Κατηγορία: η γνωστή-άγνωστη Αίγινα

Γ. ΤΣΑΚΩΝΑ ΧΗΜΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟΥ ΧΗΜΕΙΟΥ
ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΙΑΜΑΤΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ
(Διάλεξις γενομένη εν τη Ιατρική Εταιρεία, εν τη αιθούση της Σιναίας Ακαδημίας την 19 Δεκεμβρίου 1915)
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1916
Τιμάται δραχ. 2
…Εις τον καθηγητήν κ. Αναστ. Δαμβέργην οφείλομεν ανακοίνωσιν γενομένην εις το πέμπτον συνέδριον της Εφηρμοσμένης Χημείας (Βερολίνον 1903) περί των ιαματικών πηγών Λουτρακίου, Αιδηψού, Κύθνου, Άνδρου, Κυλλήνης, Υπάτης, Μεθάνων, Τσάγεζι και Αιγίνης…

της Άννας Ρόδη
Ο ΘΕΙΟΣ ΜΟΥ Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΡΩΤΟΝΟΤΑΡΙΟΣ, Ο ΥΔΡΑΥΛΙΚΟΣ
Θυμάμαι τον θείο μου τον Παναγιώτη χωμένο μέσα στο ημίφως του μαγαζιού του ανάμεσα σε ζεμπίλια, γαλλικά κλειδιά, σωλήνες, τενεκάκια και κάθε λογής σιδερικά. Στο βάθος υπήρχαν αραδιασμένα διάφορα είδη υγιεινής, δεξιά από την είσοδο ο πάγκος εργασίας με άπειρα μικρά και μεγάλα εργαλεία, βίδες και άλλα αντικείμενα και αριστερά ένα γραφείο γεμάτο σκόνη και λιγοστά χαρτιά, παρατημένα κάπου στο πλάι. Πάνω σ’ αυτό για κάμποσο καιρό κειτόταν ξαπλωμένη και ανάσαινε με δυσκολία μια γάτα με άσθμα, εξαιτίας ενός τροχαίου ατυχήματος. Την είχε πατήσει μηχανάκι κι εκείνος τη μάζεψε από το δρόμο, τη γιατροπόρεψε και την κράτησε υπό την προστασία του μέχρι που ψόφησε. Έτσι κι αλλιώς το σπίτι του δεν έμενε ποτέ χωρίς γάτα κι ήταν πάντα φιλόξενο τόσο για τα ζώα όσο και για τους ανθρώπους.
Από τη δούλεψη και το μαγαζί του πέρασαν πολλά νεαρά παιδιά, που μάθαιναν μαζί του τη δουλειά του υδραυλικού και κανένα τους δεν έφυγε από κοντά του χωρίς να… αποκτήσει ένα ευφάνταστο και ταιριαστό στην προσωπικότητα του παρατσούκλι.
Ο θείος ήταν ένας άνθρωπος που δεν εντυπωσίαζε ιδιαίτερα με το παρουσιαστικό του, μάλλον κοντός, με πλούσια μαύρα μαλλιά, που, καθώς περνούσαν τα χρόνια, γκρίζαραν στους κροτάφους. Φορούσε συνήθως μια σκούρα ζακέτα, τις περισσότερες φορές στραβοκουμπωμένη, και ένα ξασπρισμένο τζίν παντελόνι, μες στη μουτζούρα της δουλειάς. Τα δάχτυλα του (δεν τα ξεχνάω εκείνα τα δάχτυλα!) ήταν δεμένα με χαρτοπετσέτες και σελοτέιπ σε διάφορα σημεία τους. Πού καιρός και πού νοιάξιμο για αντισηψίες και κανονικά τσιρότα μετά από τόσα χτυπήματα και κοψίματα! Αλλά το ίδιο… τραυματισμένα ήταν και τα γυαλιά του, που συνήθως στο αριστερό τους μπράτσο ήταν τυλιγμένα με… επίδεσμο. Πίσω από τα χοντρά τζάμια τους κρυβόταν μια ανήσυχη, ζωηρή και διαπεραστική ματιά, που περνούσε τα πάντα και τους πάντες από… ακτινοσκόπηση και ψυχολογούσε τον καθένα με αξιοθαύμαστη ικανότητα.
Πάντα κάτι μαστόρευε και πάντα κάτι είχε να σχολιάσει με το πηγαίο χιούμορ του. Με αυτόν το δικό του ιδιαίτερο τρόπο προσέλκυε φίλους και γνωστούς, που μαζεύονταν στην κουζίνα του σπιτιού του και κουβέντιαζαν μαζί του με τις ώρες. Τα χειμωνιάτικα βράδια οι συζητήσεις, γύρω από το μεγάλο ξύλινο τραπέζι, μπροστά στο τζάκι, όπου έψηνε πατάτες με βούτυρο μέσα σε αλουμινόχαρτο και με φίλευε, «άναβαν» κι έπαιρναν πολιτική χροιά. Ωστόσο το έντονα εύθυμο στοιχείο που επικρατούσε δεν επέτρεπε να οδηγηθούν σε καβγάδες, τουλάχιστον εκείνες τις φορές που εγώ, μικρό παιδάκι τότε, ήμουν παρούσα μαζί με τον πατέρα μου, ο οποίος ήταν εντελώς αντιθέτων πολιτικών πεποιθήσεων από εκείνον. Πολλά άκουγα και λίγα καταλάβαινα. Το παράδοξο και μάλλον ασυμβίβαστο με την ηλικία μου ήταν ότι δε θυμάμαι να έπληττα και όποτε μου δινόταν η ευκαιρία, πήγαινα και ξαναπήγαινα.
Απ’ αυτό το τραπέζι, που κάθε τόσο γινόταν χωνευτήρι ιδεών, περνούσαν κατά καιρούς πολλοί ενδιαφέροντες άνθρωποι. Γιατροί, ηθοποιοί, ζωγράφοι, όπως ο Νίκος Νικολάου, αλλά και απλοί άνθρωποι του μόχθου, που απολάμβαναν το καλό κρασί, τους μεζέδες και τις περιποιήσεις της πάντα παρούσας θείας Αφρούλας, την εύθυμη ατμόσφαιρα και τη συντροφιά του ίδιου.
Αν και ήταν πολυάσχολος, έβρισκε πάντα καιρό για μένα. Όταν η δασκάλα της πρώτης δημοτικού ρήμαζε τα παιδικά μου χεράκια με τη βέργα της και λεηλατούσε βάναυσα την ψυχή μου με τις προσβολές της, δήλωσε ότι θα πάει να τη δείρει κι ας τον πήγαιναν φυλακή και πως αυτό δεν τον ένοιαζε, γιατί ήταν μαθημένος από τέτοια. Επίσης τα πρωινά με παρακολουθούσε, για να δει, αν περνούσα προσεκτικά την Αφαίας, για να πάω στο σχολείο και τα μεσημέρια, όταν μ’ έβλεπε να περνάω από το μαγαζί κουρασμένη, με έβαζε πάνω στο παμπάλαιο μοτοσακό του και με πήγαινε στο σπίτι. Καθώς μεγάλωνα και πάλευα να βρω το βηματισμό μου και να γνωρίσω τη ζωή, έτυχε, στην ηλικία των δεκατεσσάρων ετών, να δω σε κινηματογράφο της Αθήνας τον «Άνθρωπο με το γαρύφαλλο» και έσπευσα με ενθουσιασμό να του το ανακοινώσω, μάλλον για να τον εντυπωσιάσω. Αντίθετα απ’ ό,τι πίστευα, εν τη αφελεία μου, εκείνος πανικοβλήθηκε και είπε στη μητέρα μου να με αποτρέψει από τέτοιου είδους παράτολμες ενέργειες, γιατί θα μου έκαναν φάκελο. Το ίδιο έκανε και αργότερα, όταν συμμετείχα στις πρώτες διαδηλώσεις, προσθέτοντας ότι μπορεί να κινδυνεύσει η σωματική μου ακεραιότητα και να με… σταμπάρουν για τα καλά.
Ένα πράγμα που επίσης δεν ξεχνώ είναι ότι σ’ ένα δωμάτιο του σπιτιού του δέσποζε ένα τεράστιο στα μάτια μου μαυρόασπρο πορτρέτο του Άρη Βελουχιώτη. Ήμουν πολύ μικρή τότε και νόμιζα ότι επρόκειτο για κάποιον ιερωμένο. Αργότερα, όταν πια ήξερα ποιος ήταν, έμαθα ότι η μητέρα του θείου και γιαγιά μου, που σ’ όλη της τη ζωή πάσχιζε να τον βάλει στον… ίσιο δρόμο, έπεισε κάποτε έναν παπά, να πάει να τον αγιάσει την παραμονή των Θεοφανείων. Εκείνος τον καλοδέχτηκε αλλά όταν τον ρώτησε που είχε τις εικόνες του, του έδειξε τον Άρη. Τι να κάνει κι ο παπάς; Άγιασε το σπίτι κι έφυγε.
