Δίπλα στην πολιτική δράση, δίπλα στις κινήσεις αλληλεγγύης που δεν παριστάνουν “κάτι”, δίπλα σε μικρές προσπάθειες λόγου, δίπλα στο αίτημα για ζωή, μπορεί να συζητιέται ολοένα και περισσότερο ένα σχέδιο επιβίωσης και αξιοπρέπειας. Δείγματα υπάρχουν στο νησί, αν και όχι σαφή ή διακριτά, αλλά σποραδικά και με την αμηχανία που μπορεί να διακρίνει κάθε τι καλό στη ρευστή εποχή μας. Αυτό σημαίνει ότι αυξήθηκε ο κόσμος που καλλιεργεί «για το σπίτι» ενώ υπάρχει σαφές ενδιαφέρον για την ελιά. Επειδή η αμνησία όμως τείνει να αντικαταστήσει τη γνώση και την επίγνωση, η Σχεδία συμβάλλοντας στο μέτρο του δυνατού, σπέρνει παλιά δαιμόνια:
Σιτάρι και γενικά δημητριακά μπορούν καλλιεργηθούν παντού, σε κάθε χωράφι, σε κάθε αδόμητη περιοχή. Ενδείκνυται όμως η καλλιέργεια στις παρακάτω περιοχές: Ανάμεσα στους Γιαννάκηδες-Μπενάκηδες-Λαζάρηδες, στην Παχειοράχη, στις Πόρτες (περιοχή Περιβόλια), στον «κάμπο» της Αιγινήτισσας (περιβόλια-Προφήτης Ηλίας), Κοντός, Μεσαγρός, Άλωνες, Κυψέλη, Λεόντι, Σουβάλα, Χλόη. Μέχρι και το 1985 καλλιεργούσαν σιτάρι σε οικογενειακό επίπεδο, ενώ το έστελναν σε μύλους στα Μέθανα. Μέχρι το 1960 υπήρχε ο μύλος του Μαρίνη και το «εργοστάσιο» του Κουκούλη που ήταν μύλος και φούρνος. Μια επιχείρηση (μεταξύ 1985-95) από τη Λάρισα, της «Χατζηλουήνας» με τρακτέρ που είχε 6 άροτρα, θυμίζει τις δυνατότητες του νησιού για αυτοδυναμία, σε σιτηρά.
Η ελιά υπάρχει ήδη παντού με εκατοντάδες δέντρα παραμελημένα στα «αζήτητα» του νησιού να μαραζώνουν αμάζευτα και ακλάδευτα στα ημιορεινά. Απομεινάρια από λιοτρίβια υπάρχουν σε κάθε χωριό, δείγμα της σημερινής μας παρακμής αλλά και μιας μελλοντικής δυνατότητας ν’ ανθίσει πάλι ο τόπος. Η μικρή οροσειρά που χωρίζει τους Αγίους από το Μεσαγρό (Παλιόμυλοι, Σαλιαρή, Βρούβα) είναι γεμάτη ελιές. Υπενθυμίζεται η συμμετοχή του Δήμου Αίγινας και ιδιωτών σε διεθνείς εκθέσεις ελαιολάδου (Γ. Δ. Κωστελένου Στοιχεία ελαιοκομίας. Ιστορία περιγραφή και γεωγραφική κατανομή των ποικιλιών ελιάς στην Ελλάδα) τον 19ο αιώνα.
Το αμπέλι, από την αρχαιότητα μέχρι και τη δεκαετία του ‘80 ήταν το αβανταδόρικο προϊόν της Αίγινας. Μούστος εξαγόταν παντού, σ’ όλη την Ελλάδα και τα καΐκια μαζί με τα αγγεία έστελναν και μούστο. Όλη η Βόρεια Αίγινα από τη Βαγία μέχρι και την περιοχή της Κυψέλης ήταν κατάφυτη από αμπέλια ενώ σε κάθε σπίτι υπήρχε η σοφή κληματαριά που ξέραινε τα φύλλα της το χειμώνα και χάριζε τη σκιά της το καλοκαίρι μαζί με τον πολύτιμο καρπό της. Περιοχές που ακόμα βλέπεις απομεινάρια από παρατημένες καλλιέργειες είναι οι Κήποι (κάτω από τους Βλάχηδες), ο Κοκκινόβραχος (ανάμεσα από της Αφαία και τον Κάβο) και η Ανάουσσα (ρέμα Βαγίας-Κολυμπάρι).
