποτίθεται, των ημερών. Η φράση αυτή του προέδρου Ομπάμα παραδόξως δημιούργησε το αληθές δεδομένο, τη λογική αφετηρία και το επιχειρησιακό πλαίσιο που ορίζει τις μέρες αυτές κάθε δημόσια συζήτηση για τη συριακή κρίση.

Για την πλειονότητα, αν όχι για την σχεδόν ολότητα των πολιτικών αναλυτών, ιδιαίτερα των θεωρούμενων ειδικών και έγκριτων, ο επικείμενος πόλεμος θα περιοριστεί σε μια τιμωρητική επιχείρηση ολίγων ημερών, σε μια χειρουργική επιχείρηση, όπως αρέσκονται τα ΜΜΕ να τη χαρακτηρίζουν. Η επιχείρηση αυτή, με πολιτική ακρίβεια σχεδιασμένη και απολύτως περιγεγραμμένη, θα διαμορφώσει, όπως λέγεται, τον νέο συσχετισμό μεταξύ του καθεστώτος Ασαντ και των αντιπάλων του.

 

Ο Ασαντ… κοντύτερος

 

Μετά «πάμε Γενεύη…», όπου ο Ασαντ, λίγο ή πολύ κοντύτερος, αν όχι «τηλεχειριστικά» εξοντωμένος, θα εξαναγκαστεί στη μερική ή και ολική έκλειψή του. Εκεί όπου θα κοπούν και θα μοιραστούν τα πολιτικά, οικονομικά, πολιτισμικά, αν όχι και τα εδαφικά ιμάτια της Συρίας… Κάπου εκεί θα κλείσει, ελπίζουν οι επιτιθέμενοι ανθρωπιστές, το συριακό ζήτημα. Κάπως έτσι, οι ΗΠΑ θα επιβεβαιώσουν, όπως πιστεύουν, την ηγεμονία τους, αποζημιώνοντας συνάμα τους εκεί γύρω συμμάχους τους. Αυτούς που τώρα αγωνιούν, αναζητώντας τρόπους να εξέλθουν από τον συριακό τους βάλτο, να διαχειριστούν τη στρατηγική αιγυπτιακή αστοχία τους, να ανακτήσουν το απολεσθέν περιφερειακό όνειρό τους και τα διαφυγόντα κέρδη τους.

Είναι όμως αυτή μια αληθής και σχετικά πλήρης «εικόνα στιγμής» της κορυφούμενης συριακής κρίσης; Είναι άραγε αυτό -και μόνον αυτό- το σχέδιο της «μικρής κλίμακας και επικεντρωμένης επιχείρησης»; Και εάν είναι μόνον αυτό, είναι άραγε βέβαιο, έστω πολύ πιθανό, να είναι αυτή και η εξέλιξή της;

Για να μάθεις την αλήθεια, τις περισσότερες φορές, είναι καλό να ακούς ή να διαβάζεις σωστά αυτά που λένε εκείνοι με τους οποίους διαφωνείς κι ακόμη περισσότερο οι αντίπαλοί σου.

Ο πρόεδρος Ομπάμα, εκτός από την αναφερόμενη πιο πάνω κατηγορηματική δήλωσή του, είπε ακόμη προς το αμερικανικό έθνος ότι «δεν θα υπάρξουν χερσαίες δυνάμεις, θα υπάρχει ημερομηνία λήξης και η Αμερική δεν θα αναλάβει την ευθύνη για τον εμφύλιο που διεξάγεται εδώ και καιρό». Ομως, τι να εννοεί άραγε αυτή η συμπληρωματική, διευκρινιστική όπως παρουσιάζεται, πλανηταρχική δήλωση; Και τι άραγε να περιέχει, εάν διαβαστεί και ερμηνευτεί σωστά, πέρα από τον ισχυρισμό του ότι δεν θα εισβάλουν στη Συρία αμερικανικές χερσαίες δυνάμεις μετά την ημερομηνία λήξης της επιχείρησης και ότι οι ΗΠΑ δεν θα αναλάβουν την ευθύνη του εμφύλιου πολέμου που θα συνεχίσει να διεξάγεται και μετά τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ;

Αραγε, από αυτήν την ανάγνωση των δηλώσεων Ομπάμα δεν προκύπτει λογικά και αβίαστα ένα πολύ πιθανό, όμως ριζικά διαφορετικό ενδεχόμενο από αυτό που διαχέουν τα ΜΜΕ; Το βάσιμο και υψηλής πιθανότητας δηλαδή ενδεχόμενο να υπάρξουν χερσαίες επιχειρήσεις όχι από τις ΗΠΑ αλλά από συνορεύουσες χώρες, ιδιαίτερα από την Τουρκία, οι οποίες είναι λογικό να μην αρκεστούν στην ηθική ικανοποίηση που θα τους προσφέρει η κατά δήλωσιν Ομπάμα «μικρής κλίμακας και επικεντρωμένη επιχείρηση».

Το ενδεχόμενο αυτό, κατά τη γνώμη μας, δεν είναι αυθαίρετο, δεν είναι ούτε σκοτεινό, συνωμοσιολογικό και δεν αποτελεί «εθνική προκατάληψη». Οι εχθρικές προς τη Συρία χώρες, που ξεκίνησαν πριν από 2 χρόνια να απεργάζονται την πτώση του καθεστώτος Ασαντ, η Τουρκία ιδιαίτερα, έχουν μεγάλα θέματα να τακτοποιήσουν με αυτήν, αλλά και εντός αυτής, πέρα και από την ανατροπή του. Στα πρώτα περιλαμβάνονται ο γεωπολιτικός σουνιτικός άξονας Βορρά-Νότου (Τουρκίας-Αραβικής χερσονήσου), οι αγωγοί μεταφοράς υδρογονανθράκων κ.ά. Στα δεύτερα, η κουρδική βορειο-ανατολική περιοχή της Συρίας. Δεν είναι συνεπώς λογικό, άρα και πολύ πιθανό, η Τουρκία να ισχυριστεί «άξαφνα» ότι δέχτηκε και αυτή επίθεση (χημική ή κάποιου άλλου είδους…) από τη Συρία, συνεπώς υποχρεούται να ξεκινήσει χερσαίες επιχειρήσεις;

Το Ισραήλ από την πλευρά του, αν και προσβλέπει στο να βγάλουν οι άλλοι τα κάστανα από τη φωτιά, έχει και αυτό μεγάλα θέματα να επιλύσει: με τη Χεζμπολάχ (με φόντο το Ιράν) πρωταρχικά και, βέβαια, με αυτά που μπορεί να του προκύψουν μετά τη λήξη του τακτικού πολέμου, από μία ανεξέλεγκτη υπερτροφία των σαλαφιστών στα σύνορά του με τη Συρία.

Ο Τζον Κέρι, μετά τη δήλωση Ομπάμα, είπε κι αυτός τη δική του αλήθεια για τη σχεδιαζόμενη επιχείρηση: «Εχει σημασία για το Ισραήλ… έχει σημασία για τους στενούς μας φίλους, την Ιορδανία, την Τουρκία και τον Λίβανο» (να προσθέσουμε εμείς το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία)… Ο Ταγίπ Ερντογάν, από την πλευρά του κι αυτός, είπε ότι «μια επέμβαση θα έπρεπε να γίνει κατά το υπόδειγμα του Κοσόβου… Επέμβαση μιας ή δύο ημερών δεν αρκεί, ο στόχος είναι να εξαναγκαστεί το καθεστώς να εγκαταλείψει την εξουσία».

Είναι συνεπώς λογικό, διαβάζοντας κανείς αυτές τις δηλώσεις, να συμπεράνει ότι η Τουρκία δεν ενδιαφέρεται μόνο για την εξασθένιση του Ασαντ, ώστε να βελτιωθούν απλά και μόνο οι όροι της διαπραγμάτευσης μαζί του. Είναι ακόμη περισσότερο λογικό η Τουρκία να μην πιστεύει ότι ο Ασαντ μπορεί να αποδυναμωθεί εάν απλά και μόνο βομβαρδιστεί αλλά δεν πέσει.

Τουρκικές ανησυχίες

Είναι τέλος λογικό η Τουρκία να σκέφτεται ότι εάν ο Ασαντ αντισταθεί, αντέξει και δεν ανατραπεί, τότε θα αποβεί ισχυρότερος από πριν και ότι η ισχυροποίησή του δεν προμηνύει κανένα όφελος γι’ αυτήν, αντίθετα προδικάζει σημαντικές γεωοικονομικές και γεωπολιτικές απώλειες.