Οι γονείς του Παναγιώτη ήταν ο Δημήτρης Πρωτονοτάριος και η Ζαφειρία Γιαννίτση και ο ίδιος γεννήθηκε το 1923 στην Αίγινα. Ήταν το μεγαλύτερο από τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας που επέζησαν. Τα υπόλοιπα κατά σειρά γεννήσεως ήταν ο Σταύρος, η Ελένη και ο Σπύρος. Σε ηλικία 6 – 7 ετών, από μια παιδική αταξία, χτυπήθηκε με κλοτσιά από ένα μουλάρι. Απ’ αυτό το χτύπημα το μάτι του παρουσίασε στραβισμό και υπέστη βλάβη στο τύμπανο, που του προξένησε, όπως έλεγε, μια μόνιμη ενοχλητική βουή μέσα στο κεφάλι του και μερικές φορές έναν απίστευτο εκνευρισμό. Έπασχε από λαβύρινθο.
Ο πατέρας του, ένας αγαθός κι έντιμος άνθρωπος, διατηρούσε ένα φτωχικό ταβερνάκι στην οδό Μεριστού και τα οικονομικά της φαμίλιας ήταν πολύ περιορισμένα. Πέθανε μάλιστα πολύ νωρίς (λίγο μετά την Κατοχή) από όγκο στο κεφάλι. Η μητέρα του πάλι ήταν μια βαθιά θρησκευόμενη, αυστηρή και άκρως συντηρητική γυναίκα αλλά παρ’ όλ’ αυτά δε μπόρεσε να χαλιναγωγήσει την ανήσυχη φύση του πρωτότοκου γιου της. Σ’ αυτό συνέβαλαν βέβαια και οι ιδιαίτερες προσωπικές εμπειρίες του.
Στα κατοχικά χρόνια βρέθηκε να μένει στα Ταμπούρια, στο σπίτι της θείας του της Κατίνας, της αδερφής της μητέρας του, και να δουλεύει εργάτης στα Λιπάσματα (Δραπετσώνα). Ζούσε πολύ στερημένα και τα έβγαζε πέρα ιδιαίτερα δύσκολα. Τότε τον πήρε κοντά του ένας Γερμανός και του έμαθε την τέχνη του υδραυλικού. Όμως αυτό δεν ήταν το μόνο πράγμα που έμαθε στα Λιπάσματα. Εκεί ήταν που ήρθε σε επαφή με τις αριστερές ιδέες τις οποίες και ασπάστηκε. Από τότε η ζωή του άλλαξε. Άρχισε να διαβάζει εφημερίδες και βιβλία κι ένας από τους αγαπημένους του συγγραφείς ήταν ο Νίκος Καζαντζάκης.
Η θεία – Κατίνα, που αντιλήφθηκε την κατάσταση και με το ένστικτο της απλής λαϊκής γυναίκας προέβλεψε τα μπλεξίματα, ειδοποίησε τη μάνα του να τον… μαζέψει έγκαιρα από τον Πειραιά. Έτσι βρέθηκε ξανά στην Αίγινα, όπου με τις μικρές του οικονομίες αγόρασε απ’ τον κυρ – Αντωνάκη Χελιώτη (Γαλιάντρα) τον πάγκο της δουλειάς του και πάνω σ’ αυτόν άρχισε να φτιάχνει, στην αρχή τουλάχιστον, μπρίκια και κουβάδες. Ήταν καλός και έντιμος επαγγελματίας και γρήγορα απέκτησε αρκετούς πελάτες και φίλους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το μάτι της αστυνομίας και των συνεργατών της δεν ήταν πάντα πάνω του.
Ο χαρακτήρας του άλλωστε ήταν απρόβλεπτος και αρκετά παράτολμος για έναν τόσο μικρό τόπο, όπου μαθεύονταν σχεδόν τα πάντα. Ο πολύ μικρότερος εξάδελφός του Σ. Γ. μου διηγήθηκε ένα περιστατικό που συνέβη γύρω στο 1945 με 1946. Αυτός και ο πατέρας του συνάντησαν τον Παναγή στο δρόμο. Κρατούσε ένα χωνί και φώναζε: «Προσοχή! Προσοχή! Σας μιλάει το χωνί του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ!». Τον σταμάτησε ο πατέρας του Σ., λέγοντας του: «Τι κάνεις εκεί, βρε Παναγή; Θα μας κάψεις όλους!».
Ο Σ.Γ. πρόσθεσε δύο ακόμη στοιχεία, που αφορούσαν αφενός το επάγγελμά του και αφετέρου τον τρόπο που αντιμετώπιζε τα πράγματα. Το πρώτο στοιχείο έχει να κάνει με κάποιους αγρότες της Επιδαύρου που του είχαν παραγγείλει τενεκεδάκια για το φύτεμα σπόρων ντομάτας. Για να τα φτιάξει, δούλευε με τις ώρες μέσα στο κρύο και ο Σ.Γ, παιδάκι τότε, τα μετρούσε και τα έβαζε σε σακιά και το δεύτερο ήταν ότι, κατά τη γνώμη του, ο Παναγής ήταν ο καλύτερος μάστορας στην εποχή του αλλά δεν ήξερε να διεκδικεί τα χρήματά του με αποτέλεσμα να του χρωστούν συνέχεια και αρκετές φορές τελικά να τα χάνει. Η αδελφή του συμπλήρωσε την εικόνα, αναφέροντας ότι σε κάποιους πολύ φτωχούς ανθρώπους έπαιρνε ελάχιστη ή και καθόλου αμοιβή. Τέλος, ο Γ. Β., που κουβέντιαζε πολύ μαζί του και μοιράζονταν τις ίδιες ιδέες, αναδεικνύει μια άλλη πλευρά της προσωπικότητας του. Λέει χαρακτηριστικά ότι, εκτός από τη δεδομένη επαγγελματική αξιοσύνη και το χιούμορ του, ήταν «ένας ήσυχος άνθρωπος και καλός φίλος και συναγωνιστής».
Στην Αίγινα, μετά το γυρισμό του από τον Πειραιά, βρήκε γρήγορα τους ομοϊδεάτες του με τους οποίους έκανε συντροφιά. Λίγοι και δακτυλοδεικτούμενοι ήταν οι αριστεροί στο νησί. Ένα βράδυ, μαζί με τους Δ. Χ., Γιώργο Καλαντζάκη (που αργότερα εξελέγη αρκετές φορές δημοτικός σύμβουλος με το Κ.Κ.Ε.), Δημήτρη Επιτρόπου (που πέθανε νέος από φυματίωση) και κάποιους άλλους γύριζαν από γλέντι αργά τη νύχτα «εν ευθυμία βρισκόμενοι» και περνούσαν μπροστά από τις Φυλακές. Εκεί άρχισαν να τραγουδούν με βροντερή φωνή το «Εμπρός της γης οι κολασμένοι». Το τραγούδι απλώθηκε γρήγορα σε εκατοντάδες στόματα πολιτικών κρατουμένων, που έγιναν ένα με την ελεύθερη νεανική παρέα. Οι ανθρωποφύλακες ενοχλήθηκαν πολύ με το συμβάν και ειδοποίησαν τη χωροφυλακή που έσπευσε να συλλάβει τους νεαρούς ταραξίες, πράγμα όχι δύσκολο. Κατά τη σύλληψή του Παναγιώτη ήταν παρών ο λιμενάρχης Αίγινας Χρήστος Κουμπανιός, ο οποίος τον χτύπησε στο κεφάλι και το χέρι με τον υποκόπανο του όπλου. Έπειτα τον οδήγησαν στο κρατητήριο, απέναντι από τη Μητρόπολη, εκεί που μέχρι πρότινος βρισκόταν το ζαχαροπλαστείο «Γαλαξίας».
Στο κρατητήριο αιμορραγούσε και η αδελφή του Ελένη ζήτησε από γνωστό γιατρό του νησιού να πάει να τον εξετάσει αλλά εκείνος δεν πήγε (!!!). Τότε πήρε πανιά και οινόπνευμα και τα πήγε στη φυλακή. Με αυτά του καθάρισαν και του έδεσαν την πληγή οι σύντροφοί του και αυτό ήταν όλο. Νεαρό κορίτσι τότε, υπήρξε όμως μάρτυρας ενός ακόμη περιστατικού, που σημάδεψε τη ζωή της. Μια ομάδα γνωστών τραμπούκων της τοπικής κοινωνίας ζήτησε από τον διοικητή του αστυνομικού τμήματος να μπει μέσα στο κρατητήριο, για «να λιώσει» τους κομουνιστές. Δε γνωρίζει, αν τους δόθηκε η άδεια, αλλά κατευθύνθηκαν, κραδαίνοντας ρόπαλα και επιδεικνύοντας τις γροθιές τους, προς την είσοδο του κελιού. Η ίδια παρακολουθούσε μουδιασμένη και έντρομη τη σκηνή από τη γωνία της Μητρόπολης. Ο φρουρός ήταν ένας νεαρός φαντάρος που, καθώς φαίνεται, είχε φιλότιμο κι ευαισθησία. Στύλωσε ψύχραιμα το όπλο του και τους είπε κοφτά: «Όποιος θέλει, ας περάσει». Οι θρασύδειλοι εκείνοι βάρβαροι υποχώρησαν και οι έγκλειστοι γλίτωσαν τον ξυλοδαρμό ίσως και το θάνατο. Η Ελένη, η μητέρα μου, ακόμη και σήμερα, στα ογδόντα τέσσερα της χρόνια, συγχωρά τα πεθαμένα εκείνου του φαντάρου.
