Λήμμα του Στυλ. Εμμ. Λυκούδη από το «Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν ΗΛΙΟΥ» για την «ΑΙΓΙΝΑ» αναδημοσιεύεται σε συνέχειες. Τόμος 1, σελίδες 690-709, (Για λόγους τεχνικούς δεν μπορούν να αποδοθούν στο κείμενο τα πνεύματα κάποια σημεία στίξης και ο τονισμός της εποχής)
β)Όρμοι. 1)Λιβάδια, υπό το ομώνυμον άκρον.Τα σαφώς εις τον βυθόν διακρινομένα ίχνη λιμενικών έργων πείθουν ότι είχεν υπό των αρχαίων μεταποιηθή εις τεχνητόν μικρόν λιμένα. Αφ’ ής το 1926 ανηγέρθη εκεί η πρώτη ωραία έπαυλις, εξεδηλώθη ανεγέρσεως τοιούτων παρ’ Αθηναίων και Πειραιωτών ανακοπείσα ένεκα των πολεμικών καιρών. 2)Σουβάλα, ωραίος όρμος αντικρύζων τον Πειραιά και ταΦάληρα, και ο πλησιέστερος προς αυτά (1,1 μίλ.) τόπος αποβιβάσεως. Δι’ αυτό,εάν ο μελετηθείς λιμήν της κατασκευάζετο θα εγίνετο το μέρος πολυσύχναστον και θαυμασία λουτρόπολις (βλέπε κατωτ. «Θερμοπηγαί»). 3)Βαγία ή Του Καλούδη, από τα ευφορώτερα μέρη της νήσου πλησίον του ακρωτ. Τούρλος όρμος προσεγγίσεως καϊκιών δι’ εξαγωγήν κηπουρικών. 4)Αγία Μαρίνα επί της Ανατολικής πλευράς μεταξύ ομωνύμου ακρωτηρίου και ακρ. «Κυρ Αννίτσα». Άριστον αγκυροβόλιον καταφυγής και ο καλύτερος τρόπος αποβιβάσεως των δια θαλάσσης επισκεπτών του πλησίον εκεί ναού της Αφαίας. 5)Πόντζα,νοτίως του ακρ. «Του Πενήντα τα Βράχια» (αρ. 6),επίνειον συνοικισμών Τζάννου και Τσούλινδρας. 6)Πόρτες, ολίγον νοτιότερον επίνειον συνοικισμών Ανιτσαίου, Σοφικήτες, Μαργαρώνηδες, Αποσπόρηδες, Γκανάκηδες. 7)Κατόπιν και κατά σειράν: Λειβαδάκι, Κήπου, Λιγέα, Κλήμα, Λουριώτες, Σαρπά. 8)Πέρδικα, μεταξύ ομωνύμου ακρωτηρίου και Αγίου Σώζωντος (αρ.9 και 10) χωρίον ηλιόλουστον και γραφικότατον, χάρις εις την καταμεσής του εκκλησούλαν του «Γενέσιον της Θεοτόκου».9)Μαραθώνα (η),μέγας όρμος κολπίζων, ανοίγματος 2 μιλ. Μεταξύ Πέρδικα και Αώνι (αρ.10 και 11). Εις την ΝΑ ακτήν του όρμοι Καριώτης και Προφητηλίας όπου μετόχιον της μονής (ανδρικής) της Κοιμήσεως, εις δε την βορείαν αγκυροβόλιον Άγιος Βασίλειος εύκολα αναγνωριζόμενον από το πάλλευκον εκεί εκκλησίδιον λέγεται και Περιβόλα από το εκεί ιστορικόν κτήμα των Βούλγαρη. Δύο αμαξιταί οδοί συνδέουν τον Άγιον Βασίλειον προς την πόλιν της Αιγίνης, η μεν ασωτερική γενομένη επί Καποδιστρίου πρώτη αμαξιτή της αναγεννηθείσης Ελλάδος, η δε παράλιος. Καταμεσίς της τρίτης, λατομείον Κακοπέρατο,με τον σκληρόν τραχίτην του οποίου έγινε το υπόστρωμα της οδού Αθηνών-Βουλιαγμένης και το επίστρωμα της λεωφόρου της Ακτής Μιαούλη εις Πειραιά. Στόλον ολόκληρον δύναται να περιλάβη ο όρμος αυτός, όχι δε σπανίως τον προτιμά ο αγγλικός. Εις αυτόν τον όρμον την δείλην της 2)14 Ιανουαρίου 1828 ηγκυροβόλησεν πλησίον της υπό τον Λεμπάν γαλλικής φρεγάτας «Λα Ζυνόν» (δηλ. «Ήρα») το υπό τον Πάρκερ αγγλικόν δίκροτον «Γουώρσπάιτ») φέρον τον ηγεμόνα του αρτισυστάτου κράτους, τον «Κυβερνήτην της Ελληνικής Πολιτείας» Ιωάννην Καποδίστριαν εις αυτό επίσης εχαιρετίσθη πρώτην φοράν η ελληνική σημαία δια κανονιοβολισμών. Κατόπιν έρχεται ο λιμήν Αιγίνης,περί του οποίου κατωτέρω.
(Συνεχίζεται)