ΗΠΑ, περιφερειακά αουτσάιντερ και βέβαια η Αλ-Νούσρα σε ρόλο μόνιμα αποσταθεροποιητικό, περιδινούνται σ’ έναν μακράς πνοής πόλεμο.

Σε αυτήν τη συνορεύουσα με τον πόλεμο χώρα, οι παραπάνω εντέχνως αποσιωπούμενες πιθανότητες, έστω μόνον πιθανότητες, ενδιαφέρουν κανέναν; Εάν ναι, οι δράσεις για την απομείωσή τους και η ενεργός υποστήριξη μιας ειρηνικής πολιτικής λύσης δεν θα έπρεπε να είχαν διαφανεί; Γιατί, πέρα από τη γνωστή ενδοτικότητα της κυβέρνησης και την επικοινωνιακή αντιπαλότητα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, εμείς, καμία, απολύτως καμία κινητικότητα ή «κινηματικότητα» δεν βλέπουμε να διαγράφεται στον σκοτεινό ορίζοντα.

* Δρ Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων, συντονιστής της πρωτοβουλίας «Ενα καράβι για τη Γάζα- F.F.C.» και της πρωτοβουλίας «Ειρήνη για τη Συρία»

  Πέμπτη πρωί βρίσκομαι στο Κέντρο Υγείας και διακρίνω μια κινητικότητα. Δήμαρχος Αίγινας, Διοικητής του Τζάνειου Νοσοκομείου, Διευθυντής του Κ.Υ. στήνονται για φωτογράφιση στο οδοντιατρικό ιατρείο του κέντρου. Το στήσιμο ήταν προφανώς για τον «προσωπικό» φωτογράφο του Δημάρχου, μιας και τα ΜΜΕ του νησιού εν γένει καταφανέστατα δεν είχαν κληθεί,  πάντως εμείς αδράξαμε  την ευκαιρία να αποθανατίσουμε και με το δικό μας φακό την ιστορική συνάντηση. Μια τούρτα που μόλις είχε προσφερθεί από ασθενή στους νοσηλευτές, τεμαχίστηκε για τους υψηλούς επισκέπτες  και η πόρτα έκλεισε. Αργούσε η σειρά μας για την συνταγογράφηση, αργούσε να ανοίξει και η πόρτα.  Επιτέλους, λες, αποφάσισαν να ασχοληθούν με τα προβλήματα του κέντρου και παρόλο που δεν γράψαμε τα φάρμακα μας είπαμε να περιμένουμε να μάθουμε τα νέα. Η πόρτα άνοιξε, όλο χαμόγελα και αλληλοχαιρετούρες. Για να αλληλοσυγχαίρονταν, είναι η πρώτη σκέψη, δεν πρέπει να αντιμετώπισαν δύσκολα προβλήματα, γιατί σε τέτοιες περιπτώσεις βγαίνεις εξαντλημένος από την προσπάθεια που απαιτείται. Να βρεθούν οδηγοί για τα ασθενοφόρα ας πούμε ή να προληφθούν οι γιατροί που λείπουν και να ξαναδουλέψει το ακτινολογικό κλπ.  Εν πάση περιπτώσει όλο ελπίδα πλησιάσαμε τον διοικητή του Τζάνειου και τον ρωτήσαμε ποιος ο στόχος της συνάντησης και ποια προβλήματα αντιμετωπίστηκαν. Θα σας ενημερώσει ο δήμαρχος την Δευτέρα ήταν η απάντηση. Άρχισα να ανησυχώ. Οι εργαζόμενοι δεν ήξεραν για την συνάντηση, δεν τους είχε ενημερώσει κανείς, οι λοιποί πρέπει να περιμένουμε τη Δευτέρα. Είχε όμως και  ο διοικητής του Τζάνειου  την απορία του. Εσείς από πού είστε, με ρώτησε. Είπα να του πω είμαι από την Αμαλιάδα, περήφανος για την καταγωγή μου, αλλά αυτός εννοούσε από ποιο μέσο. Για να ρωτάει κάποιος πρέπει να είναι από κάπου και να έχει βούλα, σαν τα καρπούζια. Δεν επιτρέπεται ένας πολίτης να ρωτάει για τα προβλήματα του, πρέπει να είναι από ΜΜΕ  και πάνω. Παρασκευή και πάλι στο Κ.Υ. για φροντίδα ενός μικρού τραύματος και κανείς δεν ήξερε κάτι περισσότερο. Κάτι ακούστηκε για μονάδα αυξημένης φροντίδας ή κάτι τέτοιο, χωρίς υποδομές και προσωπικό για να υποστηριχτεί μια τέτοια μεγάλη ιδέα. Ολοκληρωμένη πληροφόρηση για το περιεχόμενο της συνάντησης δεν είχαν ούτε οι νοσηλευτές και οι νοσηλεύτριες.. Τουλάχιστον να πουν αν τους άρεσε η τούρτα, ρε παιδί μου. Αν συνδυάσουμε τα παραπάνω με ατάκες του δημάρχου για συνεργασία με ιδιώτες, κάποιων επειγοντολόγων της συνεργασίας ιδιωτικού και δημόσιου τομέα υγείας και άλλα τινά, ψύλλοι στα αυτιά μου μπήκανε. Κάτι δε μ’ αρέσει εδώ. Πείτε με καχύποπτο, πείτε με γκρινιάρη, αν υπήρχε διαφάνεια θα εξηγούσαν όλοι τους εκεί και τότε για ποιο λόγο είχαν βρεθεί να διαβουλευτούν. Δε θα το άφηναν να μας το σερβίρει ο Δήμαρχος ως ξεθυμασμένη, άνοστη σούπα τη Δευτέρα, έστω κι αν είναι αυτή η ειδικότητά του. Σε αναμονή της Δευτέρας για τη σούπα, λοιπόν, ευχόμενοι καλή συνέχεια στις διακοπές του διοικητή του Τζάνειου. Νικήτας Παπαϊωάννου

Tου Βαγγέλη Πισσία*

Δεν είναι εύκολο να μιλήσεις για τη δραματική τροπή της πολιτικής κατάστασης στην Αίγυπτο προπαντός αν αυτό πρέπει να γίνει εν μέσω πένθους πολλών εκατοντάδων νεκρών. Ιδιαίτερα όταν δεν προτίθεσαι να περιοριστείς σε μια μανιχαϊστική περιγραφή της και να μιλήσεις μόνο για κάποια αυτονόητα.

Η έλευση στην εξουσία του ανατραπέντος από τον Στρατό προέδρου Μόρσι συντελέστηκε με τη μεγάλη εξέγερση του αιγυπτιακού λαού το 2011. Σε αυτήν πρωτοστάτησαν κινήματα, οργανώσεις αλλά και οργισμένο πλήθος προερχόμενο από ευρύτατα κοινωνικά στρώματα, μεταξύ αυτών και της (αιγυπτιακής) γης οι κολασμένοι. Τα κεντρικά αιτήματα αφορούσαν τις πολιτικές ελευθερίες, τα κοινωνικά δικαιώματα και την κοινωνική δικαιοσύνη. Στην εξέγερση άρχισε να συμμετέχει βαθμιαία, έπειτα από μια περίοδο επιφυλακτικότητας και αναμονής, το κίνημα των Αδελφών Μουσουλμάνων (Α.Μ.), το οποίο, προσθέτοντας το ανθρώπινο και οργανωτικό του βάρος καθόρισε τη μορφή αλλά και το περιεχόμενο της ανατροπής.

Οι εκλογές του 2012

Στη μεταβατική περίοδο διαπραγματεύσεων, χειρισμών και αναδιατάξεων που ακολούθησε, κυρίαρχο ρόλο διαδραμάτισε ο Στρατός, που οδήγησε τη χώρα στις προεδρικές εκλογές (Ιούνης 2012). Ο υποψήφιος της αιγυπτιακής Μουσουλμανικής Αδελφότητας Μόρσι εκλέχτηκε στον δεύτερο γύρο των εκλογών λαμβάνοντας ποσοστό 51,7%, υποστηριζόμενος από τους σαλαφιστές του κόμματος Αλ Νουρ (που αποκλείστηκε) αλλά και μέρος των αντιπάλων του παλιού καθεστώτος. Στον πρώτο γύρο, ωστόσο, ο Μόρσι έλαβε ποσοστό μόνον 24,8%, έναντι του διαγραμμένου αντιπάλου του από το ίδιο κόμμα Αμπούλ Φοτούχ, ο οποίος έλαβε το 17,5%, υποστηριζόμενος κυρίως από τμήματα της εξεγερμένης μουσουλμανικής νεολαίας όλων των πολιτικών «οριζόντων». Η αποχή ανήλθε στο 54%. Συμπέρασμα συνεπώς πρώτο, η παρούσα ηγετική ομάδα των Α.Μ. υπερψηφίστηκε στον ανοιχτό πρώτο γύρο των εκλογών από το 13% του εγγεγραμμένου εκλογικού σώματος, το ρεύμα του πολιτικού Ισλάμ από το 20%.