Μετά από κράτηση κάποιων ημερών, ο Παναγιώτης μεταφέρθηκε στο Μεταγωγών του Πειραιά, όπου έμεινε φυλακισμένος κάπου ένα μήνα. Εκεί γνώρισε τον Μιχάλη Πρωτονοτάριο του Βασιλείου που αργότερα, προς μεγάλη του λύπη, εκτελέστηκε, μαζί με άλλους δεκαοχτώ, στη μάντρα του νεκροταφείου της Αγίας Ειρήνης, στην Αίγινα (7 – 5 – 48).
Για πολύ καιρό η οικογένεια Πρωτονοταρίου είχε να αντιμετωπίσει νυχτερινές εφόδους από χωροφύλακες, που στην πραγματικότητα είχαν επιφορτιστεί με το… καθήκον να τρομοκρατούν τις οικογένειες των αριστερών. Ένα τέτοιο περιστατικό είχε πρωταγωνιστή το χωροφύλακα Θόδωρο Χουλιάρη. Αυτός χτύπησε επιτακτικά την πόρτα του σπιτιού, αργά τη νύχτα κι, αφού προκάλεσε φόβο και ανησυχία τις γυναίκες, φώναξε έντονα: «Παναγή, σήκω επάνω». Όταν εκείνος σηκώθηκε άρον άρον από το κρεβάτι, τον έβαλε να υπογράψει ένα χαρτί που έλεγε ότι έγινε έλεγχος στο σπίτι, είπε ένα ξερό «καληνύχτα, σας» κι έφυγε μαζί με τη συνοδεία του. Δίπλα στην πόρτα ήταν μονίμως κολλημένο ένα χαρτί με τα ονόματα των ενοίκων του σπιτιού και οι χωροφύλακες ήρθαν κι άλλες φορές για έλεγχο ή, πιο συχνά, με σκοπό την κατατρομοκράτηση της οικογένειας, τα μέλη της οποίας έπεφταν συχνά εκείνα τα χρόνια θύματα αναίτιων και απρόκλητων προσβολών και επιθέσεων και από άλλους «αξιοσέβαστους στυλοβάτες της τάξης και της ηθικής» του νησιού.
Κάποια στιγμή στην Αίγινα μαθεύτηκε ότι η Χωροφυλακή συγκέντρωνε αριστερούς για τους τόπους εξορίας. Όντας κουρασμένος από την πολλή δουλειά, ο Παναγής αποφάσισε να πάει να κοιμηθεί στο σπίτι της θεία – Κατίνας στους Άγιους Ασώματους. Άφησε όμως εντολή στην αδελφή του, αν έρθουν να τον ζητήσουν, να τους πει ότι θα παρουσιαστεί στο τμήμα μόνος του το πρωί. Παρ’ όλ’ αυτά κανείς δεν τον γύρεψε κι έμεινε με την απορία. Αργότερα έμαθαν από άνθρωπο της χωροφυλακής ότι ο τότε διοικητής δεν τον «έδωσε», γιατί τον είχε γνωρίσει, όταν του έφτιαχνε τα υδραυλικά, και πίστευε ότι ήταν ένας καλός άνθρωπος, που δεν ήταν άξιος να κάνει κακό σε κανέναν. Πάντως η κυρα – Ζαφειρία, για να τον αποτρέπει από τυχόν… αταξίες, δεν έπαυε να του υπενθυμίζει κάθε τόσο ότι του είχε έτοιμο «το μπόγο πίσω από την πόρτα».
Ο Μάκης ο Αγγελοκαστρίτης τον γνώριζε από μικρός κι έχει έντονες μνήμες από κείνον. Θυμάται ότι «έφτιαχνε υδραυλικά και μιλούσε πολιτικά». Τον εντυπωσίαζε το χιούμορ και οι λογικές κουβέντες του αλλά και η κόντρα του με το κατεστημένο. Είχε συνέχεια μπλεξίματα με τη χωροφυλακή αλλά και με τους χαφιέδες, που τον ακολουθούσαν ακόμη και στα γλέντια του. Μια φορά που τον έψαχναν κρυβόταν στο σπίτι της γιαγιάς του της Φιωρής, που ήταν κοντά στο δικό του στους Ασώματους.
Ήταν μάλιστα, καθώς αναφέρει, ένας από τους λίγους ανθρώπους που διάβαζε ελεύθερα εφημερίδα και σχολίαζε τα δημοσιεύματα σ’ εκείνες τις δύσκολες εποχές. Τέλος συμπληρώνει ότι ο Παναγής είχε στην κατοχή του ένα αντίτυπο «της Μαύρης Βίβλου της ΕΔΑ» (άλλο ένα είχε ο Καλαντζάκης), στο οποίο ήταν γραμμένο μεταξύ άλλων και το όνομα το δικό του.
Όσον αφορά τις εφημερίδες η γυναίκα του Αφρούλα αναφέρει ότι, κάποτε που τον κάλεσαν στο τμήμα, ο διοικητής θέλησε να τον «ψαρέψει» για τις εφημερίδες που διάβαζε, προσπαθώντας να… βγάλει λαβράκι. Σκόνταψε όμως πάνω στο χιούμορ και την εξυπνάδα του, που δεν τον εγκατέλειπαν ποτέ. Αφού του αράδιασε όλες τις εφημερίδες που έπαιρναν οι γείτονές του, εκείνος έγινε θηρίο και μπήκε στο ψητό, ρωτώντας τον, αν διάβαζε Ριζοσπάστη. Η απάντηση του ήταν: «Τι να σας πω, εγώ μαζεύω πολλές εφημερίδες, γιατί μ’ αυτές καθαρίζω τα εργαλεία μου». Τότε ο διοικητής, εκτός εαυτού, φώναξε να τον πάρουν από μπροστά του, για να μην τον… σκοτώσει.
Έξι χρόνια πριν από το θάνατό του ο έξυπνος και ιδιαίτερος αυτός άνθρωπος άρχισε να παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα υγείας. Προσωπικά θυμάμαι ότι, λίγο πριν να μας ξεχάσει σιγά – σιγά όλους κι ενώ υπέφερε από πονοκεφάλους και διάφορες άλλες ενοχλήσεις, έλεγε αγανακτισμένος: «Μ’ έφαγε ο κερατάς ο Κουμπανιός!». Φαίνεται πώς εκείνο το χτύπημα στο κεφάλι από το λιμενάρχη της Αίγινας ήταν καίριο και του έπαιξε τελικά άσχημο παιχνίδι: του στέρησε τα ήρεμα γηρατειά, που επιθυμεί κάθε άνθρωπος.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία της αδελφής του Ελένης, ο Κουμπανιός είχε το θράσος, όταν ο θείος αποφυλακίστηκε και, γυρίζοντας από τον Πειραιά, ανέλαβε πάλι το μαγαζί του, να πάει και να του ζητήσει να του… φτιάξει κάτι. Εκείνος έγινε έξαλλος και πήγε να του επιτεθεί. Παρενέβησαν η μάνα και η αδελφή, έσωσαν την κατάσταση και αποφεύχθηκαν τα χειρότερα. Όταν ρώτησαν το λιμενάρχη πώς μπόρεσε να πάει να ζητήσει ο,τιδήποτε από τον άνθρωπο στον οποίο είχε φερθεί τόσο άσχημα, εκείνος απάντησε ότι τότε (που τον χτύπησε) έπραττε το καθήκον του.
Ο Παναγιώτης Πρωτονοτάριος, ο θείος μου, έφυγε από τη ζωή αθόρυβα το καλοκαίρι του 2000, σε ηλικία εβδομήντα επτά ετών, καθαρός και τίμιος, χωρίς να εξαργυρώσει αργύρια προδοσίας και μένοντας πιστός στις ιδέες του. Υπήρξε ένας απλός, λαϊκός, εργαζόμενος άνθρωπος και παράλληλα νοήμων και παθιασμένος με τη ζωή. Με αυτό το κείμενο θέλησα να θυμίσω στους συμπατριώτες και τις συμπατριώτισσές μου και σ’ όσους άλλους ενδιαφέρονται το πέρασμά του από τη ζωή. Το αφιερώνω στη μνήμη του με σεβασμό κι αγάπη.
Ακολουθεί το ποίημα, που έγραψε για κείνον η εξαδέλφη του Αγγελική (Κική) Σαραντάκου και περιλαμβάνεται στην ποιητική της συλλογή «Με την άμπωτη», 1989, σ. 37.
Στον Παναγιώτη
Είναι κάτι φάροι στις έρημες ξέρες
που τους δέρνει το κύμα το καταχείμωνο
μα μένουν ασάλευτοι και φωτίζουν το πέλαγο.