Η πατάτα, από την εποχή του Καποδίστρια μέχρι και πριν 20-30 καλλιεργούνταν παντού στα Δυτικά και προς Νότια της Αίγινας και ιδιαίτερα στην περιοχή του Μαραθώνα που έβγαζε μια ιδιαίτερα νόστιμη και περιζήτητη πατάτα. Στην ίδια περιοχή τα κηπευτικά (χειμερινά και θερινά) μπορούν να καλλιεργηθούν σε έκταση ενώ βέβαια μπορούν για οικιακή χρήση να βρίσκονται σε κάθε γωνιά που δεν έχει ακόμα χτιστεί.
Βασικό είδος διατροφής, τα όσπρια, καλλιεργούνταν κυρίως στο Σφεντούρι, στους Κήπους και κυρίως ξερικά (φασόλια, φακή, φάβα, ρεβίθι, αράκι) στην «κοιλάδα» των Αλώνων, στην Αιγινήτισσα (Προφήτης Ηλίας) και στο Μεσαγρό.
Πορτοκαλιές και Λεμονιές μπορούν παντού να καλλιεργηθούν, όμως η περιοχή του Προφήτη Ηλία στην Αιγινήτισσα, οι Πόρτες, η Βλυχάδα ίσως είναι οι πιο κατάλληλες περιοχές.
Το μοναδικό, αιγινήτικο βερίκοκο, μπορεί πάλι να ξαναφανεί στις περιοχές που καλλιεργούσαν το δέντρο. Αυτές κυρίως, ήταν ο Κοντός και η Κυψέλη.
—————
Παρακάτω ξαναδημοσιεύουμε κείμενο ελαφρά συμπληρωμένο. Κάθε συμπλήρωση, διόρθωση, σχόλιο, είναι κάτι παραπάνω από καλοδεχούμενα
Σχεδία στ’ ανοιχτά της Αίγινας
ΟΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΑΙΓΙΝΑΣ
Αμπέλι
Ελιά
Λεμονιά
Νεραντζιά
Αμυγδαλιά
Βερικοκιά
Συκιά
Ροδιά
Αχλαδιά
Φιστικιά
Μουριά και για τη σηροτροφία
Χαρουπιά για ζωοτροφή και παραγωγή χαρουπάλευρου
Σιτάρι
Κριθάρι
Καλαμπόκι
Ρεβίθια
Αρακάς
Κουκιά
Λαθούρι
Σουσάμι
Πατάτα
Λαχανικά-μποστανικά-ζαρζαβατικά-μαναβικά
Μπαμπάκι
Λινάρι
Ριζάρι για τη βαφή νημάτων και υφασμάτων
Βίκος για ζωοτροφή
Βρύζα για δέσιμο σε κατασκευές και παραγωγή βύνης
————————
Που καλλιεργείται τι:
Στις πεδινές περιοχές:
Αμπέλια, ελιές, συκιές, αμυγδαλιές, λαχανικά, καρποφόρα δέντρα, ξινά
Στις πλαγιές των βουνών:
Κριθάρι, όσπρια, λαθούρι, αρακάς, ρεβίθια, κουκιά, βίκος (κτηνοτροφικό)
Μέχρι το 1971 σύμφωνα με το χωροταξικό σχέδιο της Σ. Παπαδοπούλου:
Δημητριακά 25%, κηπευτικά 2%, δεντροκαλλιέργεια 17% αμπέλια 12% ακαλλιέργητα χωράφια 44% επί της καλλιεργήσιμης γης
——————————
Βαθύ: κρασί, σταφύλια, σκόρδα, αμύγδαλα, φιστίκια, λάδι, δημητριακά
Βλάχηδες: κτηνοτροφία
Γιαννάκηδες: κτηνοτροφία
Σουβάλα: Αλιεία
Κοντός: τα πάντα
Κύλινδρας: κτηνοτροφία, γεωργία, γρανίτης
Κυψέλη: Γεωργία, δενδροκομία, κηπευτικά, σύκα, σταφύλια, λάδι, αμύγδαλα, φιστίκια