Στην παραπάνω περιγραφή, που δείχνει ότι η πρωτογενής υποστήριξη της ηγετικής ομάδας Μόρσι από τον αιγυπτιακό λαό ήταν μάλλον περιορισμένη, θα πρέπει να προστεθεί και το γεγονός ότι οι θρησκευτικές και πολιτικές διαφορές εντός του πολιτικού Ισλάμ, σε θεμελιώδη ζητήματα, ήταν και παραμένουν πολύ σημαντικές. Συμπέρασμα δεύτερο: Η έκβαση της εκλογικής αναμέτρησης -για την πραξικοπηματική παραβίαση της οποίας γίνεται μεγάλη συζήτηση- ήταν σχετικά μόνον υποστηρικτική προς την ηγετική ομάδα Μόρσι και το, όποιο, πρόγραμμά της. Αντίθετα εξέφραζε, μάλλον πρόδηλα, τη θέλησή του αιγυπτιακού λαού να συν-διακυβερνηθεί.

Ομως, μετά τις εκλογές, η κυβέρνηση Μόρσι επέλεξε να συγκυβερνήσει μόνο με τον Στρατό, με τον υποτίθεται ευμενώς διακείμενο στους Α.Μ. στρατηγό Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι (τον οποίο ο ίδιος ο Μόρσι έχρισε αρχηγό του στρατεύματος), αποσπώντας και την άμεση ευλογία ενός τμήματος του διεθνούς παράγοντα. Επιδίωξε την ευμενή ουδετερότητα των ΗΠΑ και της Δύσης γενικότερα, όπως και την άμεση υποστήριξη κρατών που ασκούν περιφερειακή πολιτική (κυρίως Τουρκία και Κατάρ). Ενεπλάκη συνακόλουθα στις κρίσεις της Λιβύης και της Συρίας, αποδεχόμενη το αιτούμενο αντίτιμο υποστήριξης των σχεδίων τους. Παράλληλα προσχώρησε στον υποστηριζόμενο από τα πλούσια σε πετρέλαιο σουνιτικά βασίλεια και εμιράτα της Αραβικής Χερσονήσου θρησκευτικό διχασμό σουνιτών-σιιτών. Στο θέμα της Παλαιστίνης τα βήματα που έκανε –ή μάλλον δεν έκανε-, παρά τις κατηγορίες που τώρα του προσάπτονται, υπήρξαν πολύ συγκρατημένα και οι σχέσεις με τη Χαμάς απέβλεπαν στην ένταξή της στο αντισιιτικό σχέδιο.

Η πολιτική του, ιδιαίτερα η εσωτερική, θεωρήθηκε από αυτούς που πρωτοστάτησαν στην εξέγερση του 2011 οικονομικά ανύπαρκτη, πολιτικά αυταρχική και κοινωνικά διχαστική. Γι’ αυτό και βγήκαν την περασμένη άνοιξη (2013)στους δρόμους ξανά, με αιτήματά δίκαια που βρήκαν απρόσμενη απήχηση. Βέβαια, στις κινητοποιήσεις τους εισχώρησαν καιροσκοπικά και οι νοσταλγοί του παλαιού κατεστημένου. Τον Ιούνιο η κυβέρνηση Μόρσι κατέστειλε με τη βία τους διαδηλωτές, οδηγώντας, αυτή πρώτη, τη χώρα στο χείλος της μεγάλης ρήξης.

Αντίθετα με τις μεγάλες προσδοκίες που γέννησε η ανατροπή του Μουμπάρακ, η ηγετική ομάδα Μόρσι δεν επιδίωξε την ευρύτερη εφικτή συσπείρωση του αιγυπτιακού λαού προκειμένου να προχωρήσει στην ανόρθωση της χώρας του, αλλά υιοθέτησε καθεστωτική λογική και, ακόμη χειρότερα, εκτέθηκε στα περιφερειακά γεωπολιτικά παιχνίδια. Ετσι εντάχθηκε, με την προτροπή και των ΗΠΑ, στον βραχύβιο, ασταθή και αμφίβολης σκοπιμότητας άξονα Κατάρ-Τουρκίας, προσφέροντας ένα ακόμη πολιτικό εργαλείο για την ανατροπή του καθεστώτος Ασαντ στην Συρία.

Αυτά όμως ίσχυαν ώς τις αρχές του 2013. Γιατί τότε τα δεδομένα άλλαξαν, ο Ασαντ με τη στήριξη της Ρωσίας και όχι μόνον αυτής δεν έπεσε. Συγχρόνως, τόσο η Δύση όσο και το Ισραήλ αντιλήφθηκαν ότι η εργαλειοποίηση σαλαφιστών πολεμιστών και οι ωσμώσεις διαφορετικών εκφάνσεων του πολιτικού Ισλάμ φέρνουν προς αυτούς μαύρα σύννεφα που μπορούν να υπερβούν τα ανεπαρκώς ελεγχόμενα όρια. Τότε η γεωπολιτική θεώρηση του αμερικανοϊσραηλινού άξονα αναθεωρήθηκε και η αντίστροφη μέτρηση άρχισε. Στο Κατάρ τον εμίρη πατέρα διαδέχθηκε ο υιός, η γηρασμένη αλλά ακόμη ισχυρή Σαουδική Αραβία πήρε προβάδισμα, ενώ ο Μόρσι κλήθηκε να πραγματοποιήσει την αναδίπλωσή του. Τότε η ηγετική ομάδα των Α.Μ. προσπάθησε να βγει από την αυτοπαγίδευσή της με φυγή προς τα μπρος. Με την επιλογή της όμως αυτή έδωσε στον αμφίθυμο μέχρι τότε στρατό την αφορμή για να επέμβει.

Ο οικονομικός παράγοντας

Ο Γκαλάλ Αμίν, θεωρούμενος και πατέρας των Αιγύπτιων οικονομολόγων, στο πολύ πρόσφατο έργο του «Ιστορία της αιγυπτιακής Οικονομίας» αναφέρεται στον «φαύλο κύκλο του εξωτερικού χρέους» και στο, αν και ευτελές, επί 2 χρόνια αιωρούμενο αλλά ουδέποτε καταβαλλόμενο δάνειο των 4,8 δισ. $ του ΔΝΤ. Αυτό το ασήμαντο για μια τόσο μεγάλη χώρα ποσόν, μαζί με τα δάνεια του Κατάρ, αποτέλεσαν ωστόσο το διακύβευμα και τον μοχλό ενός εκβιασμού που πληρώθηκε με το βαρύ, για τον αιγυπτιακό λαό, αντίτιμο που αναφέρθηκε πιο πάνω.

Τελευταίο, επί του παρόντος, συμπέρασμα. Ο Στρατός στη σημερινή Αίγυπτο δεν προτίθεται να κυβερνήσει. Αν και ισχυρός, με αυτοτελή οικονομική βάση, συνδεδεμένος άμεσα με το αμερικανικό γεωπολιτικό κέντρο διατηρείται σε κάποιο βαθμό αυτόνομος, ιδιότροπα εθνικός. Η Αίγυπτος είναι η μεγαλύτερη αραβική μουσουλμανική χώρα (σε ποσοστό 87%), το πολιτικό Ισλάμ επηρεάζει ικανό, όχι όμως το πλειοψηφικό, τμήμα τους, οι Α.Μ. είναι η σεβαστή, σημαντικότερη αλλά όχι ενιαία έκφρασή του. Η Αίγυπτος έχει συγχρόνως βαθιά, αυτοτελή, κοσμική πολιτική παράδοση. Εκτός από Ιστορία έχει πολλών γενεών και ειδών νεότερο πολιτισμό, είναι χώρα-έθνος ανοιχτό. Είναι όμως, κυρίως, βυθισμένη σε κοινωνική και οικονομική-εξαρτησιακή κρίση. Αυτές είναι οι πολλές της πραγματικότητες. Εάν μπορέσει, εξαιρώντας τους παλαιοκαθεστωτικούς και αντιρροπώντας τις ξένες επιρροές, να τις ανασυνθέσει σ’ ένα μεταβατικό συν-υπαρκτικό σχέδιο, θα βρει τον δρόμο της.