Είναι κάτι φάροι σπαρμένοι στις θάλασσες
έξω απ’ τις πορείες των καραβιών,
για τους ψαράδες που ξεστρατίζουν τις νύχτες.

Σαράντα χρόνια σε σημαδεύαν στο στήθος
Κι εσύ να μένεις αμετανόητος κι αμετάπειστος,
Να μας διηγιέσαι, γαληνεμένος, τις ιστορίες σου…

Μαρτυρίες
Αγγελοκαστρίτης Δαμιανός (Μάκης) (φίλος του Παναγιώτη, πολύ μικρότερος σε ηλικία)
Β. Γ. (φίλος)
Γ. Σ. (εξάδελφος)
Πρωτονοταρίου Αφρούλα (σύζυγος)
Ρόδη Ελένη (αδελφή)
Ρόδης Παναγιώτης (γαμπρός)

Ευχαριστώ πολύ τους ανθρώπους που μου έδωσαν τις μαρτυρίες τους και την Αγγελική (Κική) Σαραντάκου για το ποίημα της, που ομόρφυνε το κείμενό μου.

Σημειώσεις: α) Σε τρεις περιπτώσεις χρησιμοποιήθηκαν τα αρχικά των ονομάτων. Οι δύο πρώτες αφορούν ανθρώπους μεγάλης ηλικίας, που είχαν την καλοσύνη να μου δώσουν τις μαρτυρίες τους, κι αυτό έγινε, γιατί οι ίδιοι δε γνωρίζουν καθόλου από διαδίκτυο και η έκθεση σ’ αυτό πιθανόν να τους κάνει να αισθανθούν άβολα. Η τρίτη έχει να κάνει με έναν ομοϊδεάτη του θείου μου του Παναγιώτη, που πιθανόν η οικογένειά τους να μην επιθυμεί επίσης μια τέτοιου είδους έκθεση και δε γνωρίζω προσωπικά κανέναν τους, για να τους ρωτήσω.
β) Αν και γνωρίζω το όνομα του γιατρού που κλήθηκε να εξετάσει το θείο μου τον Παναγιώτη στο κρατητήριο και δεν πήγε εκεί που τον καλούσε το καθήκον του, καθώς και ενός από τα μέλη της ομάδας που επιχείρησε να εισέλθει στο κρατητήριο για να χτυπήσει τους κρατουμένους, δεν τα αναφέρω, γιατί η ευθύνη βαρύνει αποκλειστικά εκείνους και όχι τους απογόνους ή τους συγγενείς τους.

αναδημοσίευση από την “Άλλη Αίγινα”

Η ΚΡΙΣΗ ΕΙΝΑΙ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΠΟΙΟΥΣ ;

Αν είναι όμως κρίση πανικού ας πούμε, είναι ευκαιρία για τις φαρμακοβιομηχανίες. 

Νικήτας Παπαϊωάννου

* Κλικ στην εικόνα για μεγέθυνση

(αναδημοσίευση από το «Βήμα της Αίγινας», Σεπτέμβρης 1981, φύλλο 4)

“Τι γνωρίζετε απ’ αυτά;

Γνωρίζετε ότι ο βουλευτής Γρηγ. Κασιμάτης κατέθεσε την 4530 ερώτηση για τον Υπουργό Δημοσίας Τάξεως και η οποία έλεγε:

«Στην Αίγινα κάποιος νοσταλγός του έκπτωτου μονάρχη, κατ’ επανάληψη προκαλεί το δημόσιο αίσθημα αναρτώντας σε κάθε ευκαιρία στο κεντρικό ακίνητό του, την Ελληνική σημαία με ένα πελώριο στέμμα στη μέση, που διατηρεί από τον καιρό της εδώ παρουσίας των Γλύξμπουργκ. Η τοπική αστυνομία κάνει πως δεν βλέπει και κινείται μοναχά όταν κάποιος διαμαρτυρηθεί μη παραλείποντας μάλιστα να δηλώσει  στον παρανομούντα και την ταυτότητα εκείνου που διαμαρτυρήθηκε σαν να μην ήτανε δική της δουλειά να τον επαναφέρει στην τάξη. Οι παραπάνω προκλητικές ενέργειες …»

Γνωρίζετε ότι ο κύριος Δαβάκης απαντώντας στην ερώτηση του βουλευτή κ. Κασιμάτη δηλώνει ότι αυτός που ανεβάζει τη σημαία έχει στο παρελθόν οδηγηθεί στο δικαστήριο και έχει αθωωθεί;

Γνωρίζετε ότι η αξιοποίηση του Θωμαϊδείου κληροδοτήματος ξεκίνησε το 1959 και μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει τίποτα προς αυτήν την κατεύθυνση;

Γνωρίζετε ότι βρέθηκαν περισσότεροι από 60 λαξευτοί τάφοι στο νησί μας με αρκετά ευρήματα στα θεμέλια οικοδομής λίγο πιο πάνω από την παλιά δεξαμενή προς τους Λαζάρου Πλάκες;

Γνωρίζετε ότι ορισμένοι υπάλληλοι της ύδρευσης αρέσκονται στο θαλάσσιο δια ξηράς ψάρεμα περισσότερο από το να κάνουν τη δουλειά τους στο ΔΗΜΟ την καθορισμένη ώρα εργασίας τους;

Γνωρίζετε ότι ο μισθός αυτού που πηγαίνει για ψάρεμα είναι 51000 και αυτουνού που πηγαίνει και στήνει για πουλιά είναι 45000;

Γνωρίζετε ότι τον Γενάρη του 1980 ο κ. Δήμαρχος ανακοίνωνε ημέρα και ώρα που θα έκανε ενημέρωση στο λαό της Αίγινας (ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΑΙΓΙΝΑΣ Δεκέμβρης 1979) έφτασε Γενάρης 1981 θάρθει σίγουρα ο Γενάρης του 1982  και φυσικά ο Γενάρης του 1983 τότε όμως ποιος θα ενημερώσει ποιον;

Γνωρίζετε ότι ο Ανδριανόπουλος υπουργός πολιτισμού δήλωσε στη Βουλή στις 3-11-80 «θάταν τραγελαφική η συνέχιση της λειτουργίας του λατομείου Τόγια στην Αίγινα γιατί από τις πολλές εκρήξεις κινδυνεύουν οι γύρω αρχαιότητες… Ήδη έχουν δοθεί όλες οι αναγκαίες οδηγίες για να σταματήσει η λειτουργία…» και σήμερα του 91 το νταμάρι εξακολουθεί να λειτουργεί ανενόχλητο;

Γνωρίζετε τι απάντησε ο κ. υπουργός μας στον Γρηγ. Κασιμάτη βουλευτή μας; Ότι …»εγώ αφαίρεσα την άδεια λειτουργίας αλλά ο κ. Μιχαήλ (υφυπουργός βιομηχανίας) δεν αφαιρεί την άδεια εγκατάστασης». Άρες μάρες κουκουνάρες  δηλαδή.