Λαζάρηδες: κτηνοτροφία
Λεύκη: Γεωργικά
Μαραθώνας: περιβόλια, σύκα, ελιές
Μεσαγρός: λάδι, κρασί, δημητριακά, ρετσίνα κεραμικά, μελίσσια
Παχειοράχη: γεωργία κτηνοτροφία
Πέρδικα: δημητριακά, μελίσσια
Πόρτες: δενδροκομία, ελιές, μελίσσια
Άλωνες: κηπευτικά, ελιές, δημητριακά, φρούτα,
Σφεντούρι: κτηνοτροφία, δημητριακά, σταφύλια,
Τζίκηδες: κτηνοτροφία
Χλόη: δέντρα, κρασί, φρούτα, λαχανικά
Ψαχνή: γεωργία, κτηνοτροφία
Άγιοι: γεωργία, λαχανοκηπευτικά, ρετσίνα, κεραμική, λάδι, αμύγδαλα, κρασί
Ανιτσαίο: κτηνοτροφικά, δημητριακά, λάδι,
Ασώματοι: λάδι, κρασί, κηπευτικά, λαχανικά
Λιβάδι: λάδι, κρασί, κηπευτικά, δέντρα, δημητριακά
Μπουρδέχτης: 50 στρέμματα περιβόλια με αμπέλια και ελιές
Βροχεία: Φιστίκι, ελιά, αμυγδαλιά, κηπευτικά, χαρουπιές
————————
ΦΥΤΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΘΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΙΓΙΝΑ
Καλοκαίρι
Φασόλι
Αγγούρι
Πεπόνι
Καρπούζι
Κολοκύθι
Μπάμια
Μελιτζάνα
Ντομάτα
Φράουλα
Πιπεριά
Βλήτα
Χειμώνας
Κουκιά
Μπιζέλια
Αρακάς
Αγκινάρα
Πράσο
Καρότα
Όλο το χρόνο
Ραπανάκι
Παντζάρι
Λάχανο
Κρεμμύδι
Σκόρδο
Μαρούλι
Πατάτα
Σέσκουλο
Ραδίκι
Αντίδι
Κουνουπίδι
Μπρόκολο
Δημητριακά
Σιτάρι
Κριθάρι
Βρώμη
Αράκι
Βίκος
Βρύζα
Δέντρα, φρούτα
Αμπέλι
Αμυγδαλιά
Βερικοκιά
Κερασιά
Μηλιά
Αχλαδιά
Συκιά
Ροδιά
Κορομηλιά
Μουσμουλιά
Κυδωνιά
Ροδακινιά
Δαμασκηνιά
Βανίλια
Λεμονιά
Πορτοκαλιά
Μανταρινιά
Ελιά
Αρωματικά του κήπου
Άνηθο
Κάρδαμο
Σέλινο
Μαϊντανός
Φινόκιο
Μάραθο
Καλιαντρό
Ρόκα
————————-
Περιοχές στην Αίγινα με αρκετό νερό και οι καλλιέργειές τους
Στους Κήπους
Με λεμονιές και πορτοκαλιές στις Πόρτες
Στη Γλυφάδα με κηπευτικά και δέντρα
Σε μεγάλη περιοχή στις Άλωνες
Στο Μεσαγρό και στη Βαγία, ελαιόδεντρα και αμπέλια
Στον Κοντό στη θέση Υδραγωγείο
Στη Σουβάλα και Λεόντι
Στην Κυψέλη, στη Χλόη, στον Ασώματο και στην Περιβόλα που καλλιεργούνται τα πάντα
Από το Μαραθώνα μέχρι και το 75 γίνονται εξαγωγές
Μεγάλα κτήματα με νερό στην Αίγινα
Κτήμα Σημαντώνη στις Άλωνες για λεμονιές, πορτοκαλιές και φιστικιές
Κτήμα Αγίου Λεοντίου (κρατήρας) 100 στρέμματα
Κτήμα Γλυφάδα, πηγάδι Βακαλόπουλου
Κτήμα στις Άλωνες με πολύ νερό
Στη Χλόη κτήμα Φουντούλη, παλιά λιοτρίβια πατητήρια και αλευρόμυλος
Στην Πέρδικα το κτήμα του Μοναστηριού
Στην Αιγινήτισσα, κτήμα Χριστοφίδη, παλιά περιβόλια
Κτήμα Ζούμερα, στις Πολλές Ελιές