* Δρ Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων, συντονιστής πρωτοβουλίας «ένα καράβι για τη Γάζα – F.F.C.»

 www.pissias.gr

Επικαιρότητα

Tο μόνο αποτέλεσμα από την επίσκεψη Σαμαρά στις ΗΠΑ

Υποταγή στον αμερικανο-ισραηλινό ενεργειακό άξονα (και τους πολεμικούς τυχοδιωκτισμούς του)

Τη χοντροκομμένη προπαγάνδα για το ταξίδι του Σαμαρά στις ΗΠΑ και τις συναντήσεις του με τον Ομπάμα και τον Κέρι την περιμέναμε. Τα παπαγαλάκια ήταν έτοιμα, τα πληκτρολόγια πήραν φωτιά και το μόνο ευτύχημα για τον ελληνικό λαό ήταν ότι διαβάζει λίγο εφημερίδες και βλέπει λιγότερη τηλεόραση τον Αύγουστο. Οσοι, πάντως, διάβασαν φυλλάδες ή παρακολούθησαν ραδιοτηλεοπτικά δελτία ειδήσεων είναι σίγουρο ότι κατέβαλαν προσπάθειες για ν’ αποφύγουν τις συνέπειες του κύματος αηδίας που τους πλημμύρισε.Τα ‘χουμε ξαναπεράσει αυτά, όμως, οπότε δεν αξίζει και τον κόπο να τους αφιερώσουμε χώρο.

Και βέβαια, οι επίσημες δηλώσεις που γίνονται κάθε φορά μετά από συναντήσεις ηγετών ιμπεριαλιστικών χωρών με παράκλητους ηγέτες εξαρτημένων χωρών υπακούουν σε μια λογική δημόσιων σχέσεων και ποτέ δεν περιγράφουν αυτά που διαμείφθηκαν πίσω από τις κλειστές πόρτες. Μόνο υπαινιχτικά μπορεί κανείς να διακρίνει κάποια πράγματα. Αντί, λοιπόν, να μετράμε πόσες φορές ο Ομπάμα είπε τη λέξη «Σαμαράς», όπως κάνουν τόσες μέρες τώρα τα παπαγαλάκια της κυβερνητικής προπαγάνδας, ας δούμε τις πραγματικές εξελίξεις και τις προοπτικές που διαγράφονται.

1.    Οι Αμερικανοί δεν έχουν ιδιαίτερα οικονομικά συμφέροντα στην Ελλάδα (σε επίπεδο επενδύσεων), ούτε σχεδιάζουν. Σε ό,τι αφορά τη διαχείριση του χρέους, παρεμβαίνουν μέσω ΔΝΤ. Η παρέμβασή τους, όμως, γίνεται σε άλλα επίπεδα. Γίνεται είτε στο Eurogroup, όπου συμμετέχει η διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ, είτε στις διμερείς σχέσεις τους με τη Γερμανία, η οποία ηγεμονεύει στην Ευρωζώνη και καθορίζει τις οικονομικές της εξελίξεις, λαμβάνοντας υπόψη μόνο το αδιατάρακτο του στρατηγικής συμμαχία γερμανο-γαλλικού άξονα. Την πρώτη φορά που ο αμερικανός υπουργός Οικονομικών Τζακ Λιου δοκίμασε να καταφερθεί δημόσια κατά της γερμανικής οικονομικής στρατηγικής, επισκεπτόμενος προ μηνών το Βερολίνο, δοκίμασε μια δυσάρεστη έκπληξη, καθώς ο παριστάμενος Βόλφγκανγκ Σόιμπλε αντέδρασε αμέσως, δηλώνοντας πως η Γερμανία δεν δέχεται υποδείξεις για την οικονομική της πολιτική.

Γι’ αυτό και ο Ομπάμα υπήρξε ιδιαίτερα προσεκτικός στη σύντομη (όπως προβλέπει το αυστηρό πρωτόκολλο του Λευκού Οίκου) δήλωσή του μετά τη συνάντηση με τον Σαμαρά. Τι είπε και το έκαναν σημαία τα παπαγαλάκια της κυβερνητικής προπαγάνδας; Οτι δε φτάνει μόνο η λιτότητα, αλλά χρειάζεται και η ανάπτυξη για να καταπολεμηθεί η ανεργία. Κάντε ένα σύντομο ψάξιμο στο Διαδίκτυο και θα βρείτε η ίδια δήλωση να έχει γίνει δεκάδες φορές από την Μέρκελ, τον Σόιμπλε, τον Γιούνκερ, τον Μπαρόζο, τον Ντεϊσελμπλούμ και άλλους ιθύνοντες της Γερμανίας και της Ευρωζώνης. Τρεις φορές, σε μια τόσο σύντομη δήλωση, ο Ομπάμα αναφέρθηκε στην ανάγκη της λιτότητας, αλλά αυτό τα ελληνικά παπαγαλάκια δεν το «είδαν»: «Είμαι σίγουρος πως ο Πρωθυπουργός κ. Σαμαράς θα τηρήσει τη δέσμευσή του για τη συνέχιση των δομικών μεταρρυθμίσεων (…) Είναι σημαντικό να υπάρχει ένα σχέδιο για δημοσιονομική εξυγίανση προκειμένου να γίνει το χρέος διαχειρίσιμο (…) Πιστεύω πως ο Πρωθυπουργός κ. Σαμαράς έχει δεσμευτεί να προχωρήσει στις σκληρές δράσεις που χρειάζονται». Tα παπαγαλάκια είδαν μόνο τις αναπτυξιολογικές παπαριές, τις οποίες -επαναλαμβάνουμε- λένε συνεχώς και οι γερμανοί πολιτικοί.

Αλλά κι αν κλείσουμε τα μάτια μπροστά στην πραγματικότητα και δεχτούμε την προπαγάνδα του Μαξίμου, σύμφωνα με την οποία ο Ομπάμα κατήγγειλε τη γερμανική οικονομική στρατηγική, μήπως έχει αυτό καμιά πρακτική σημασία; Μήπως ετοιμάζονται τίποτα αμερικάνικες επενδύσεις που θ’ αλλάξουν την όψη του ελληνικού καπιταλισμού; Μήπως οι ΗΠΑ ετοιμάζονται ν’ αγοράσουν το δημόσιο χρέος που πλέον βρίσκεται στα χέρια της Γερμανίας και των άλλων χωρών της Ευρωζώνης; Οι μόνες κινήσεις που έχουν γίνει από αμερικανικής πλευράς τα τελευταία χρόνια είναι οι κινήσεις των επιθετικών vulture funds, των κεφαλαίων-γύπας, που αγόρασαν πάμφθηνα ελληνικά ομόλογα στη δευτερογενή αγορά, ενώ στη συνέχεια αρνήθηκαν να μπουν στο «κούρεμα» του PSI και εισπράττουν στο ακέραιο τα ομόλογα που απέκτησαν.

2.    Οι Αμερικανοί δεν ενδιαφέρονται μεν για επενδύσεις στην Ελλάδα ή για τη διαχείριση του χρέους, έχουν όμως ενεργειακή στρατηγική για την περιοχή, στην οποία βρίσκονται σε σκληρό ανταγωνισμό με τη Ρωσία. Για να πάρει ο Σαμαράς την πρόσκληση για την Ουάσιγκτον και να του χαρίσει μερικά λεπτά ο Ομπάμα, λίγο πριν αναχωρήσει για διακοπές στη Χαβάη, τέθηκαν στην ελληνική πλευρά δυο όροι. Τον έναν τον γνωρίζαμε ήδη, τον άλλο τον πληροφορηθήκαμε αμέσως μόλις το πρωθυπουργικό αεροπλάνο απογειώθηκε από το αεροδρόμιο της Ελευσίνας με κατεύθυνση τις ΗΠΑ.