Γνωρίζετε ότι η διαχειριστική επιτροπή του Θωμαϊδείου Κληροδοττήματος δηλαδή το ΔΣ χάρισε σε κάποια κυρία Γκούνη ενοίκια 7 ετών διότι είναι φτωχειά και δεν έχει χρήματα; (απόφαση 13, απόντες κ. Πρωτονοτάριος, κ. Θανοπούλου, κ. Χαρτοφύλακας) αυτή είναι προικοδότηση!!…”

Το κείμενο αυτό αναφέρεται σε μια προσπάθεια απεξάρτησης της δημοτικής αρχής από τον τότε υδρομεταφορέα Μπακόπουλο. Δείχνει μια προσπάθεια για μια εκ των ένδον αντιμετώπιση του προβλήματος του νερού. Ατελής αλλά ενδιαφέρουσα. Ατελής διότι δεν λογαριάζει τον τουρισμό καθώς την καταναλωτική διάθεση του νέου τουριστικού υποκειμένου ο οποίος τη δεκαετία του 90 θα αλλάξει άρδην το τοπίο ή την περίπτωση μαζικής κλοπής του νερού με τις παράλληλες συνδέσεις (όπως υπογραμμίζεται σε άλλο άρθρο της ίδιας έκδοσης) ή το ρόλο που ήδη παίζουν οι πηγαδάδες προμηθευτές νερού και ο ρόλος των γεωτρήσεων που διαρκώς αλλοιώνει ή μάλλον αλατώνει τον υπόγειο υδάτινο ορίζοντα, όμως ενδιαφέρουσα.

«Βήμα της Αίγινας», Σεπτέμβρης 1981, φύλλο 4

Η ΥΔΡΕΥΣΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΤΗΣ ΑΙΓΙΝΑΣ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΛΥΣΗΣ ΤΟΠΙΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΟΥ Κ. ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ

Η δημοτική αρχή και ιδιαίτερα ο Δήμαρχος, μετά την κρίση που προκάλεσε η προμηθεύτρια εταιρία νερού (Μπακόπουλος ΕΠΕ) το 1979 αντιμετώπισε την κατάσταση στο Δήμο μας, όσο γινότανε πιο θετικά και σήμερα, δυο χρόνια μετά αποδεικνύεται και αποτελεσματικά.

Η αντιμετώπιση αυτή έγινε τον ΙΟΥΛΙΟ του 1979 κάτω από τις «μελετημένες» από τον κ.    Μπακόπουλο συνθήκες, μόνο που ο προμηθευτής νερού δεν λογάριασε ότι ο Ξενοδόχος άλλαξε. Έτσι ο δήμαρχος και οι δημοτικοί σύμβουλοι της συμπολίτευσης με τη βοήθεια των ιδιοκτητών πηγαδάδων, έδωσαν οι μεν πρώτοι στον προμηθευτή τέλος και οι δε δεύτεροι το απαιτούμενο νερό. Πέρασε το καλοκαίρι του 1979 έφτασε το καλοκαίρι του 1980 παρά τις εύλογες ανησυχίες πολλών, το νερό έφτασε για όλους και το 1980 και το 1981 διανύεται αισίως.

Η τιμή του νερού σήμερα έχει 40 δρχ. θα είχε 150 περίπου ίσως περισσότερο αν δεν ενεργούσαν τότε (Δήμαρχος και ΔΣ) έτσι όπως ενήργησαν, αυτό σαν πρώτη επιτυχία, γιατί με τη βοήθεια του δικηγόρου κ. Παπακωνσταντίνου (δικηγόρου του ΔΗΜΟΥ στο θέμα Μπακόπουλος) και την επιμονή του Δημάρχου και ολόκληρου του ΔΣ η δεύτερη επιτυχία είναι ότι σήμερα οι απαιτήσεις του κ. Μπακόπουλου οδεύουν σε συμβιβασμό.   

Έτσι μια πέρα για πέρα απαρτία της προηγούμενης δημοτικής αρχής, στις μέρες μας της τωρινής,   βρήκε τη λύση της, μάλλον καλύτερη.

Αυτήν την επιτυχία της Δημοτικής Αρχής και ιδιαίτερα του δημάρχου κ. Γ. Γιαννούλη η οποία δεν κόστισε χρήματα αλλά κόπο, σωματικό και ψυχικό, ο Αιγινήτικος λαός δεν την γνωρίζει στη συντριπτική του πλειοψηφία, αλλά όσοι τη γνωρίζουν δεν την αντιλαμβάνονται σ’ όλη τη διάστασή της. Η επιτυχία αυτή είναι μοναδικό παράδειγμα της ύπαρξης της ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ και πρέπει να της δοθεί, έκταση, βάθος και ουσιαστική ανάλυση μπροστά στο λαό της Αίγινας. Διότι όσοι ανακαλύπτουν από τη μηχανογραφημένη ειδοποίηση (επιτυχία κι αυτή της ΔΑ στο θέμα νερό) ότι το νερό κάνει 40 δρχ. το κυβικό, χωρίς της προσπάθειες της ΔΑ θα έκανε 150.

Σημείωση: Για να μην παρεξηγηθώ: το ότι οι σωλήνες του νερού είναι εναέριες και πρέπει να είναι κάτω από τη γη, το ότι το νερό πρέπει να είναι λίγο καλύτερο απ’ αυτό που είναι σήμερα, το ότι πρέπει να φτιαχτούν νέες δεξαμενές μεγαλύτερες, το ότι πρέπει να φέρουμε νερό με σωλήνες από τον Πειραιά, το ότι πρέπει να φέρουμε νερό με πλοία από την Τροιζηνία (τώρα που βρήκανε εκεί πολύ και άφθονο καλό νερό). Είναι θέματα οικονομικά, το άρθρο καταπιάνεται με την επιτυχή δραστηριότητα του δημάρχου και γενικότερα της ΔΑ στο θέμα ύδρευση,  έξω από την «οικονομική» ανάγκη της ύδρευσης χωρίς βέβαια να μην την ακουμπάει.

Λήμμα του Στυλ. Εμμ. Λυκούδη από το «Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν ΗΛΙΟΥ» για την «ΑΙΓΙΝΑ» αναδημοσιεύεται σε συνέχειες. Τόμος 1, σελίδες 690-709, (Για λόγους τεχνικούς δεν μπορούν να αποδοθούν στο κείμενο τα πνεύματα, κάποια σημεία στίξης και ο τονισμός της εποχής)