Ο πρώτος όρος ήταν να μην μπουν οι Ρώσοι στην ελληνική ενεργειακή αγορά. Ετσι, εκεί που η Gazprom ήταν έτοιμη ν’ αγοράσει ΔΕΠΑ και ΔΕΣΦΑ και ο Αλεξέι Μίλερ μπαινόβγαινε στο Μαξίμου πιο συχνά από τους Βενιζέλο-Κουβέλη, η δουλειά χάλασε, η ΔΕΠΑ έμεινε στο ράφι και ο ΔΕΣΦΑ δόθηκε στους Αζέρους, στενούς ενεργειακούς συμμάχους των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, ο ελληνικός διάδρομος επιλέχτηκε για τον αμερικανοϊταλικών συμφερόντων αγωγό ΤΑΡ, που μπορεί να μην είναι από τους πρωτεύοντες αγωγούς, όμως κατοχυρώνει την Ελλάδα ως στοιχείο της αμερικάνικης ενεργειακής σφαίρας επιρροής.

Ο δεύτερος όρος ήταν η υπογραφή του Μνημόνιου Κατανόησης μεταξύ Ισραήλ, Ελλάδας και Κύπρου, κίνηση που ανακοινώθηκε αιφνιδιαστικά την ώρα που ο Σαμαράς έφευγε για Ουάσινγκτον. Δεν είναι τυχαίο ότι τη φιέστα της υπογραφής του Μνημόνιου στην Κύπρο παρακολουθούσε ο εβραϊκής καταγωγής αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών, αρμόδιος για θέματα Ενέργειας, Ειμος Χοκστάιν, ο οποίος υπήρξε ο ενορχηστρωτής της συμφωνίας. Δεν χρειάζεται να αναφερθούμε στη στρατηγική συμμαχία των ΗΠΑ με το Ισραήλ, που εδώ και 65 χρόνια αποτελεί τον χωροφύλακά τους στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Ούτε στους πολεμικούς τυχοδιωκτισμούς που εγκυμονεί κάθε «συγχρωτισμός» με το σιωνιστικό μόρφωμα.

3.    Τέλος, κάτι «ψήνεται» στο Κυπριακό, στο οποίο επίσης αναφέρθηκε δημόσια ο Ομπάμα. Κι αυτό που «ψήνεται» είναι το βρυκολάκιασμα του σχεδίου Ανάν. Αρκεί να σκεφτούμε σε τι οικονομικό χάλι βρίσκονται σήμερα Κύπρος και Ελλάδα, εν αντιθέσει με την Τουρκία που ακόμα διανύει τη φάση της σχετικής καπιταλιστικής ανάπτυξης, ενώ έχει αναβαθμίσει και τον περιφερειακό της ρόλο.

Τα παπαγαλάκια, βέβαια, δίνουν ρέστα και σ’ αυτό το θέμα. Οπως διαβάσαμε στα «Νέα», συνεργάτης του πρωθυπουργού που ήταν παρών σε όλες τις συναντήσεις (λέγε με Χρύσανθο Λαζαρίδη) είπε πως «ακόμα και για το Κυπριακό μας ρώτησαν τι θέλουμε»! Το φαντάζεστε; Ο Ομπάμα ή ο Κέρι να ρωτάνε τον Σαμαρά (που φίλησε κατουρημένες ποδιές για να πάρει την πρόσκληση για την Ουάσινγκτον) τι θέλει να γίνει στο Κυπριακό και όχι να του υπαγορεύουν τις αμερικάνικες απαιτήσεις!

Στα ίδια επίπεδα γελοιότητας με την επίσημη προπαγάνδα έφτασαν και οι υπόλοιπες αντιδράσεις του αστικού πολιτικού κόσμου, θετικές και αρνητικές. Ο Βενιζέλος έκρυψε την πίκρα του (κανονικά θα έπρεπε να συνοδεύει τον Σαμαρά ως υπουργός Εξωτερικών και να συναντηθεί αυτός με τον ομοιόβαθμό του Τζον Κέρι, αλλά ο Σαμαράς μάλλον του την έφερε) και φρόντισε να διαρρεύσει (επίσημη δήλωση δεν έκανε) την ικανοποίησή του για τα αποτελέσματα του ταξιδιού Σαμαρά στις ΗΠΑ, συμπληρώνοντας (πάντοτε μέσω διαρροών), ότι τη στρατηγική την είχαν κανονίσει μαζί με τον Σαμαρά, ο οποίος βρισκόταν και σε συνεχή επαφή μαζί του όσο ήταν στις ΗΠΑ! Οπως μετέδωσε το ΑΠΕ, επικαλούμενο διπλωματικές πηγές, «οι Σαμαράς και Βενιζέλος, που είχαν συμφωνήσει ως προς τις θέσεις της ελληνικής πλευράς σε σύσκεψη που έγινε την προηγούμενη εβδομάδα, βρίσκονταν σε στενή επαφή καθ’ όλη τη διάρκεια της επίσκεψης στην Ουάσιγκτον».

Ο ζαλισμένος Κουβέλης δεν έκανε προσωπική δήλωση, αλλά η ΔΗΜΑΡ ανακοίνωσε πως «το ζητούμενο, βεβαίως, είναι οι προτροπές του προέδρου των ΗΠΑ να μην εξαντληθούν σε ρητορικό επίπεδο, αλλά να αποτελέσουν ένα ισχυρό αντίβαρο, μαζί με τις υπόλοιπες προοδευτικές φωνές της Ευρώπης, απέναντι στις βαθιά συντηρητικές επιλογές της κυρίας Μέρκελ»! Δεν μας λένε και εμάς, τι ακριβώς περιμένουν να κάνει ο Ομπάμα και η αμερικάνικη πολιτική;

Πιο γελοία, όμως, ήταν η ανακοίνωση του ΣΥΡΙΖΑ που συμπέρανε ότι «με βάση τις δηλώσεις των δύο ηγετών και τα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν δεν προκύπτει κάποιο συγκεκριμένο και θετικό στοιχείο για τα ενδιαφέροντα και τα συμφέροντα της χώρας μας». Σε ό,τι δε αφορά τα οικονομικά, παρατήρησε ότι «ο έλληνας πρωθυπουργός απέσπασε τη συμπάθεια και τη φραστική συμπαράσταση του προέδρου Ομπάμα, ο οποίος επίσης επεσήμανε την ανάγκη για συνέχιση της πολιτικής των “μεταρρυθμίσεων”. Όσον αφορά τη δήλωση Ομπάμα ότι η λιτότητα δεν μπορεί να είναι η μόνη πολιτική, αλλά απαιτείται επίσης ανάπτυξη και τόνωση της απασχόλησης, αυτή ηχεί παράταιρα  όταν η ανεργία στη χώρα μας εκτινάχθηκε στο 28%».

Δηλαδή, τι περισσότερο απέσπασε ο Τσίπρας, που συναντήθηκε με τα αρπακτικά του CSIS, όπως και ο Σαμαράς, που έγινε δεκτός «στην κοιλιά του κήτους», την έδρα του ΔΝΤ, και συναντήθηκε και με έναν αμερικανό υφυπουργό και επιστρέφοντας στην Ελλάδα ξεσήκωσε μέγα θόρυβο, κατηγορώντας την κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου-Κουβέλη, ότι δεν αξιοποιεί την αμερικάνικη προσφορά και τον… κεϊνσιανισμό του Ομπάμα ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό της Μέρκελ;

Moλονότι στην επίσημη ανακοίνωση του ΣΥΡΙΖΑ δεν έγινε καμιά κριτική της ιμπεριαλιστικής πολιτικής των ΗΠΑ, σε ανακοίνωση που εξέδωσε το Τμήμα Εξωτερικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, αναφερόταν ότι «η δικομματική τροΐκανή κυβέρνηση προχωρά ακάθεκτη στην μετατροπή της χώρας από αποικία χρέους σε ενεργειακό και στρατιωτικό προτεκτοράτο της αμερικανοΐσραηλινής συμμαχίας στην περιοχή»! Η σύγκρουση ανάμεσα στις δυο ανακοινώσεις είναι προφανής, όμως σημασία έχει η αιτιολογία της σύγκρουσης. Σαφή απάντηση δεν έχουμε, επισημαίνουμε όμως ότι δεν υπάρχει μόνο η σύγκρουση ανάμεσα στις διάφορες συριζικές φράξιες, αλλά και το παιχνίδι των «μεγάλων δυνάμεων», που πάντοτε φροντίζουν να χώνουν ανθρώπους τους στα επιτελεία των κομμάτων εξουσίας.

Κυριακή 11 Αυγούστου 2013

Παρόλο που δεν υπάρχουν αυστηρές τυπολογίες εθνών και παραδόσεων, ωστόσο κάθε έθνος περιοχή ή τύπος παραδόσεων συναρτάται με ορισμένες πολιτικές ή πολιτειακές μορφές που σφραγίζουν τον εθνικό ή τοπικό χαρακτήρα των συλλογικών υποκειμένων. Έτσι η Κινεζική παράδοση π.χ. είναι παράδοση αυτοκρατορική και συγκεντρωτική. Και το ίδιο σε άλλη κλίμακα ισχύει για τη γαλλική. Η ρωσικήπαράδοση είναι ταυτοχρόνως συγκεντρωτική-δεσποτική και κοινοτιστική. Η ελβετικήείναι κοινοτιστική και αποκεντρωτική. Και το ίδιο ισχύει για τον Καναδά ή την Ινδία σε διαφορετικό βαθμό. Η εβραϊκή και η ελληνική παράδοση είναι κατ’ εξοχήνκοινοτικές και κοινοτιστικές, αλλά με αρκετά διαφορετικό τρόπο. Στους Εβραίους, οι κοινότητες, ήδη από την εξορία στη Βαβυλώνα, για δυόμισι χιλιάδες χρόνια περίπου, είναι κοινότητες των πόλεων και σχεδόν ποτέ εθνοτικά αμιγείς. Οι εβραϊκές κοινότητες είναι κοινότητες μειονοτικές, στα πλαίσια άλλων πλειοψηφικών εθνοτήτων και εθνών. Δεν περιλαμβάνουν αγροτικούς πληθυσμούς και συγκροτούνται από κοινότητες εμπόρων, βιοτεχνών και εργατών[1]. Οι ελληνικές κοινότητες από την αρχαιότητα είναι αγροτικές και αστυκές ταυτόχρονα. Οι αρχαίες πόλεις-κράτη είναι αγροτικά και“αστυκά” μορφώματα και γι’ αυτό δεν χαρακτηρίζονται από τη διχοτόμηση πόλης και υπαίθρου που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες κοινωνίες. Οι αγρότες, οι βιοτέχνες και οι έμποροι είναι εξ ίσου πολίτες της αρχαίας πόλης. Και το ίδιο θα επαναληφθεί στην δεύτερη μεγάλη κοινοτική περίοδο της ιστορίας μας, την εποχή της τουρκοκρατίας. Στα Αμπελάκια, τα Ζαγοροχώρια και αλλού θα συνδυάζονται οι αγροτικές με τις δευτερογενείς (βιοτεχνία-κατασκευές) και τις τριτογενείς δραστηριότητες (εμπόριο). Παράλληλα βέβαια υπάρχουν και άλλες μορφές κοινότητας –αποκλειστικά αστυκές– όπως συμβαίνει με τις παροικίες –στα Βαλκάνια, την Αυστροουγγαρία και αλλού στη διάρκεια της Οθωμανικής περιόδου– ή μεταλλευτικού –πχ. Μαντεμοχώρια– ή ναυτικού τύπου –τα ναυτικά νησιά, κλπ. κλπ. ή ακόμα και στρατιωτικού, όπως οι Σουλιώτες ή οι αρματολοί και οι κλέφτες. Πάντως ο πυρήνας της ελληνικής κοινότητας και στην αρχαιότητα και στη νεώτερη Ελλάδα είναι μια κοινότηταπολλαπλών δραστηριοτήτων ενταγμένη σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό τόπο.

Αυτό το κοινοτικό αποκεντρωτικό πνεύμα της μακράς ελληνικής παράδοσης εκκινά από γεωγραφικό-ιστορικούς παράγοντες –διάσπαρτη γεωγραφικά δομή του ελληνικού χώρου, νησιά, μικρές κοιλάδες, οροπέδια, ορεινή συγκρότηση και πολλαπλή φυλετική συγκρότηση, παράδοση εξισωτισμού των ελληνικών φύλων– και καταλήγει στην ιδιαίτερη διαμόρφωση του ελληνικού “δαιμονίου”, που κινητοποιείται και αναπτύσσεται σε μικρά σχήματα και μονάδες, ενώ παραλύει μέσα σε μεγα-σχηματισμούς και γραφειοκρατικά δομημένα σύνολα.

Σε περιόδους που το ευρύτερο γεωπολιτικό περιβάλλον συγκροτεί μεγάλες ενότητες –ελληνιστικοί χρόνοι, ρωμαιοκρατία, βυζάντιο– αυτό το κοινοτιστικό ήθος θα “δραπετεύει” σε άλλες μορφές κοινότητας, τις θρησκευτικές, είτε σε μικρότερες μονάδες –και κατ’ εξοχήν στην οικογένεια. Όταν η “εκκλησία του Δήμου” ωςπολιτειακή μορφή θα υποχωρήσει, θα αναπτυχθεί η χριστιανική “εκκλησία” ως χώρος αυτοδιοικούμενος και αυτοδιαχειριζόμενος, που για αρκετούς αιώνες θα εκλέγει τους κληρικούς και θα συγκεντρώνει την πνευματική δραστηριότητα των Ελλήνων. Το κοινοτικό πνεύμα θα επιβιώνει στα μοναστήρια, στις ομάδες των παρανόμων, στις κτηνοτροφικές και νομαδικές κοινότητες, και θα αναπαράγεται εν σμικρογραφία στην ευρύτερη οικογένεια που θα λειτουργεί ως μία κοινότητα, με τις ιεραρχήσεις της και την εσωτερική της συγκρότηση. Το ιδιαίτερο βάρος της κοινοτιστικής παράδοσης των Ελλήνων αντανακλάται και στην ιεραρχική συγκρότηση της ελληνικής ορθοδοξίας. Εδώ οι κατά τόπους επίσκοποι είναι ουσιαστικώς αυτόνομοι και δεν υπάρχει η αυστηρή και πυραμιδική ιεραρχία της καθολικής εκκλησίας[2]. Δηλαδή ακόμα και στις περιόδους που η κοινότητα τίθεται εκποδών στο θεσμικό επίπεδο, το κοινοτικό ήθος αναπτύσσεται μέσα από δρόμους πολλαπλούς έστω και σκολιούς, διότι είναι στενότατα συνδεδεμένο με την ιδιοπροσωπία των Ελλήνων.

Ακμή και παρακμή του νεοελληνικού κοινοτισμού

Όταν, αργότερα, στις συνθήκες της τουρκοκρατίας, θα δοθεί εκ νέου η δυνατότητα για την ανάπτυξη των κοινοτήτων, το κοινοτικό ήθος θα εκδιπλωθεί και πάλιν ακέραιο και θα επιτρέψει την μεγάλη πολιτιστική αναγέννηση που από τα 1700 έως το 1922 θα σφραγίσει τον νεώτερο ελληνισμό.

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε κατ’ εξοχήν φορο-εισπρακτικές σχέσεις με ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού χώρου. Ενδιαφερόταν για την είσπραξη των φόρων και κατά συνέπεια η κοινοτική οργάνωση των ραγιάδων αποτελούσε μάλλον εγγύησηκαι πλεονέκτημα γι’ αυτήν. Επί πλέον ο περιορισμός των κατακτητών, κυρίως στις διοικητικές και στρατιωτικές δραστηριότητες, άφηνε ελεύθερο το πεδίο για την ανάπτυξη βιοτεχνικών, εμπορικών και χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων στις επι-μέρους εθνότητες, ιδιαίτερα στους Έλληνες, τους Εβραίους, τους Αρμένιους. Τέλος η πολυεθνική και πολυεθνοτική συγκρότηση της αυτοκρατορίας, και κατ’ εξοχήν στις μεγάλες πόλεις, ευνοούσε την συγκρότηση των πληθυσμών κατά κοινότητες. Έτσι το κοινοτικό πνεύμα και η κοινοτική μορφή οργάνωσης κυριαρχούν σε όλα τα πεδία. Η ανάπτυξη του ναυτικού θα γίνει με κοινοτικές-συνεργατικές μορφές (αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα εξισωτικές˙ ο καπετάνιος-πλοιοκτήτης παίρνει περισσότερα μερδικά από τους απλούς ναύτες, ωστόσο η συνεταιριστική μορφή παραμένει κυρίαρχη.) Τον ίδιο θα συμβεί με το τσελιγκάτο, στην κτηνοτροφία, με τις στρατιωτικές κοινότητες των Σουλιωτών και των Μανιατών, με τις κοινότητες των Ελλήνων στη Βιέννη και τη Βουδαπέστη. Οι κοινότητες θα δημιουργήσουν τα σχολεία και τα πρώτα νοσοκομεία, και θα επιβάλλουν ακόμα και το δίκαιό τους, παράλληλα με το Οθωμανικό ή το εκκλησιαστικό δίκαιο. Ακόμα και στην Επανάσταση του 1821 η κύρια μορφή οργάνωσης των ένοπλων δυνάμεων, θα είναι κοινοτική.