γ)Ορεογραφία. Τρόπος του λέγειν, διότι η Αίγινα ουδέν όρος έχει, και αυτό το ονομαζόμενον Όρος (το «Πανελλήνιον» του Παυσανίου) είναι «βουνός». Επειδή εν τούτοις εσχάτως εθεωρήθη η Αίγινα, ορθότατα δε, τόπος τουρισμού, θέλομεν εδώ αναφέρει τους αξιολογωτέρους βουνολόφους και λόφους, προς διευκόλυνσιν των εκδρομέων εις τον προσανατολισμόν των, εφ’ όσον ολίγιστοι δρόμοι υπάρχουν, τα μονοπάτια είναι και δύσβατα και δυσαναγνώριστα, οι δε αρχαιολογικοί τόποι και πολλοί και διάσπαρτοι. Ο παρατιθέμενος χάρτης του Εμμαν. Ν.Λαμπαδαρίου ευκολύνει πολύ δια των οριζοντιογραφικών αποστάσεων των υψωμάτων, των οποίων τα υψόμετρα έχουν προσδιορισθή βαρομετρικώς από τον διευθυντήν της Τοπογραφικής Υπηρεσίας και ακαδημαϊκόν Δημήτριον Ν. Λαμπαδάριον. Ούτως, αρχίζοντες και πάλιν από την ΒΔ.της νήσου άκραν: 1)Βουνάκι, ευδιάκριτον από τα ατμόπλοια της συγκοινωνίας, λοφίσκος εις την κορυφήν του οποίου σωρός χώματος μεταφεθέντος από αλλού έχει κυκλικήν βάσιν, άλλοτε περιτριγυρισμένον με «μορφωμένους» ογκολίθους που έχουν από αμομνημονεύτου κλαπή. Και πιθανολογείται ως τάφος του Φώκου, αλλά εφ’ όσον το χώμα δεν ανεσκάφη, επιτρέπεται και το ερώτημα, μήπως πρόκειται περί τύμβου Σαλαμινομάχων,των οπολίοων τα πτώματα εξεβράσθησαν εκεί. Παρόμοιον κατασκεύασμα άλλως τε, επί του ακρωτηρίου Κυνοσούρα της Σαλαμίνος του αντικρύζοντος την Ψυττάλειαν, ανασκαφέν το 1856 υπό της αυστριακής αρχαιολογικής σχολής, απεδείχθη τύμβος Σαλαμινομάχων, των οποίων ανευρέθη η τέφρα. 2)Δραγονέρα, 2,5 χλμ νοτίως της άκρας Τσερατσίνι. Εις την κορυφήν του (275 μ.) λείψανα αρχαίου βωμού. 3)Μαδαρόβουνο (υψόμ. 307 μ.)χωριζόμενον από το προηγούμενον με κρημνώδη χαράδρα ονομαζόμενη «Βορεινά». 4)Βουνό του Δένδρου, 3,5 Α. ΒΑ του Παληοπύργου. Πλόκαμός του απολήξει εις τον όρμον Πόντζα (β. 5) με ενδιαμέσους κορυφάς Ψαχνή (250 μ.) και Ψωμά Κοτρώνι. 5)Παληά-Χώρα εις 2,4 χλμ νοτίως της Σουβάλας και εις την θέσιν της αρχαίας Οίας ως πιστεύεται. Εκεί ήτο κτισμένη η πρωτεύουσα κωμόπολις της νήσου από των πειρατικών καιρών του μεσαίωνος, ότε το 897 εδηώθη η παράλιος χριστιανική πόλις μέχρι της Επαναστάσεως. 6)Βουνοσειρά Μπάσκου, με ενδιαμέσους κορυφάς Βρούβα-Βίγλα, Σκασμένο Βουνάκι ιδιοτρόπως αποσχισμένον από επάνω έως κάτω και απολήγουσα εις όρμον Βαγίας. 7)Παρλιάγκος (ύψος 360 μ.) κρημνώδης προς Ανατολάς, ομαλός προς Δυσμάς, πευκόφυτος παράγων περιζήτητον ρητίνην προς παρασκευήν ρητινίτου οίνου. Απολήγει δε εις Τούρλον με ενδιαμέσους κορυφάς: Ναός της Αφαίας-Κοκκινόβραχο-Λάφρι-Γαλαία.  Συνιστώμεν εις τους ορειβάτας ή σπηλαιοδίφας το εις πολύ ολίγους γνωστόν ότι προς το μέσον της ΒΑ πλευράς του Παρλιάγκου υπάρχει μικρόν σπήλαιον, αλλά το οποίον αποτελεί στόμιον σήραγγος που οι παλαιοί ωνόμαζον «Ανακώλη» και όπου εισέρχεται κανείς εις μέγα βάθος, εφ’ όσον αισθάνεται τον αέρα αναπνεύσιμον κατά παλαιά παράδοσιν η σήραγξ αύτη διερχομένη κάτωθεν των βουνολόφων, απέληγε (βλέπε χάρτη) εις την,3 περίπου οριζοντιογραφικά χιλιόμετρα ΝΔ, τέως ανδρικήν μονήν της Κοιμήσεως της Παναγίας της «Χρυσολεόντισσας» των παλαιών Αιγινητών. 8)Άγιος Ανδρέας 5 χλμ νοτίως του τσερατσίνι και 4 χλμ Ανατολικώς του Παληόπυργου. 9)Του Σκρέκα λοφοβουνοσειρά παράλληλος της προηγουμένης από την οποίαν χωρίζεται με φάραγγα 300 μ. πλάτουςνόπου διέρχεται η από Αιγίνης προς το τέως «Ανδρικό Μοναστήρι» ημιονική ατραπός. Απολήγει εις τον όρμον Πόρτες αλλάσσουσα το όνομα εις: Βουνό Ρουμελιώτη και Βουνό Κουράγιου. 10)Όρος (532 μ.) ο αρχαιότατα παντός άλλου αναφερόμενος υπό της Ιστορίας βουνός. Πλόκαμοί του προχωρούν προς άλλας τοποθεσίας, αλλάσσοντες όνομα κατά τόπους. Όπως και ο Θεόφραστος το περετήρησεν εις το περί «Σημείων και πνευμάτων» έργον του όταν «κρατάη σύννεφο» η κορυφή του θα βρέξη εντός ωρών. Εκτός όμως των ανωτέρω συστηματοποιημένων βουνοσιερών, υπάρχουν και μεμονωμένοι,του οποίους σημειώνει ο παρατιθέμενος χάρτης: Κουταλούς, Μουντί, Φωκίτσα, Νησίδα, Βωβού επί του οποίου ο θεωρούμενος Ναός της Αφροδίτης, Βίγλα Σουβάλας, Προφητηλίας, Φλόκα Ράχη, και Άγιος Δημήτρης Μεσαγρού μεταξύ Παρλιάγκου και Παληάς Χώρας. (Περί του τέως «Ανδρικού Μοναστηριού» και της Παληάς Χώρας θα διαλάβωμεν εις την μεταπροσεχήν παράγραφον).

Λήμμα του Στυλ. Εμμ. Λυκούδη από το «Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν ΗΛΙΟΥ» για την «ΑΙΓΙΝΑ» αναδημοσιεύεται σε συνέχειες. Τόμος 1, σελίδες 690-709, (Για λόγους τεχνικούς δεν μπορούν να αποδοθούν στο κείμενο τα πνεύματα κάποια σημεία στίξης και ο τονισμός της εποχής)

β)Όρμοι. 1)Λιβάδια, υπό το ομώνυμον άκρον.Τα σαφώς εις τον βυθόν διακρινομένα ίχνη λιμενικών έργων πείθουν ότι είχεν υπό των αρχαίων μεταποιηθή εις τεχνητόν μικρόν λιμένα. Αφ’ ής το 1926 ανηγέρθη εκεί η πρώτη ωραία έπαυλις, εξεδηλώθη ανεγέρσεως τοιούτων παρ’ Αθηναίων και Πειραιωτών ανακοπείσα ένεκα των πολεμικών καιρών. 2)Σουβάλα, ωραίος όρμος αντικρύζων τον Πειραιά και ταΦάληρα, και ο πλησιέστερος προς αυτά (1,1 μίλ.) τόπος αποβιβάσεως. Δι’ αυτό,εάν ο μελετηθείς λιμήν της κατασκευάζετο θα εγίνετο το μέρος πολυσύχναστον και θαυμασία λουτρόπολις (βλέπε κατωτ. «Θερμοπηγαί»). 3)Βαγία ή Του Καλούδη, από τα ευφορώτερα μέρη της νήσου πλησίον του ακρωτ. Τούρλος όρμος προσεγγίσεως καϊκιών δι’ εξαγωγήν κηπουρικών. 4)Αγία Μαρίνα επί της Ανατολικής πλευράς μεταξύ ομωνύμου ακρωτηρίου και ακρ. «Κυρ Αννίτσα». Άριστον αγκυροβόλιον καταφυγής και ο καλύτερος τρόπος αποβιβάσεως των δια θαλάσσης επισκεπτών του πλησίον εκεί ναού της Αφαίας. 5)Πόντζα,νοτίως του ακρ. «Του Πενήντα τα Βράχια» (αρ. 6),επίνειον συνοικισμών Τζάννου και Τσούλινδρας. 6)Πόρτες, ολίγον νοτιότερον επίνειον συνοικισμών Ανιτσαίου, Σοφικήτες, Μαργαρώνηδες, Αποσπόρηδες, Γκανάκηδες. 7)Κατόπιν και κατά σειράν: Λειβαδάκι, Κήπου, Λιγέα, Κλήμα, Λουριώτες, Σαρπά. 8)Πέρδικα, μεταξύ ομωνύμου ακρωτηρίου και Αγίου Σώζωντος (αρ.9 και 10) χωρίον ηλιόλουστον και γραφικότατον, χάρις εις την καταμεσής του εκκλησούλαν του «Γενέσιον της Θεοτόκου».9)Μαραθώνα (η),μέγας όρμος κολπίζων, ανοίγματος 2 μιλ. Μεταξύ Πέρδικα και Αώνι (αρ.10 και 11). Εις την ΝΑ ακτήν του όρμοι Καριώτης και Προφητηλίας όπου μετόχιον της μονής (ανδρικής) της Κοιμήσεως, εις δε την βορείαν αγκυροβόλιον Άγιος Βασίλειος εύκολα αναγνωριζόμενον από το πάλλευκον εκεί εκκλησίδιον λέγεται και Περιβόλα από το εκεί ιστορικόν κτήμα των Βούλγαρη. Δύο αμαξιταί οδοί συνδέουν τον Άγιον Βασίλειον προς την πόλιν της Αιγίνης, η μεν ασωτερική γενομένη επί Καποδιστρίου πρώτη αμαξιτή της αναγεννηθείσης Ελλάδος, η δε παράλιος. Καταμεσίς της τρίτης, λατομείον Κακοπέρατο,με τον σκληρόν τραχίτην του οποίου έγινε το υπόστρωμα της οδού Αθηνών-Βουλιαγμένης και το επίστρωμα της λεωφόρου της Ακτής Μιαούλη εις Πειραιά. Στόλον ολόκληρον δύναται να περιλάβη ο όρμος αυτός, όχι δε σπανίως τον προτιμά ο αγγλικός. Εις αυτόν τον όρμον την δείλην της 2)14 Ιανουαρίου 1828 ηγκυροβόλησεν πλησίον της υπό τον Λεμπάν γαλλικής φρεγάτας «Λα Ζυνόν» (δηλ. «Ήρα») το υπό τον Πάρκερ αγγλικόν δίκροτον «Γουώρσπάιτ») φέρον τον ηγεμόνα του αρτισυστάτου κράτους, τον «Κυβερνήτην της Ελληνικής Πολιτείας» Ιωάννην Καποδίστριαν εις αυτό επίσης εχαιρετίσθη πρώτην φοράν η ελληνική σημαία δια κανονιοβολισμών. Κατόπιν έρχεται ο λιμήν Αιγίνης,περί του οποίου κατωτέρω.