Ωστόσο, και παρά το γεγονός ότι στα πρώτα Συντάγματα αναγνωρίζεται η σημασία και ο ρόλος της κοινότητας, όπως επίσης και από την διακυβέρνηση του Καποδίστρια, μέχρι την Ε’ Εθνοσυνέλευση το 1832, και γίνεται μια προσπάθεια συγκερασμούκοινοτικής και συγκεντρωτικής οργάνωσης, στη συνέχεια, η βαυαροκρατία θα εγκαθιδρύσει ένα καθεστώς που θα βρίσκεται στον αντίποδα της παλιάς κοινοτικής οργάνωσης. Και αυτό το καθεστώς θα παραμείνει αναλλοίωτο μέχρι το 1912, ξεριζώνοντας βίαια την κοινοτική παράδοση της χώρας. Οι δημοτικοί θα διορίζονταικαι η κοινότητα θα λειτουργεί ως κρατική διοικητική υποδιαίρεση. Μόνο με το Σύνταγμα του 1912, μετά την επανάσταση του 1909, και από το 1925 και μετά, το Σύνταγμα θα αναγνωρίσει την σημασία της κοινότητας και θα αναθέσει στο κράτος μόνο την εποπτεία στους κοινοτικούς και δημοτικούς οργανισμούς. Όμως μετά τον πόλεμο και ως συνέπεια του εμφυλίου, το σύστημα θα γίνει και πάλι απόλυτα συγκεντρωτικό, με αποκορύφωμα το χουντικό Σύνταγμα του 1968. Η εκπαίδευση θα αφαιρεθεί σε όλες τις βαθμίδες της από τις κοινότητες, καθώς και πολλοί οργανισμοί κοινής ωφέλειας (οργανισμοί ηλεκτροδότησης, συγκοινωνιών, κλπ.). Το συγκεντρωτικό κράτος θα στηριχτεί πλέον και στην πληθυσμιακή και οικονομική συρρίκνωση των κοινοτήτων και θα ταυτιστεί με το Αθηνοκεντρικό κράτος. Αν ηΑθήνα αντιπροσώπευε κάποτε ένα πολλοστημόριο του συνολικού πληθυσμού και μέχρι το 1941 δεν θα ξεπερνά το 10% του συνόλου, στα 2001 θα αντιπροσωπεύει το 35-40% και οι αγροτικές κοινότητες –ιδιαίτερα οι ορεινές–, βάθρο του αρχέγονου κοινοτισμού, θα συρρικνωθούν μέχρις εξαφανίσεως. Η είσοδος εκατομμυρίων προσφύγων, μετά το 19222, η εσωτερική και η εξωτερική μετανάστευση, η καταστροφή των παλιών συνοικιών και της γειτονιάς, η μαζική είσοδος ξένων μεταναστών από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, η εκβιομηχάνιση και η αυξανόμενη διαφοροποίηση χώρου κατοικίας και χώρου εργασίας στις μεγαλουπόλεις, αποτέλεσαν παράγοντες παραπέρα αποσύνθεσης της παραδοσιακής κοινοτικής δομής .

Ένας επί πλέον αποφασιστικός παράγων για την υποχώρηση του κοινοτικού ήθους υπήρξε η καταστροφή του ευρύτερου ελληνισμού, που συντηρούσε την κοινοτική παράδοση έξω από το ελλαδικό κράτος. Οι κοινότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, –στα Βαλκάνια και τη Μικρά Ασία– της Αιγύπτου, της Μέσης Ανατολής, της Μεσευρώπης, της Νότιας Ρωσίας, η μια μετά την άλλη, θα συρρικνωθούν βίαια ή σταδιακά, από το 1914 και στο εξής, διαδικασία που θα συνεχίζεται ακόμα και σήμερα, με το ξερίζωμα των Βορειοηπειρωτών και των Ελλήνων της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Και αυτές οι κοινότητες του ευρύτερου ελληνισμού συνέχιζαν μια παράδοση τριών ή τεσσάρων χιλιάδων χρόνων που φαίνεται να οδηγείται στο οριστικό τέλος της. Οι πολυεθνικές αυτοκρατορίες, ιδιαίτερα η Οθωμανική, επέτρεπαν την επιβίωση των διαφορετικών εθνικών και θρησκευτικών κοινοτήτων ή μιλέτ. Είναι χαρακτηριστικό πως ενώ το 1864 με το νέο Σύνταγμα στην Ελλάδα αγνοούνταν πανηγυρικά ο ρόλος των κοινοτήτων, την ίδια στιγμή, το 1865 το Οθωμανικό Σύνταγμα αναβάθμιζε το ρόλο των νομαρχιών, ενώ οι κοινότητες συνέχιζαν να παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην εκπαίδευση, την κοινωνική πρόνοια, τη θρησκεία κ.λπ. που το κεντρικό κράτος εγκατέλειπε στα χέρια των κοινοτήτων. Αντίθετα τα νέα εθνικά κράτη συγκροτήθηκαν ακριβώς επί τη βάσει της συντριβής των κοινοτήτων, εξέλιξη που για έναν λαό “κοινοτικό”, όπως οι Έλληνες, υπήρξε καθοριστικό. Η συρρίκνωση του ελληνισμού υπήρξε ταυτόσημη με την κατάρρευση των κοινοτήτων και του αντίστοιχου ήθους.

Έτσι, στο εσωτερικό του ελλαδικού κράτους ο συγκεντρωτισμός και έξω από αυτό ή συρρίκνωση του ελληνισμού, θα συμβάλλουν, μέχρι τις μέρες μας, στην υποχώρηση του παραδοσιακού κοινοτισμού.

Από πρώτοι… έσχατοι

Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια παράδοξη, από πρώτη άποψη εικόνα. Ένας λαός κατ’ εξοχήν κοινοτικός, όπως ο ελληνικός, εισάγοντας το δυτικό –ευρωπαϊκό– συγκεντρωτικό πρότυπο διακυβέρνησης, που στηρίζεται στο κοινοβουλευτικό ατομοκρατικό σύστημα δημοκρατίας, διαθέτει τους ασθενέστερους κοινοτικούς θεσμούς από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, όπως και από τις χώρες του Τρίτου Κόσμου!

Σε ότι αφορά στις ευρωπαϊκές χώρες, ο βαθμός του συγκεντρωτισμού είναι μικρότερος: Το Παρίσι και το Λονδίνο φθάνουν μόλις το 20% του συνολικού πληθυσμού Γαλλίας και Αγγλίας˙ η περιφερειακή οργάνωση του κράτους εδραία – από τα γερμανικά και ισπανικά ομόσπονδα κράτη έως τις ιταλικές περιφέρειες˙ και οι κοινοτικοί θεσμοί κάθε είδους ασύγκριτα ισχυρότεροι – από τις δημοτικές επιχειρήσεις έως τους πανίσχυρους σκανδιναβικούς και ελβετικούς συνεταιρισμούς και τις εναλλακτικές επιχειρήσεις της Γερμανίας και τις οικολογικές οργανώσεις με τα εκατομμύρια μέλη της Βρετανίας. Και αυτό διότι οι κοινωνικοί και πολιτικοί αγώνες των υπόλοιπων ευρωπαϊκών λαών, όπου οι παραδοσιακές κοινότητες συρρικνώθηκαν πολύ ενωρίτερα από την Ελλάδα, –ήδη από την εποχή του διαφωτισμού– αποκρυσταλλώθηκαν σε νέα κοινοτικά ή κοινοτιστικά μορφώματα που αντιστρατεύονται την ισοπεδωτική λογική του κεφαλαίου.

Στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, το παλιό κοινοτικό πνεύμα είναι ακόμα πολύ ισχυρότερο, διότι η αποσύνθεση που έχει υποστεί από τη λογική του κεφαλαίου μικρότερης κλίμακας και έκτασης απ’ ότι στην Ελλάδα. Ο μουσουλμανικός κόσμος διέπεται από ένα πανίσχυρο κοινοτιστικό ήθος θρησκευτικού χαρακτήρα που διατηρεί τη συνοχή της κοινωνίας και αντιτάσσει την κοινοτική θρησκευτική αλληλεγγύη στις δυτικές αξίες (βλέπε τα δίκτυα αλληλεγγύης της “Χαμάς”, τις ισλαμικές τράπεζες, το Ιράν, την εφαρμογή του “ζακάτ” στο Ιραν, κλπ). Στη Λατινική Αμερικήσυνδυάζονται οι παλιές κοινοτικές αρχές των ινδιάνικων κοινοτήτων με τη “θεολογία της απελευθέρωσης”, τις ευαγγελικές και προτεσταντικές αιρέσεις και τα σύγχρονα επαναστατικά κινήματα (χαρακτηριστικές περιπτώσεις τα κινήματα των Ινδιάνων Ζαπατίστας, η ιδεολογία του Τσάβες στη Βενεζουέλα, του Κόμματος Εργασίας στη Βραζιλία). Στην Ινδία και τη Νοτιοανατολική Ασία –Μπάγκλα Ντες, Μαλαισία, Ινδονησία, Σρι Λάνκα– η αγροτική κοινότητα είναι πανίσχυρη ακόμα και έχουν δημιουργηθεί ρωμαλέα κινήματα για την υποστήριξη των κοινοτήτων –η Γκράνμεν Μανκ στο Μπάγκλα Ντες που δανείζει και υποστηρίζει εκατομμύρια φτωχούς αγρότες είναι μόνο ένα παραδειγμα. Η μαύρη Αφρική εξακολουθεί να ζει ακόμα εν πολλοίς σε μια κοινοτική μορφή στο υπόβαθρο της οποίας αναπτύσσονται νέες μορφές κοινοτικής αλληλεγγύης.

Το ελληνικό παράδοξο

Η Ελλάδα –και ίσως το σύνολο του “ορθόδοξου ευρωπαϊκού χώρου”– αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση και ένα “μυστήριο” για την παραδοσιακή κοινωνιολογική σκέψη. Η καταστροφή του κοινοτικού ήθους δεν θα πραγματοποιηθεί μέσα από την άμεση ξένη κατάκτηση και αποικισμό –αντίθετα την εποχή της ξένης κατάκτησης θα ανθίσουν οι κοινότητες–, αλλά μέσα από την εθελούσια προσχώρηση των ελίτ και των “λογίων” του ελληνικού κράτους στο δυτικό υπόδειγμα. Ο ελληνικός κοινοτισμός θα καταρρεύσει όταν το ελληνικό έθνος θα αντιπαρατεθεί με την ανάγκη δημιουργίας ευρύτερων συσσωματώσεων, είτε στους αρχαίους χρόνους, είτε –κατ’ εξοχήν και παραδειγματικά– μετά την επανάσταση του 1821. Το κοινοτικό πνεύμα θαεκφυλίζεται σε πνεύμα διάσπασης, αντιπαράθεσης και εμφυλίου, ενώ ο συγκεντρωτικός δεσποτισμός της βαυαροκρατίας και γενικότερα του νεωτερικού έθνους-κράτους θα εμφανίζεται ως το μόνο αντίδοτο στις “διαλυτικές” εκφάνσεις του εκφυλισμού του κοινοτικού πνεύματος. Η Αθηναϊκή ομοσπονδία θα μεταβληθεί σε Αθηναϊκή τυραννία στην αρχαία Ελλάδα, ενώ η καποδιστριακή απόπειρα ενός συγκερασμού εθνικού κράτους και κοινότητας θα αποδειχτεί βραχύβια και θα λήξει τραγικά μέσα από την δολοφονία του κυβερνήτη. Εν τέλει θα επιβληθεί ένα μοντέλο συγκεντρωτικού κράτους που θα βρίσκεται στον αντίποδα της κοινοτικής οργάνωσης, και το οποίο σταδιακώς θα συρρικνώσει τις δυνάμεις του ελληνισμού, παρόλο που το έθνος-κράτος θα εμφανίζεται ταυτόχρονα ως η μόνη καταφυγή για τη διάσωση του, σε έναν κόσμο που θα κυριαρχείται από τα έθνη κράτη και θα αποκλείει την κοινοτική μορφή οργάνωσης.

Η εποχή των εθνών-κρατών, στον 19ο και κατ’ εξοχήν τον 20ό αιώνα, θα συνοδευτεί με την κυριολεκτική κατάρρευση του κοινοτικού ήθους και –πράγμα ταυτόσημο– της ισχύος και της επιρροής του ελληνισμού. Αυτή η συρρίκνωση θα συμβάλει αποφασιστικά και στην μεταβολή του κοινοτικού ήθους σε έναν διεστραμμένοοικογενειοκρατικό ατομισμό, ως υποκατάστατου του κοινοτικού ήθους. Το κοινοτικό ήθος θα υποστραφεί σε τετράστενη οικογενειοκρατία. Εδώ θα πρέπει να αναζητήσουμε και την αδυναμία της συγκρότησης ενός σύγχρονου κοινωνικού και συλλογικού ήθους στην Ελλάδα. Το συλλογικό, στη δική μας παράδοση είναι κοινοτικό και κοινοτιστικό και μόνο μια “ομοσπονδιακού” τύπου δομή θα επέτρεπε την μετεξέλιξή του. Η αποκλειστική δυνατότητα για την ομαλή μετεξέλιξη του ελληνικού ήθους ήταν μόνο μια ομοσπονδιακή μετεξέλιξη του κοινοτισμού, τέτοια που φάνηκε να διαγράφεται στα πρώτα χρόνια της επανάστασης του ’21 ή σε μικρότερη κλίμακα στην “Ελεύθερη Ελλάδα” στη διάρκεια της Αντίστασης ενάντια στους Γερμανούς. Το συγκεντρωτικό πρότυπο που επιβλήθηκε μετά το 1832 μαζί με το κοινοτικό πνεύμακατέπνιξε και κάθε δυνατότητα για τη συγκρότηση ενός ελληνικού συλλογικού ήθους. Αντ’ αυτού επιχειρήθηκε να επιβληθεί βιαίως μια δυτικού τύπου συλλογικότητα –ταύτιση με το κράτος– η οποία παρήγαγε ένα υποκείμενο που αδυνατεί να αναχθεί στο γενικό συμφέρον, μια και αυτό εμφανίζεται ως ένα ξενόφερτο και επιβεβλημένο κράτος και εγκλωβίζεται σε μια οικογενειοκρατική ατομικότητα, υποκατάστατο και εκφυλισμένη μορφή της παλιάς κοινοτικής ατομικότητας.

Και όμως η “εκσυγχρονιστική” θεωρία και πρακτική όχι απλώς δεν διδάσκεται από την αποτυχία διακόσιων χρόνων κρατοκεντρικού “εκσυγχρονισμού”, αλλά αντίθετα, ακόμα και σήμερα, επιχειρεί να μας πείσει για την ανάγκη παραπέρα “εμβάθυνσης” στο δρόμο του “εκσυγχρονισμού” ώστε να συγκροτηθεί μια “μοντέρνα” ατομικότητα. Ο Στέλιος Ράμφος, στον Καημό του ενός και τα άλλα του πονήματα, κατακεραυνώνει τον οικογενειοκρατικό ατομισμό των ελλήνων και μας καλεί “επί τέλους” να ενστερνιστούμε το δυτικό πρότυπο της εξατομίκευσης, η οποία δεν είναι οικογενειοκρατική αλλά μοναδοκρατική! Και αυτό, τη στιγμή που το δυτικό πρότυπο καταρρέει στην ίδια τη Δύση και η εισβολή του στην Ελλάδα τείνει να εκθεμελιώσει και τα τελευταία υπολείμματα του παλιού συλλογικού πνεύματος, το οποίο για να διασωθεί καταφεύγει στο οικογενειακό σύστημα και την Πα­ρά­δο­ση –εθνική, πολιτιστική και θρησκευτική. Και όμως ο ηροστράτειος εκσυγχρονισμός κανοναρχεί καθημερινά “θάνατος στην παράδοση” για να γίνουμε επιτέλους δυτικοί, χωρίς να υποπτεύεται πως χάνοντας τη δική μας παράδοση δεν γινόμαστε δυτικοί ούτε ενστερνιζόμαστε τη δυτική μορφή της εξατομίκευσης, αλλά αντίθετα μεταβαλλόμαστε σε παρίες και μπαίγνια της Δύσης. Μέσα σε έναν αιώνα από τους “πρώτους στην Ανατολή” γίναμε οι “έσχατοι της Δύσεως”.