(Συνεχίζεται)

Λήμμα του Στυλ. Εμμ. Λυκούδη από το «Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν ΗΛΙΟΥ», για την «ΑΙΓΙΝΑ», αναδημοσιεύεται σε συνέχειες. Τόμος 1, σελίδες 690-709. (Για λόγους τεχνικούς δεν μπορούν να αποδοθούν στο κείμενο τα πνεύματα, κάποια σημεία στίξης και ο τονισμός της εποχής)

ΑΙΓΙΝΑ. Νήσος προς το κέντρον του Σαρωνικού, μεταξύ Αργολίδος, Μεγαρίδος και Αττικής, χαριτωμένη και, από της εποχής όπου μύθος και ιστορία συγχέονται μέχρι και της συστάσεως του ελληνικού βασιλείου, εξόχως ιστορική. Είναι σχήματος ισοπλεύρου τριγώνου, με την βόρειον πλευράν του από Ανατολών προς Δυσμάς (μήκους 9 μιλλιών) και με την άντικρύ της, γωνίαν προς τον Νότον. Η γεωδεσιακή θέσις της κορυφής της, του βουνού Όρος ή Ανάληψις (υψόμ. 1752 πόδες,δηλαδή 532 μέτρα) είναι πλάτ. 37ο 41΄59΄΄, 2-μήκ. 0ο 13΄20΄΄, 62 δυτ.μεσημβρινού Αθηνών, δηλαδή 23ο 29΄52΄΄ Αν.Γκρήνουϊτς ο πλωτάρχης Τόμας Γκραίηβς κυβερνήτης του βρεττανικού υδρογραφικού «Beacon», εύρων το 1839 αυτάς 37^ο 41΄54΄΄ Β-23^ο 29΄56΄΄ Αν. ελάχιστα ελανθάσθη. Ονομαζομένη κατά την απωτάτην αρχαιότητα και ΟΙνόνη και Οινώνη και ΟΙνοίη και ΟΙνοπειάς, υπέστη τρεις βασικάς εποικήσεις: Την πρώτην από τους Πελασγούς ή τους Προέλληνας μάλλον τη δευτέραν από τους υπό τον Άκτορα Αχαιούς και την τρίτην από τους Δωριείς. Περίδοξος κατά την ελληνικήν περίοδον, εξέπεσε κατά την ρωμαϊκήν, υπεδουλώθη εις διαφόρους κατακτητάς τον μεσαίωνα και τελικώς εις τους Τούρκους, δια ν’ αναγεννηθή από την τέφραν  της μετά της λοιπής Ελλάδος και να γίνη ο τόπος της συγκροτήσεως των πρώτων κρατικών εξουσιών, ευθύς μόλις ανεγνωρίσθη επισήμως διεθνώς του Κράτους η ανάστασις. Εις το παρόν αρθρίδιον θα παραθέσωμεν, με κάθε συντομίαν επιτετραμμένην, ειδήσεις σχετικάς με τας ως ανωτέρω περιόδους της ιστορίας της. Α’) Η ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ Α)Ακρωτήρια. Από της ΒΔ άκρας και κατά την διεύθυνσιν των δεικτών ωρολογίου: 1)Πλακάκια ή Άγιοι Απόστολοι από ομωνύμου εκκλησιδίου κτισθέντος υπό των Αιγινητών δυτών, λατρευόντων τους Αγίους Αποστόλους ως προστάτας των. Η τοποθεσία του ακρωτηρίου αντικρύζουσα την διώρυγα του Ισθμού, είναι εκ των ωραίων της νήσου, πρό πάντων δια τας φαντασμαγορικάς χειμερινάς δύσεις. Πολλαί επαύλεις μεγάλαι και ωραίαι, ιδίως η ποτέ Αλεξάνδρου Ζαΐμη πρώην Γεωρ. Βενιζέλου. Εις την περί το ακρωτήριον θάλασσαν αλιεύονται «κατσούλες», εντελώς τοπικά μετρίου μεγέθους ψάρια εξαιρετικώς εύγευστα. 2)Λειβάδια (βλέπε και κατωτέρω) ολίγον ανατολικότερα του προηγουμένου. 3)Φούρνοι (ή Τσερατσίνι) χερσονησίς, 3 μιλ. Ανατολικώς των Πλακακίων, εις την οποίαν ο γνώστης και ερευνητής της πατρίδος του Εμμαν. Φλετορίδης ανεύρεν αρχαίας σκωριάς εκκαμινευμένου χαλκού τούτο, εν συνδυασμώ προς το εκεί υπάρχον ειδικό χώμα προς χρήσιν μοντέλων χυτηρίου, πείθει ότι εκεί υπήρξαν –ως και το όνομα λέγει- αι κάμινοι τήξεως χαλκού και τα εργαστήρια των αρχαίων καλλιτεχνών της Αιγίνης. 4)Κατόπιν και κατά σειράν ακρ. Καλλιόπη και Μαυρομούτζουνο, προ αυτού δε νησίς Νησίδα, όπου ναΐσκος Ζωοδόχου Πηγής, «γνώρισμα» (βλ.λ.) δια τους ναυτικούς. 5)Τούρλος και Κουρσοσπηλιά η ΒΑ άκρα της νήσου.Εις τους αποτόμους βράχους του διακρίνονται ίχνη σιδηρών κρίκων πακτωθέντων δια πρόσδεσιν πλοίων, πιθανώς κατά τους πειρατικούς χρόνους.Μέχρι της γερμανικής εισβολής υφίστατο εκεί φρούριον «Βόα» (δηλαδή «βόρειον οχυρόν Αιγίνης»), ωπλισμένον με βαρέα πυροβόλα των παλαιών θωρηκτών. 6)Μετά τούτο, επί ανατολικής πλευράς και με κατεύθυνσιν προς Νότον: Αγία Μαρίνα, μεταξύ του οποίου και ο Τούρλος πέντε βραχονησίδες αποσπάσματα της ακτής και δια τούτο «Απόνησα» ονομαζόμεναι, η μεγαλυτέρα των οποίων υψηλή και εις σχήμα κώνου Ζάχαρης, διακρίνεται από το Ζάππειον κατά τας χειμερινάς καλοκαιρίας, «Κυρ Αννίτσα» «Του Πενήντα τα Βράχια» «Πηνελόπη». 7)Άγι’ Αντώνης εις το οποίον τελειώνει ο δεύτερος εις ύψος (380 μ.) βουνός της Αιγίνης φαίνεται καθαρά από το Ζάππειον, αριστερά της κορυφής του Όρους. 8)Πύργος από ερειπίων φρυκτωρικής (βλ.λ.) συνεννοήσεως προς τον Πόρον και το Σκύλαιον (ακρ. «Τσελεβίνια») κατά τον μεσαίωνα πιθανώς. Νότια της νήσου εσχατιά. 9)Άγιος Σώζων ή Άγιος Σώστης από ποτέ φερενύμου ναού,όπου μέχρι και του 1936 μεγαλοπρεπώς της 7 Σεπτεμβρίου επανηγύριζε, και κατεδαφίσθη όπως ιδρυθή το «νότιον οχυρόν Αιγίνης». Γίνονται προσπάθειαι και έρανοι δια την ανέγερσιν προσωρινού εκκλησιδίου επί της θέσεως του κατεδαφισθέντος ναού. 10) Πέρδικα προ του ομωνύμου γραφικοτάτου χωρίου άντικρύ του η νησίς Μονή εις το ακρωτ. «Κωστή» ή «Λουγγή» επί της οποίας ωραίος αυτόματος φάρος «Άγκα» (βλ.λ) 11) Παλαιόπυργος ή Αώνι, επί της δυτικής πλευράς, αντικρύζον το στενόν των Μεθάνων. Έχει εις μεγάλην έκτασιν επικίνδυνα αβαθή προχωρούντα πολύ προς Βορράν και αντικρύζοντα τα αβαθή της Μετόπης. Επειδή την νύκτα διαπλέεται –το θέρος ιδίως, με τους εκδρομείς- ο μεταξύ των αβαθών στενώτατος πόρος, ετοποθετήθη ο φάρος της Μονής (αρ.10). Όταν τον βλέπουν με κόκκινον φως,πλέουν ασφαλέστατα όταν δε βλέπουν το φως του, κινδυνεύουν από τα αβαθή της Μετόπης όταν τον βλέπουν με πράσινον φως πλησιάζουν επικίνδυνα εις τα αβαθή του Αώνι έτσι ο νυκτερινός διάπλους είναι ευκολότερος παρά ο ημερινός. 12)Συριώτη ή Μύλος αμέσως προς Νότον του λιμένος Αιγίνης, όπου επί Καποδιστρίου υπήρχεν ο μεγαλύτερος της πόλεως –πρωτευούσης- μύλος. 13)Σκεντεριώτη, παλαιά ονομασία του υψηλού ακρωτηρίου εις την κορυφήν του οποίου ο μόνος απομείνας κίων του θεωρουμένου της Ευπλοίας Αφροδίτης ναού, δια τούτο δε λέγεται τούτο και «Της Κολώνας». Εις την προς θάλασσαν πλαγιάν του ήτο επί Καποδιστρίου το πρώτον λοιμοκαθαρτήριον του Κράτους σώζεται το κτίριον ακόμη. (Συνεχίζεται)

Είχαμε επισημάνει ότι εδώ και δυο χρόνια έχει ξεκινήσει η συγκομιδή της ελιάς ως μια πρωτόγνωρη φάση που περνά η Αίγινα τους τελευταίους χειμώνες της κρίσης. Τις τελευταίες μέρες η αυτονόητη διαμαρτυρία κατόχων οικόσιτων ζώων ανέδειξε μια άλλη Αίγινα, την Αίγινα των πραγματικών ανθρώπων που επιμένουν -στη δεδομένη περίσταση- ενάντια στη γενικευμένη ηλιθιότητα  που ευνοεί η παρασιτική πολυνομία που χαρακτηρίζει τον ελλαδικό χώρο σε συνδυασμό με την περιρρέουσα αντίληψη για τον τουρισμό, να έχουν κάποια οικόσιτα στο σπίτι τους ή να επιβιώνουν -στο όριο της επιβίωσης- ακόμα και επαγγελματικά. Ένα πλήθος, αυτών που δεν έχουν φωνή κι απαίτησαν, σε εποχή που ζούμε το αδιανόητο, το αυτονόητο από τους ανόητους, έδωσαν το στίγμα της άλλης Αίγινας. Αυτής της καταφρονεμένης από άρχοντες που έχοντας χάσει τον στοιχειώδη πατριωτισμό τους και την αγάπη τους για το νησί επιδιώκουν να το καταδικάσουν σε νησί υπηρετών και δούλων προς όφελος ενός υποδείγματος τουρισμού που επιβιώνει για χάρη ολίγων. 

Μα από τι μεγάλωσαν τα κωθώνια που διοικούν η επιχειρούν να διοικήσουν αυτό το τεμάχιο -σύμφωνα με την αντίληψή τους- με γύρω-γύρω θάλασσα; Δεν ήπιαν το γάλα της κατσίκας της θείας τους; Δε ρούφηξαν το αυγό που ζεστό έβγαζε η κότα της μάνας τους; Δεν βούτηξαν την παπάρα μόλις έβγαινε το λάδι στο λιοτρίβι; Δε μεγάλωσαν με το όνειρο του σπουδαγμένου να κάνουν το καλό στο νησί τους; Από τι μεγάλωσαν τα κωθώνια που απειλούν με τον πιο εύσχημο τρόπο τους ανθρώπους που παντού αναρωτιόνται:  “Μα τώρα σ’ αυτήν την εποχή, που πρέπει να έχουμε μια κότα και μια κατσίκα για να ζήσουμε, τώρα σ’ αυτήν την εποχή απαγορεύονται;”

Ας μη συνεχίσουν να αναρωτιόνται. Η 2η επανάσταση στην Αίγινα ξεκίνησε. Και δεν κρύβεται κανείς πίσω από αυτήν. Ίσως μόνο οι κότες που δεν μπορούν να μιλήσουν.

Σήμερα στο ταπεινό νεκροταφείο στις Άλωνες ο αγωνιστής Χρήστος Νικολαΐδης πήρε το δρόμο για την τελευταία του κατοικία. Μαζί του ήταν το στενό οικογενειακό του περιβάλλον, φίλοι, γνωστοί αλλά και οι σύντροφοί του από τον πόλεμο για την απελευθέρωση της Ελλάδας από την τριπλή φασιστική κατοχή και αργότερα από τη λαομίσητη Αγγλόφιλη και Αμερικανόφιλη μοναρχία. Δικάστηκε και καταδικάστηκε όπως χιλιάδες αγωνιστές της ελευθερίας μας, φυλακίστηκε σε διάφορες Φυλακές μέχρι και στις Φυλακές της Αίγινας. Μαζί του στην τελευταία του κατοικία πήρε την κόκκινη σημαία των ιδανικών του κομμουνισμού και τη σημαία του σκλαβωμένου Πόντου. Καλό ταξίδι σύντροφε… 

«η αίγινα», ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΟΣ ΑΝΑΞΑΡΤΗΤΟΣ ΤΟΠΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΑΙΓΙΝΗΣ», τιμή 1000 Δραχ., Δευτέρα 15 Μαΐου 1950, Αριθμός Φύλλου 1

Η τοπική αρθρογραφία για το νερό και την ύδρευση που σφύζει από την προσδοκία της ανασύνταξης του νησιού μετά την καταστροφική κατοχή, δίπλα στα μεγάλα έργα ανασυγκρότησης του δικτύου ύδρευσης αφήνει και μια σημαντική παρακαταθήκη για το αρχαίο δίκτυο ύδρευσης της Αίγινας, το περίφημο υδραγωγείο. Αλλά ακόμα δεν έχουμε ούτε τους ντόπιους νερουλάδες που επιμελώς βρίσκονται πάνω από αυτό, ούτε τους Μπακόπουλους και Ηλιακίδηδες που απομυζούν το νησί μεταφέροντας νερό είτε από τον κάμπο της Τροιζηνίας είτε από την Αττική. Επίσης αντίθετα με τα σημερινά δημοτικά δεδομένα «το Δημοτικόν Συμβούλιον σκέπτεται να προβή εις ανάλογον μείωσιν του τέλους υδρεύσεως».

«Ήρχισεν προ ημερών η εκσκαφή του χάνδακος από οικίας Σ. Λαυράκη με κατεύθυνσιν προς την οικίαν Γεωργίου Καλοκέντη δια τη τοποθέτησιν σωλήνων προς ύδρευσιν των συνοικισμών Βάρδιας και αγίου Νικολάου, μέχρι των Μύλων Ηρειώτη. Με την προέκτασιν του δικτύου μέχρι του Νοσοκομείου και πέραν αυτού, και με την αποκατάστασιν των σωληνώσεων της συνοικίας Παναγίτσας ολοκληρούται η ύδρευσις όλης της Πόλεως το δίκτυον της οποίας είχε κατασκευασθεί πλημμελώς.

Πληροφορούμεθα ότι δια της γενομένης αντικαταστάσεως  της βενζινομηχανής του αντλιοστασίου υπό πετρελαιομηχανής και της αντικατατάσεως της Πομπίνας υπό νέας τοιαύτης με 24 πτερύγια το κόστος αντλήσεως του ύδατος μειούται κατά πολύ, ενώ αντιθέτως η αντλούμενη ποσότης ύδατος ηυξήθη. Κατόπιν τούτου το Δημοτικόν Συμβούλιον σκέπτεται να προβή εις ανάλογον μείωσιν του τέλους υδρεύσεως.

Απεφασίσθη κατ’ αρχήν η παραχώρησις υπό του Δήμου κατά παράκλησιν, του ύδατος του υδραγωγείου Αγίου Γεωργίου, εις την Κοινότητα Χαλασμένης προς ύδρευσιν ταύτης.  Λεπτομέρειες και όροι της σχετικής συμφωνίας θέλουσι τεθεί υπό την έγκρισιν του κ. Νομάρχου Αττικής.

Εκομίσθησαν προ ημερών 1.800 μέτρα χυτοσίδηροι σωλήνες των 6 ιντσών παραχωρηθέντος υπό του υπουργείου Υγιεινής κατόπιν ενεργειών του Δημάρχου κ. Π. Χατζή προς συμπλήρωσιν και απόκτησιν του δικτύου υδρεύσεως. Παρά του ιδίου Υπουργείου ενεκρίθη η χορήγησις δωρεάν ποσότητος 2 τόννων μολύβου και χιλίων περίπου μέτρων γαλβανισμένων σωλήνων των 2 ιντσών δια την αντικατάστασιν των εφθαρμένων συνοικιακών σωλήνων υδρεύσεως».